Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego - przyczyny, leczenie

Wyrostek robaczkowy – cechy, funkcje wyrostka robaczkowego

Wyrostek robaczkowy to struktura należąca do jelita cienkiego. Zwykle ułożony jest w prawym dole biodrowym w jamie brzusznej, choć może się przemieszczać, np. w okresie ciąży.

Wyrostek robaczkowy zawiera stosunkowo dużą ilość tkanki limfatycznej, biorącej udział w procesach odpornościowych. Ponadto stanowi swoisty rezerwuar pożytecznych bakterii jelitowych. Stąd wiemy, że dawny pogląd oceniający wyrostek robaczkowy jako strukturę szczątkową i wręcz zbędną niekoniecznie ma swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Przykładem jest fakt, że pacjenci po usunięciu wyrostka robaczkowego częściej cierpią na zapalenie jelit związane z infekcją Clostridium difficile.

Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego

Trudno jest wskazać pojedynczą przyczynę zapalenia wyrostka. Z reguły dochodzi do zatkania światła wyrostka kamieniem kałowym, powstającym z resztek pokarmowych. Możliwe jest też zatkanie przez ciało obce lub masę nowotworową.

Inną przyczyną powodującą zamknięcie światła wyrostka jest rozrost tkanki limfatycznej, do którego może dochodzić w trakcie zakażenia, zwykle bakteryjnego.

Zaburzenie odpływu śluzu z wyrostka związane z zamknięciem jego światła prowadzi do uszkodzenia ściany narządu oraz rozwoju stanu zapalnego. Dodatkowo dochodzi także do zaburzeń ukrwienia, co może skutkować rozwojem martwicy. W następnej kolejności wyrostek może perforować, tzn. powstanie w nim otwór z następczym wypłynięciem treści do jamy brzusznej.

Na skutek perforacji wyrostka może rozwinąć się rozlane zapalenie otrzewnej lub powstanie tzw. plastron - okoliczne struktury “przykleją się” do perforacji. Plastron może się wchłonąć lub przeistoczyć w ropień.

Konsekwencje zapalenia wyrostka robaczkowego

Rozwój zapalenia otrzewnej to groźny stan, który może prowadzić do sepsy , będącej stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Zapalenie otrzewnej wymaga przeprowadzenia operacji, w trakcie której jama brzuszna będzie poddawana oczyszczeniu, a wyrostek robaczkowy zostanie usunięty.

Powstanie ropnia również jest stanem, w którym interwencja chirurgiczna jest pomocna. Ropień może być opróżniony, a dalsze leczenie stanowi antybiotykoterapia.

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego i przebieg

Dominującym objawem wskazującym na ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest silny ból brzucha. Sam ból brzucha nie jest szczególnie charakterystycznym objawem, może występować w wielu innych jednostkach chorobowych. W zapaleniu wyrostka robaczkowego jego charakterystyczną cechą jest przemieszczanie się – początkowo ból brzucha lokalizuje się w okolicy pępka, później przesuwa się do okolicy prawego dołu biodrowego. Rozprzestrzenienie się uprzednio zlokalizowanego bólu może sygnalizować, że doszło do przedziurawienia wyrostka robaczkowego.

Inne objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to mdłości i wymioty, uczucie wzdęcia. Również temperatura ciała może być podwyższona (do gorączki).

W badaniu fizykalnym lekarz może sprawdzić tzw. objawy otrzewnowe, które pozwalają na podejrzenie zapalenia wyrostka robaczkowego. Pomocne jest również badanie ultrasonograficzne (USG jamy brzusznej) oraz badania laboratoryjne (przede wszystkim wskaźniki stanu zapalnego, takie jak CRP, leukocytoza i OB).

U kobiet może być konieczne wykonanie pełnego badania ginekologicznego przy podejrzeniu np. zapalenia przydatków. Zwykle taki zestaw badań wystarcza, aby rozpoznać zapalenie wyrostka robaczkowego.

U niektórych pacjentów przydatne może być również przeprowadzenie innych niż USG badań obrazowych - tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Pomagają one w ostatecznym rozpoznaniu zapalenia wyrostka lub w poszukiwaniu innych przyczyn dolegliwości.

Leczenie chirurgiczne

Dominującym sposobem leczenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest jego całkowite wycięcie. Zabieg można wykonać w dwojaki sposób. Wybór metody zależy przede wszystkim od możliwości ośrodka (dostęp odpowiednich narzędzi) oraz doświadczenia operatora. Na decyzję może także wpływać stan jamy brzusznej (np. spodziewane trudności z przeprowadzeniem zabiegu związane z wcześniejszymi interwencjami chirurgicznymi).

Tradycyjna metoda z otwarciem jamy brzusznej polega na wycięciu wyrostka z pojedynczego cięcia poprowadzonego w okolicy dołu biodrowego.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego może być również leczone metodą laparoskopową poprzez wprowadzenie do jamy brzusznej kamery oraz narzędzi przez kilka niewielkich nacięć. Operacja jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym.

Czy można wyleczyć ostre zapalenie wyrostka robaczkowego bez operacji?

Aktualnie tylko w nielicznych przypadkach podejmowana jest próba leczenia zapalenia wyrostka bez operacji. W tym celu używa się terapii z użyciem antybiotyków, przede wszystkim z grupy cefalosporyn. Z reguły nie jest to leczenie podejmowane u kobiet w ciąży, dzieci i osób starszych. Również sepsa i zaburzenia odporności wykluczają pacjenta z leczenia zapalenia wyrostka antybiotykami.

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego nie oznacza braku pobytu w szpitalu - początkowe dawki antybiotyków są podawane dożylnie, a chory wymaga obserwacji.