Kaszel palacza – przyczyny i leczenie

Kaszel palacza – przyczyny i konsekwencje

Czym jest kaszel palacza? Jak powstaje kaszel palacza?

Kaszel stanowi naturalną reakcję obronną organizmu przed czynnikami dostającymi się do dróg oddechowych. Reakcja ta jest wyzwalana przez drażniące czynniki takie jak ciało obce, ale także dym czy substancje zawarte w dymie tytoniowym, których układ oddechowy chce się pozbyć.

U palaczy ekspozycja na substancje toksyczne jest stała i regularna, co prowadzi do rozwoju stanu zapalnego w drogach oddechowych i przedłużania się kaszlu. Przyczyną przewlekłego kaszlu może być też spływanie wydzieliny z jamy nosowej po tylnej ścianie gardła – u palaczy, ze względu na drażniący charakter dymu, dochodzi do zwiększenia produkcji tej wydzieliny.

Zwykle na początku kaszel palacza ma charakter suchy, wynikający z podrażnienia błon śluzowej gardła, krtani czy oskrzeli. Z czasem pojawia się potrzeba odkrztuszania wydzieliny, a kaszel staje się produktywny (tzw. mokry kaszel).

Dolegliwości zwykle najbardziej dokuczliwe są w godzinach porannych, po przebudzeniu. Wynika to z faktu, że w ciągu nocy praca rzęsek nie jest zakłócana przez dym tytoniowy i nasilenie kaszlu rano to dość charakterystyczny objaw kaszlu palacza.

Poza kaszlem u palaczy pojawić się mogą dolegliwości takie jak chrypka czy ból w klatce piersiowej.

Czy każdy palacz kaszle?

W badaniu przeprowadzonym wśród młodych palaczy, kaszel palacza występuje u ponad 40% osób regularnie palących papierosy. Badanie to obejmowało jednak dość młodą populację i o krótkim czasie trwania nałogu. Wśród długotrwałych palaczy odsetek ten jest zdecydowanie wyższy.

Kaszel palacza pojawić się może niezależnie od czasu trwania nałogu i ilości spalonych papierosów. Niektórzy pierwsze dolegliwości odczuwają już po kilku tygodniach palenia, u innych choroba rozwija się po wielu latach.

Czy kaszel palacza jest niebezpieczny?

Pojawienie się kaszlu u palacza, zmiana jego charakteru, podbarwienie wydzieliny, duszność lub inne niepokojące objawy powinny zawsze wzbudzać czujność pacjenta i lekarza, gdyż może być to objaw choroby nowotworowej. Wczesne wykrycie raka płuc, podobnie jak w przypadku innych nowotworów, jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Warto pamiętać, że palenie papierosów zwiększa ryzyko nowotworowe także narządów odleglejszych od układu oddechowego - np. pęcherza moczowego.

Kaszel może być też przejawem innych chorób dróg oddechowych, których ryzyko zwiększa palenie papierosów, na przykład zapalenia oskrzeli czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP, którego składową może być rozedma płuc). Z tego powodu każde nowe objawy dotyczący dróg oddechowych, takie jak uczucie duszności również powinny być zgłaszane lekarzowi. Lekarz może zdecydować o podjęciu dalszej diagnostyki, kierując pacjenta na spirometrię (przewlekła obturacyjna choroba płuc jest rozpoznawana na podstawie jej wyniku) czy badania obrazowe, np. RTG klatki piersiowej czy tomografia komputerowa.

Przedłużający się, uporczywy kaszel niezależnie od pochodzenia może mieć także inne negatywne konsekwencje dla organizmu - od krwawego podbarwienia oczu, przez wysiłkowe złamanie żeber, nietrzymanie moczu , po rozwój przepuklin i zaburzenia snu. Astma oskrzelowa u palaczy cechuje się większą liczbą napadów, istnieje również związek między występowaniem astmy u dzieci a przebywaniem w środowisku palących jako bierni palacze.

Kaszel palacza - leczenie

Jak pozbyć się kaszlu palacza?

Jedynym pewnym sposobem, który pozwala na pozbycie się kaszlu palacza jest rzucenie palenia papierosów, co pozwoli uniknąć ekspozycji na toksyczne substancje. Warto zaznaczyć, że na początku może dojść tu jednak do nasilenia się kaszlu, o przyczynie tego zjawiska można przeczytać poniżej. Rzucenie palenia przyczynia się także do zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób płuc, układu sercowo-naczyniowego i nowotworów, które jest zwiększone u palaczy. Również ryzyko zachorowania na raka płuca, pęcherza moczowego, krtani i in. spada w czasie, jednak efekt ten uzyskuje się dopiero po kilku-kilkunastu latach od rzucenia palenia.

Domowe sposoby, które są w stanie zmniejszyć uciążliwość kaszlu palacza, to między innymi nawilżanie powietrza, inhalacje z dodatkiem olejków eterycznych oraz dbałość o nawodnienie organizmu.

Roślinami szczególnie pomocnymi w łagodzeniu kaszlu jest tymianek i podbiał, korzeń prawoślazu, anyż, imbir czy wyciąg z lawendy. Dostępne są one w aptekach w postaci syropów, mieszanek herbat czy pastylek do ssania.

Korzystnie dla pacjenta działać może również wykonywanie ćwiczeń oddechowych oraz utrzymywanie głowy powyżej poziomu ciała w czasie snu. Ponadto zaleca się unikanie spożywania kawy i alkoholu, które dodatkowo wysuszają i podrażniają gardło. Warto zadbać także o odpowiednią aktywność fizyczną.

Leki przeciwkaszlowe hamujące dolegliwości (np. syrop z kodeiną) nie powinny być stosowane w przypadku kaszlu palacza, gdyż kaszel pełni funkcję ochronną i pozwala na oczyszczanie dróg oddechowych. W związku z tym łagodzenie kaszlu w ten sposób jest tylko pozorną pomocą.

Dlaczego kaszlę bardziej po rzuceniu palenia?

Dym tytoniowy wpływa na spowolnienie ruchu rzęsek – małych, przypominających drobne włoski struktur, których zadaniem jest oczyszczanie dróg oddechowych przez przesuwanie pokrywającego je śluzu. Zaprzestanie palenia sprawia, że rzęski pokrywające błonę śluzową dróg oddechowych odzyskują swoją aktywność i zaczynają wydajniej przesuwać śluz i oczyszczać drogi oddechowe, co u części pacjentów objawia się nasileniem kaszlu. Takie zjawisko może trwać do kilku tygodni po rzuceniu palenia.