Źle dobrane tabletki antykoncepcyjne

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Antykoncepcję hormonalną w formie tabletek doustnych dzieli się na dwie zasadnicze grupy. Kobiety najczęściej sięgają po tabletki dwuskładnikowe, zawierające dwa rodzaje syntetycznych hormonów, odpowiadające estrogenowi i progesteronowi. Drugą grupę stanowią tabletki jednoskładnikowe, w których skład wchodzi tylko jeden syntetyczny hormon - odpowiednik progesteronu.

Dodatkowo doustne tabletki antykoncepcyjne dzielimy pod względem zawartości substancji czynnych w każdej tabletce - wyróżniamy tabletki jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe. Tabletki jednofazowe zawierają w każdej tabletce taką samą dawkę obu hormonów syntetycznych. Tabletki dwufazowe mają taką samą dawkę syntetycznego estrogenu, ale różną ilość syntetycznego progesteronu. Ostatnią grupą są preparaty trójfazowe - zawierają one 3 grupy tabletek, z których każda ma nieco inną dawkę progesteronu, a w niektórych przypadkach (w zależności od producenta), również może istnieć różnica w dawce syntetycznego estrogenu.

Jak zdobyć tabletki antykoncepcyjne?

W Polsce wszystkie hormonalne metody antykoncepcji dostępne są jedynie po okazaniu odpowiedniej recepty.

Jeżeli kobieta chce rozpocząć stosowanie antykoncepcji hormonalnej, powinna zgłosić się do lekarza ginekologa . Przed pierwszorazowym zastosowaniem tej formy antykoncepcji konieczne jest zebranie obszernego wywiadu na temat stanu zdrowia pacjentki oraz przeprowadzenie badania ginekologicznego.

W celu przedłużenia recepty na tabletki antykoncepcyjne pacjentka może udać się do swojego lekarza rodzinnego lub innego lekarza dowolnej specjalizacji. Należy jednak pamiętać, że jest to postępowanie odpowiednie wyłącznie w momencie, gdy kobieta zachowuje ciągłość w terapii antykoncepcyjnej. Jeśli przerwa w stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych jest dłuższa niż zalecana przez producenta, należy ponownie udać się do lekarza ginekologa, aby ten zdecydował o bezpieczeństwie kontynuacji dotychczasowej terapii lub zmianie preparatu.

Czynniki wpływające na dobór tabletek antykoncepcyjnych

Na dobór odpowiedniej dla danej kobiety metody antykoncepcji ma wpływ wiele różnych czynników. Niektóre z nich to wskazania czysto medyczne, inne związane są z stylem życia pacjentki.

Pod względem medycznym znaczenie będzie miała waga kobiety, choroby przewlekłe oraz schorzenia przebyte przez pacjentkę w przeszłości, alergie, przyjmowane na stałe leki, a nawet wywiad rodzinny - historia chorób najbliższych krewnych pacjentki.

W doborze idealnej hormonalnej antykoncepcji doustnej istotne są również oczekiwania kobiety co do preparatu, jej sytuacja finansowa oraz tryb życia - dieta , palenie papierosów czy rutynowość dnia.

Oprócz powyższych czynników znaczenie mają również wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych. Wśród pakietu badań laboratoryjnych, które zazwyczaj zleca ginekolog przed rozpocęciem terapii znajdują się m.in.: badanie ogólne moczu oraz badania laboratoryjne krwi tj.: glukoza, lipidogram, koagulogram, próby wątrobowe, kreatynina, morfologia, FSH, LH, TSH, estradiol, prolaktyna, progesteron, testosteron.

Przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych

Przeciwwskazaniami do stosowania tabletek dwuskładnikowych mogą być zarówno stany aktualne, jak i niektóre choroby i/lub zaburzenia, które wystąpiły w przeszłości u pacjentki i/lub członków jej rodziny. Schorzeniem, na które zwraca się szczególną uwagę jest choroba zakrzepowo-zatorowa (zakrzepica) dotycząca żył i tętnic.

Użycie hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych jest bezwzględnie przeciwwskazane w ciąży, u kobiet powyżej 35 r.ż., które palą >15 papierosów/dobę oraz u kobiet cierpiących na schorzenia tj. rak piersi, cukrzyca ze zmianami naczyniowymi, przebyta lub czynna zakrzepica, nieustabilizowane lub leczone, ale ciężkie nadciśnienie, trombofila i długotrwałe unieruchomienie. Ponadto w przypadku tabletek dwuskładnikowych, zawierających estrogen, przeciwwskazaniem jest otoskleroza.

Istnieją również inne, rzadsze przypadki, w których kobieta nie może stosować doustnej dwuskładnikowej hormonalnej antykoncepcji.

Przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych jednoskładnikowych

Przeciwwskazania bezwzględne do stosowania hormonalnej antykoncepcji w postaci tabletek, plastrów i aplikatorów dopochwowych według Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego są takie same dla preparatów zawierających jeden hormon syntetyczny, jak i tych zawierających dwa syntetyczne hormony (wyjątek stanowi otoskleroza).

W związku z tym jednoskładnikowych preparatów antykoncepcyjnych bezwzględnie nie należy stosować w przypadku: ciąży, u kobiet z: rakiem piersi, cukrzycą ze zmianami naczyniowymi, przebytą lub czynną zakrzepicą, nieustabilizowanym lub leczonym, ale ciężkim nadciśnieniem, u kobiet po 35 r.ż. palących powyżej 15 papierosów/dobę, z trombofilią i długotrwale unieruchomionych.

Źle dobrany preparat - konsekwencje

Zły dobór preparatu antykoncepcyjnego może nieść za sobą konsekwencje zagrażające życiu i zdrowiu pacjentki. Z tego powodu jedynie lekarz może decydować o rozpoczęciu i bezpieczeństwie kontynuacji terapii antykoncepcyjnej.

Źle dobrany preparat może skutkować występowaniem nasilonych działań niepożądanych, które niekiedy w znacznym stopniu utrudniają życie kobiety. Jeśli zignoruje się przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych, może to prowadzić do zagrożenia życia pacjentki - promować wzrost nowotworów hormonozależnych lub znacznie zwiększać ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej.

Stosowanie nieodpowiedniego preparatu może prowadzić również do braku jego skuteczności. W przypadku zbyt małej dawki, preparat może nie działać poprawnie i nie chronić przed nieplanowaną ciążą. Aby antykoncepcja hormonalna była skuteczna, jej składniki muszą osiągać odpowiednie stężenie w surowicy krwi. Istotne znaczenie ma tu masa ciała pacjentki - szczególną uwagę należy zwrócić na pacjentki otyłe, ponieważ etynyloestradiol ulega dystrybucji do tkanki tłuszczowej.

Zgodnie z powyższymi informacjami, by antykoncepcja hormonalna była bezpieczna, skuteczna i dobrze tolerowana, nie należy zatajać żadnej informacji przed lekarzem. Takie postępowanie może mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Antykoncepcja jest ważną częścią życia kobiety, z tego powodu powinna być ona dobrana do indywidualnych potrzeb pacjentki.

Alternatywne hormonalne metody antykoncepcji

W przypadku niektórych przeciwwskazań i/lub nietolerancji doustnych tabletek antykoncepcyjnych należy rozważyć alternatywne hormonalne metody zapobiegania ciąży.

Oprócz tabletek antykoncepcyjnych do hormonalnych metod antykoncepcji należą również: hormonalna wkładka wewnątrzmaciczna, plastry antykoncepcyjne, implanty podskórne, krążki dopochwowe oraz zastrzyki antykoncepcyjne.

Wszystkie wymienione metody antykoncepcji opierają swoje działanie na uwalnianiu hormonów. Różnorodny jest jednak sposób i częstotliwość ich stosowania. Mnogość preparatów stwarza możliwość wyboru najbardziej optymalnej dla kobiety metody ochrony przed ciążą.

Podczas podejmowania decyzji o rodzaju antykoncepcji hormonalnej należy zwrócić uwagę na cechy tj. cena preparatu, częstotliwość podaży, droga podaży oraz czas potrzebny do odwrócenia działania antykoncepcyjnego po zaprzestaniu przyjmowania preparatu.

Alternatywne niehormonalne metody antykoncepcji

Jeśli pacjentka nie może lub nie chce stosować jakiejkolwiek formy antykoncepcji hormonalnej, z pomocą przychodzą metody niehormonalne. Metody te można podzielić na kilka grup tj.: środki mechaniczne, środki chemiczne, niehormonalne wkładki wewnątrzmaciczne oraz środki mieszane.

Wśród barierowych (mechanicznych) środków antykoncepcji wymienia się: prezerwatywy dla mężczyzn i kobiet, kapturki zakładane na szyjkę macicy oraz diafragmy - błony dopochwowe.

Do antykoncepcji chemicznej zaliczamy globulki, kremy, żele i pianki zawierające plemnikobójcze substancje.

Mieszane formy antykoncepcji łączą dwa różne mechanizmy działania. Przykładem takiego preparatu jest gąbka antykoncepcyjna, która sama w sobie stanowi barierę mechaniczną, a dodatkowo nasączona jest substancją plemnikobójczą stanowiącą barierę chemiczną.

Innym rodzajem antykoncepcji niehormonalnej jest wkładka wewnątrzmaciczna, której efekt antykoncepcyjny opiera się na działaniu jonów metali.

Decyzję o tym, która z powyższych metod będzie najbardziej odpowiednia warto podjąć wraz ze swoim lekarzem ginekologiem, który przedstawi wszystkie ich wady i zalety.