Plastry antykoncepcyjne - wady i zalety

Czym są i jak działają plastry antykoncepcyjne?

Plastry antykoncepcyjne, czyli antykoncepcyjne systemy transdermalne, to jedna z metod hormonalnej antykoncepcji cechująca się wysoką skutecznością. Są to niewielkie, cienkie plastry, które nakleja się na skórę. Działają na podobnej zasadzie jak tradycyjne tabletki antykoncepcyjne, dostarczając do organizmu kobiecego hormony - pochodną estrogenu i pochodną progesteronu - które kontrolują cykl menstruacyjny i zapobiegają ciąży.

Mechanizm działania plastrów antykoncepcyjnych opiera się na stopniowym uwalnianiu hormonów przez skórę bezpośrednio do krwiobiegu. Hormony te mają dwojakie działanie. Po pierwsze - hamują owulację, czyli proces uwalniania jajeczka przez jajniki. Po drugie - powodują zagęszczenie śluzu szyjkowego, utrudniając plemnikom transport przez drogi rodne kobiety. Dodatkowo - zmieniają błonę śluzową macicy, co utrudnia zagnieżdżenie ewentualnie zapłodnionego jajeczka.

Skuteczność plastrów antykoncepcyjnych

Skuteczność plastrów antykoncepcyjnych jest porównywalna do skuteczności tradycyjnych dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych. Przy prawidłowym stosowaniu zgodnie z zaleceniami, skuteczność określana wskaźnikiem Pearla wynosi 0,59 - 0,99.

Na 100 kobiet korzystających z plastrów antykoncepcyjnych przez rok, mniej niż jedna kobieta może zajść w ciążę. W praktyce jednak, ze względu na różne czynniki, takie jak nieprawidłowe użycie plastrów, przy typowym stosowaniu, skuteczność może być nieco niższa i wynosić około 0,71 - 1,24. Oznacza to że na 100 kobiet przez rok w ciążę mogą zajść mniej niż dwie kobiety.

Jakie preparaty dostępne są na rynku?

W Polsce dostępny jest system transdermalny EVRA. Ten system transdermalny zawiera norelgestromin (pochodną progesteronową) i etynyloestradiol (pochodną estrogenową).

W jednym opakowaniu znajdują się 3, 9 lub 18 plastrów antykoncepcyjnych. W ciągu 28 dni zużywa się trzy plastry.

Czy można kupić plastry antykoncepcyjne bez recepty?

Nie, plastry antykoncepcyjne są lekami na receptę i wymagają recepty od lekarza. W Polsce, jak i w większości krajów, hormonalne środki antykoncepcyjne, w tym plastry antykoncepcyjne, są dostępne tylko na receptę.

Plastry antykoncepcyjne nie są dostępne bez recepty gdyż przed rozpoczęciem terapii oraz w jej trakcie konieczna jest ocena przez lekarza, czy dany środek antykoncepcyjny jest bezpieczny dla pacjentki. Lekarz bierze pod uwagę jej stan zdrowia, styl życia, wiek oraz historię medyczną.

Jak stosować plastry antykoncepcyjne?

Stosowanie plastrów antykoncepcyjnych należy zacząć się od pierwszego dnia cyklu menstruacyjnego, czyli od początku krwawienia miesięcznego. Powinno się nakleić jeden plaster i pozostawić go na skórze przez tydzień (7 dni). Raz w tygodniu, tego samego dnia tygodnia należy zmienić plaster na nowy (8. i 15. dnia cyklu). W ciągu czterech tygodni plaster należy nosić przez pierwsze trzy tygodnie. W czwartym tygodniu, zaczynając od 22. dnia, nie stosuje się plastra. W tym tygodniu może, choć nie musi, pojawić się tzw. krwawienie z odstawienia.

Po siedmiu dnach bez plastra należy nakleić kolejny plaster i zacząć następny czterotygodniowy cykl. Rozpoczęcie cyklu jest zalecane również wtedy, kiedy nadal występuje krwawienie.

Jeśli rozpoczęcie terapii przypada po pierwszym dniu cyklu menstruacyjnego, konieczne jest równoczesne zastosowanie dodatkowej metody antykoncepcji niehormonalnej. Dodatkowa ochrona wymagana jest przez pierwszych 7 dni stosowania plastrów. Dodatkową metodą może być np. metoda barierowa, do której zaliczamy prezerwatywy.

Plastry antykoncepcyjne hamują oś przysadka-podwgórze-jajnik po 5-7 dniach od rozpoczęcia ich stosowania. W przypadku pominięcia plastra lub opóźnienia w zmianie plastra większego niż 24 godziny, należy nakleić nowy plaster i traktować go jak początek nowego cyklu. W razie wątpliwości w kwestii skuteczności działania antykoncepcyjnego w nietypowej sytuacji, warto skonsultować się z lekarzem.

Gdzie przykleić plaster antykoncepcyjny?

Plaster antykoncepcyjny powinien być przyklejony do czystego, suchego, nieowłosionego i nienaruszonego obszaru zdrowej skóry. Na przykład na pośladki, brzuch, zewnętrzną górną część ramienia lub górną partię tułowia.

Należy wybrać miejsce, które nie będzie ocierane przez ciasną odzież. Nie powinno się go umieszczać na piersiach czy na miejscach, gdzie skóra może być zaczerwieniona, podrażniona lub uszkodzona. Każdy następny plaster powinien być umieszczony w innym miejscu, aby zapobiec potencjalnym podrażnieniom, choć może być umieszczony w tej samej ogólnej strefie anatomicznej.

Przed przyklejeniem plastra należy upewnić się, że nie nałożono kosmetyków, takich jak makijaż, kremy, olejki, pudry, ani żadnych miejscowo działających leków na obszary skóry, który wybrano na miejsce umieszczenia plastra. Pozwoli to uniknąć osłabienia jego właściwości adhezyjnych. Plaster powinien być dobrze przyciśnięty dłonią do skóry, szczególnie wzdłuż krawędzi.

Łatwość i wygoda stosowania

Plastry antykoncepcyjne dla wielu kobiet stanowią ulubioną metodę zapobiegania ciąży. Atutem plastrów jest wygoda ich stosowania - nie ma potrzeby codziennego przypominania sobie o ich zastosowaniu, jak ma to miejsce w przypadku tabletek. Wystarczy pamiętać o antykoncepcji tylko raz w tygodniu.

Kolejna zaleta to łatwość stosowania - procedura naklejania jest nieskomplikowana, co pozwala na samodzielne zastosowanie tej metody antykoncepcji.

W przeciwieństwie do metod barierowych, plastry nie wpływają na doznania podczas stosunku.

Korzystny wpływ plastrów antykoncepcyjnych

Poza oczywistym działaniem zapobiegającym niechcianej ciąży, plastry mają także inne zalety. Mogą przyczynić się do zniesienia objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS), wykazać się pozytywnym wpływem przy obfitych i bolesnych miesiączkach, wpłynąć na poprawę stanu cery, a nawet zmniejszyć ryzyko raka jajnika i raka endometrium.

Działania niepożądane stosowania plastrów antykoncepcyjnych

Do wad plastrów antykoncepcyjnych, tak jak innych metod antykoncepcji hormonalnej, w tym tabletek antykoncepcyjnych, zaliczamy szeroki wachlarz potencjalnych działań niepożądanych.

Najczęstsze skutki uboczne plastrów antykoncepcyjnych to tkliwość piersi (bóle piersi), bóle głowy, reakcje w miejscu przyklejenia plastra - podrażnienia skóry, nudności. Do innych skutków ubocznych stosowania plastrów należą m.in.: wahania nastroju, bóle brzucha, suchość pochwy, zatrzymanie wody, wymioty, biegunki, niestrawność, zawroty głowy, zmęczenie, krwawienie lub plamienie śródcykliczne, wzrost masy ciała.

Stosowanie plastrów antykoncepcyjnych niestety wiąże się też w większym ryzykiem wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej (czyli zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej), nadciśnienia tętniczego, chorób sercowo-naczyniowych, chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz raka szyjki macicy u kobiet z HPV.

Przeciwskazania do stosowania plastrów antykoncepcyjnych

U niektórych kobiet plastry antykoncepcyjne nie będą dobrym wyborem. Kobiety cierpiące na raka piersi, raka endometrium, gruczolaka wątroby, otosklerozę, powikłaną cukrzycę, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, migrenę z aurą, nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, trombofilię lub zakrzepicę (także przebytą w przeszłości) powinny wybrać inną, niehormonalną metodę antykoncepcji.

Kolejnymi przeciwwskazaniami są: wiek powyżej 35 lat i palenie papierosów. Plastrów nie należy także stosować w ciąży oraz podczas karmienia piersią.

Poza tym należy pamiętać, że systemy transdermalne nie zapobiegają zarażeniu chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Interakcje antykoncepcyjnych systemów transdermalnych z innymi produktami leczniczymi

Wadą plastrów antykoncepcyjnych jest także wchodzenie w interakcje z pewnymi lekami. Działanie plastrów antykoncepcyjnych może być osłabione przez takie substancje jak karbamazepina, prymidon, ryfampicyna, pochodne hydantoiny i inne. Systemu transdermalnego nie należy łączyć również z niektórymi preparatami ziołowymi, np. z dziurawcem zwyczajnym.

Zawsze informuj swojego lekarza o wszystkich stosowanych przez ciebie lekach i suplementach diety, ponieważ wiele substancji może wpłynąć na skuteczność antykoncepcji hormonalnej.

Dla kogo dobre są plastry antykoncepcyjne?

Plastry antykoncepcyjne mogą być dobrym wyborem dla kobiet, które szukają wygodnej i łatwej metody antykoncepcji. Kobiety, które prowadzą aktywny styl życia i cenią sobie swobodę, mogą preferować plastry antykoncepcyjne, ponieważ wymagają one jedynie tygodniowej wymiany, a nie codziennego przyjmowania.

Plastry są także dobrym rozwiązaniem dla tych pacjentek, które nie tolerują pewnych składników w tradycyjnych tabletkach antykoncepcyjnych. Ponadto są one dobre dla kobiet, które mają trudności z połykaniem tabletek.

Dzięki temu, że z plastrów antykoncepcyjnych hormony przedostają się prosto do krwioobiegu, systemy transdermalne mogą sprawdzić się lepiej u kobiet miewających często biegunki lub wymioty. Szczególne znaczenie ma to w przypadku pacjentek z zaburzeniami wchłaniania i chorobami zapalnymi jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).

Oczywiście, wszystkie decyzje dotyczące antykoncepcji powinny być podejmowane po konsultacji z lekarzem, który może pomóc w ocenie ryzyka i korzyści oraz dopasowaniu metody do indywidualnych potrzeb pacjenta.