Liszaj płaski - przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest liszaj płaski?

Liszaj płaski to choroba zapalna skóry oraz błon śluzowych o nieznanej etiologii. Wykwity, w przypadku liszaja płaskiego, najczęściej znajdują się na skórze oraz na błonie śluzowej jamy ustnej. Rzadziej umiejscowione są na błonach śluzowych narządów płciowych lub w obrębie innych śluzówek. Owłosiona skóra głowy może być również zaatakowana przez chorobę. Nierzadko zmiany obejmują płytki paznokcia.

Zmiany skórne mają charakter płasko-wyniosłych grudek o barwie sinoczerwonej, którym towarzyszy świąd. Na powierzchni zmian skórnych stwierdza się charakterystyczną opalizującą siateczkę zwaną siateczką Wickhama. Jest ona efektem nieregularnego przerostu warstwy właściwej naskórka.

Przyczyny liszaja płaskiego

Literatura naukowa wskazuje, że jest to choroba autoimmunologiczna, w której limfocyty - komórki układu odpornościowego - atakują własne tkanki. Pod mikroskopem można zaobserwować gęsty naciek limfocytów w górnej warstwie skóry właściwej.

Liszaj płaski nie jest chorobą zakaźną. Nie powinien być mylony z inną chorobą o podobnej nazwie - liszajec zakaźny, będącą dermatozą (schorzenie skóry) wywołaną zakażeniem bakteryjnym skóry.

Według niektórych badaczy, do rozwoju liszaja płaskiego przyczyniają się również predyspozycje genetyczne, jednak nie jest to choroba dziedziczna.

Można jednak wymienić znane czynniki ryzyka, które mogą aktywować chorobę i należą do nich:

• wirusowe zapalenie wątroby, szczególnie typu C,

• zażywanie niektórych leków (penicylamina, sole złota, arsen, metyldopa oraz kwas paraaminosalicylowy),

• współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych: cukrzyca typu I, zapalenie skórno-mięśniowe, toczeń rumieniowaty, twardzina.

Liszaj płaski pojawia się częściej w populacji osób w średnim wieku. Zmiany dotyczące błon śluzowych jamy ustnej są bardziej charakterystyczne dla kobiet.

Najczęstsze objawy liszaja płaskiego

Liszaj występuje symetrycznie. Wiśniowe grudki w przebiegu liszaja płaskiego, najczęściej lokalizują się w okolicy nadgarstków, na wewnętrznej powierzchni ud czy w okolicy stawów skokowych. Towarzyszy im świąd o charakterze umiarkowanym do bardzo silnego.

Znakiem rozpoznawczym dla liszaja płaskiego na skórze jest objaw Koebnera - pojawianie się nowych zmian spowodowanych urazem w obrębie naskórka, najczęściej po zadrapaniu.

Drugim najczęstszym umiejscowieniem zmian jest liszaj płaski w jamie ustnej. Przyjmuje on charakter białych wykwitów i można go bardzo często znaleźć na wewnętrznej stronie policzków. Ta odmiana liszaja płaskiego może powodować uczucie palenia, suchość oraz bolesne owrzodzenia w jamie ustnej.

Choroba ta bardzo często może przebiegać bezobjawowo.

Rzadsze objawy liszaja płaskiego

Do rzadszych manifestacji liszaja płaskiego należą:

• zmiany w okolicach narządów płciowych - przybierają postać czerwonych plamek, czasem mające charakter nadżerek. Liszaj na narządach płciowych może powodować świąd, piecznie oraz występowanie dolegliwości bólowych podczas kontaktów seksualnych. Choroby przenoszone drogą płciową mają podobną morfologię, dlatego w celu różnicowania wykwitów, należy skontaktować się z lekarzem specjalistą;

• zmiany w obrębie owłosionej skóry głowy - w fazie zapalnej pojawiają się czerwone grudki, wywołujące swędzenie. Bardzo często dochodzi do łysienia bliznowaciejącego w obrębie wcześniej występującej zmiany;

• zmiany w obrębie przełyku - możliwe do weryfikacji tylko w badaniu endoskopowym. Często pierwszym objawem są zaburzenia przełykania bądź ból przy przełykaniu. Nieleczony liszaj płaski przełyku może powodować jego zwężenie.

• zmiany w obrębie płytek paznokciowych - charakteryzuje się zmniejszeniem grubości płytki paznokciowej, powstawaniem bruzd lub zagłębień w okolicy płytki. Może dojść do destrukcji płytki.

Odmiany kliniczne liszaja płaskiego

Podział na odmiany kliniczne liszaja płaskiego kategoryzuje się pod względem wyglądu zmian i ich rozmieszczenia. Bywa, że kryteriami są czynniki etiologiczne. Do odmian klinicznych liszaja płaskiego można zaliczyć:

• liszaj płaski zanikowy,

• liszaj płaski mieszkowy,

• liszaj płaski barwnikowy,

• liszaj płaski obrączkowaty,

• liszaj płaski linijny,

• liszaj płaski przerostowy,

• liszaj płaski pęcherzowy,

• liszaj indukowany promieniowaniem słonecznym,

• liszaj czerwony (erytrodermiczny),

• liszaj o charakterze pemfigoidu,

• liszaj płaski odwrócony,

• liszaj płaski powodujący wyłysienie,

• liszaj płaski wrzodziejący.

Jak rozpoznać liszaja płaskiego?

Diagnoza stawiania jest najczęściej przez lekarza dermatologa. Rozpoznanie wykwitów o typowej lokalizacji i morfologii, nie powinno sprawiać trudności w diagnozie doświadczonemu specjaliście.

Jednak przebieg choroby może być różny. Zmiany skórne często wymagają biopsji, celem ostatecznej weryfikacji.

Tę jednostkę chorobową należy odróżniać od schorzeń: świerzb, łuszczyca drobnogrudkowa i liszajopodobna osutka polekowa.

Jak wygląda leczenie liszaja płaskiego?

Jeżeli poza grudkami, pacjent nie doświadcza dokuczliwego swędzenia, lekarz może odstąpić od leczenia liszaja płaskiego.

W terapii liszaja płaskiego wykorzystywane jest wiele leków oraz metod w zależności od ciężkości i przebiegu choroby. Niestety, w związku z tym, że przyczyna choroby pozostaje nieznana, możliwe jest tylko leczenie objawowe.

Leczenie pierwszego rzutu często obejmuje:

• leki przeciwhistaminowe - powodują zmniejszenie świądu; (np. Cetrix)

• silne glikokortykosteroidy stosowane w formie preparatów miejscowych czy wstrzyknięć do ogniskowych - pomagają także na zmiany w jamie ustnej. Łagodzą swędzenie oraz są używane w celu zredukowania opuchlizny; (np. Advantan)

• retinoidy w formie preparatów miejscowych. (np. Acnelec, Differin, Atrederm)

W leczeniu liszaja płaskiego opornego na leczenie miejscowe, znajdują zastosowanie:

• glikokortykosteroidy doustne w średnich dawkach; (np. Encorton)

• retinoidy doustne; (np. Izotek)

• fototerapia (PUVA) - jest to metoda leczenie liszaja z wykorzystaniem światła ultrafioletowego. Odgrywa ona istotną rolę w leczeniu liszaja płaskiego o postaci rozsianej;

• takrolimus i pimekrolimus w postaci maści; (np. Protopic)

• cyklosporyna - stosowana w przypadkach opornych na leczenie.

Liszaj płaski - rokowanie

Zmiany w obrębie skóry mogą ustępować samoistnie u 90% chorych w przeciągu dwóch lat. Bardzo często leczenie liszaja nie jest wymagane.

Zazwyczaj zmiany skórne ustępują, ale pozostać mogą przebarwienia na skórze.

Zmiany w obrębie jamy ustnej powinny być ściśle monitorowane pod czujnym okiem specjalisty, ponieważ uznawane są za potencjalny stan przednowotworowy.

Czasem choroba przybiera charakter przewlekły i pojawiają się jej powikłania takie jak zwężenie przełyku, mało estetyczne przebarwienia skóry czy wyłysienie.

Liszaj płaski - zasady pielęgnacji

Nie istnieją metody zapobiegające zachorowaniu na liszaj. Jednak są sposoby, które potrafią uśmierzyć dokuczliwe objawy.

• Zaleca się ograniczenie spożycia owoców cytrusowych oraz napojów zawierających kofeinę, które działają drażniąco na błony śluzowe jamy ustnej i mogą powodować nasilenie objawów choroby.

• Należy unikać intensywnego drapania skóry oraz wszelkiego rodzaju urazów. Polecanym sposobem na załagodzenie uczucia swędzenia jest przykładanie chłodnych okładów.

• Zaleca się unikanie stresu.

• Dym papierosowy oraz alkohol mogą dodatkowo podrażniać wykwity na błonach śluzowych.

Liszaj twardzinowy a liszaj płaski. Czy to ta sama choroba?

Liszaj twardzinowy jest odrębną jednostką chorobową. Dotyczy zazwyczaj kobiet w okresie dojrzewania oraz po 50. i 60. roku życia. Jest umiejscowiony w większości przypadków na narządach płciowych. Rzadziej pojawia się na karku lub plecach. Nieleczony liszaj twardzinowy błon śluzowych może doprowadzić do rozwoju nowotworu.

Warto zaznaczyć, że leczenie liszaja płaskiego i kuracja liszaja twardzinowego są do siebie zbliżone. W obydwu jednostkach chorobowych stosuje się miejscowe glikosteroidy o dużej sile działania.

Bibliografia:

https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/94846,liszaj-plaski-etiologia-diagnostyka-roznicowanie

https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74045,liszaj-plaski

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/555/original/5-16.pdf?1481205028

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/015/439/original/4-16.pdf?1481285212

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/lichen-planus

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/lichen-planus/symptoms-causes/syc-20351378

https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/169038,liszaj-twardzinowy