Antykoncepcja a nadciśnienie - jak dobrać właściwą metodę antykoncepcji?

Kiedy mówimy o nadciśnieniu tętniczym?

Nadciśnienie tętnicze definiujemy jako podwyższone średnie wartości ciśnienia tętniczego - co najmniej 140 mm Hg w przypadku ciśnienia skurczowego lub 90 mm Hg w przypadku ciśnienia rozkurczowego. Wiąże się ono z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym, czyli większym prawdopodobieństwem wystąpienia takich zdarzeń jak zawał serca czy udar mózgu.

Nadciśnienie tętnicze dzielimy na trzy stopnie. Nadciśnienie I stopnia mieści się w zakresie 140-159 mm Hg dla ciśnienia skurczowego lub 90-99 mm Hg dla rozkurczowego. Z nadciśnieniem II stopnia mamy do czynienia, gdy ciśnienie tętnicze skurczowe wynosi 160-179 mm Hg lub gdy rozkurczowe zawiera się w przedziale 100-109 mm Hg. Do nadciśnienia III stopnia zaliczamy wartości wyższe od wymienionych wcześniej.

Antykoncepcja mechaniczna, chemiczna i naturalna a nadciśnienie tętnicze

Do mechanicznych metod antykoncepcji zaliczamy prezerwatywy, kapturki i błony dopochwowe.

Metody chemiczne polegają na stosowaniu środków plemnikobójczych w formie żelów, kremów, globulek i pianek.

Do naturalnych metod regulacji poczęć należą m.in. metoda kalendarzykowa, metoda śluzowa czy metoda objawowo-termiczna.

Wszystkie z wyżej wymienionych metod są bezpieczne u kobiet z nadciśnieniem.

Dwuskładnikowe tabletki, plastry antykoncepcyjne, ring dopochwowy a nadciśnienie tętnicze

Dwuskładnikowe tabletki, plastry antykoncepcyjne, pierścień (ring) dopochwowy to hormonalne środki antykoncepcyjne, zawierające zarówno pochodną estrogenu, jak i gestagen. Pochodna estrogenu hamuje wzrost pęcherzyka dominującego, a gestagen powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego i hamuje owulację, czyli uwalnianie komórek jajowych.

Dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej nie należy stosować u kobiet chorych na nadciśnienie, ponieważ ryzyko związane z ich stosowaniem przewyższa korzyści. Nawet jeśli nadciśnienie tętnicze jest odpowiednio kontrolowane lekami, powyższe metody ochrony przed zajściem w ciąże są niewskazane. Nadciśnienie II stopnia i wyższe jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania dwuskładnikowej antykoncepcji.

W przypadku kobiet stosujących dwuskładnikową antykoncepcję mimo przeciwwskazań, terapia może prowadzić do dalszego wzrostu ciśnienia i jego powikłań.

Tabletki jednoskładnikowe progestagenne

Jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna (mini pill) pozbawiona jest estrogenów i zawiera tylko gestagen. Mechanizm działania pochodnych progesteronu polega na zagęszczeniu śluzu i hamowaniu owulacji.

Nadciśnienie nie stanowi przeciwwskazania do stosowania tabletek progestagennych. Jedynie pacjentki, które mają bardzo wysokie ciśnienie krwi - nadciśnienie II i III - muszą liczyć się z większym ryzykiem działań niepożądanych: ewentualnego dalszego wzrostu ciśnienia i problemów z normalizacją tych wartości.

Wkładka wewnątrzmaciczna - system z lewonorgestrelem

Wkładka wewnątrzmaciczna (IUD) z lewonorgestrelem również należy do jednoskładnikowej formy antykoncepcji hormonalnej - zawiera tylko gestagen, bez estrogenu.

Wkładka stanowi bezpieczny wybór dla kobiet cierpiących na nadciśnienie tętnicze. Podobnie jak w przypadku jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, pewne ryzyko dalszego negatywnego wpływu na ciśnienie dotyczy kobiet ze źle kontrolowanym nadciśnieniem co najmniej II stopnia.

Wkładka wewnątrzmaciczna z miedzią

Wkładka wewnątrzmaciczna (IUD) z miedzią nie zawiera żadnych hormonów, dzięki czemu nie wywiera wpływa na układ krążenia. Jej działanie antykoncepcyjne wynika z plemnikobójczego działania miedzi.

Ta metoda cechuje się jeszcze lepszym profilem bezpieczeństwa niż jej odpowiednik z lewonorgestrelem. Wkładka z miedzią jest bezpiecznym wyborem dla kobiet chorujących na nadciśnienie tętnicze.

Iniekcje z gestagenem

Domięśniowe iniekcje zawierające gestagen to kolejna hormonalna metoda antykoncepcji. Zastrzyk wykonuje się raz na trzy miesiące.

Dobrze kontrolowane nadciśnienie tętnicze lub nadciśnienie I stopnia nie jest przeciwwskazaniem do zastosowania tej formy regulacji poczęć, gdyż korzyści przewyższają ryzyko.

Pacjentki z wyższym ciśnieniem krwi powinny jednak wybrać inną metodę antykoncepcji.

Implant podskórny

Implant podskórny to jedna z najnowszych metod antykoncepcji. Implant zawierający sam gestagen umieszcza się podskórnie, gdzie może pozostać nawet przez trzy lata.

Nadciśnienie tętnicze nie stanowi przeciwwskazania do zastosowania implantu. Nieco większe ryzyko działań niepożądanych dotyczy jedynie kobiet z nadciśnieniem tętniczym II stopnia i wyższym.

Podsumowanie

Najbezpieczniejszymi metodami antykoncepcji dla kobiet chorujących na nadciśnienie tętnicze są metody niehormonalne, czyli naturalne, mechaniczne, chemiczne i wkładka wewnątrzmaciczna z miedzią. Nie wywierają one żadnego wpływu na układ sercowo-naczyniowy i nie predysponują do dalszego rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Bezpieczne w przypadku nadciśnienia tętniczego są również preparaty zawierające sam gestagen, czyli tabletki jednoskładnikowe, wkładka z lewonorgestrelem, iniekcje domięśniowe i implant podskórny. Progestageny mają nieznaczny wpływ na ciśnienie tętnicze. Należy jednak zachować ostrożność podczas terapii u pacjentek ze źle kontrolowanym nadciśnieniem - dotyczy to zwłaszcza iniekcji, które są przeciwwskazane w nadciśnieniu co najmniej II stopnia.

Hormonalne środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny (dwuskładnikowe preparaty antykoncepcyjne) są przeciwwskazane u pacjentek z nadciśnieniem tętniczym, także tym dobrze kontrolowanym.

Należy również pamiętać, że u pacjentek stosujących doustne leki antykoncepcyjne, nadciśnienie tętnicze występuje częściej niż u kobiet, które wybrały inną metodę antykoncepcji. Z tego powodu podczas tego typu terapii ważna jest regularna kontrola wartości ciśnienia tętniczego, nie tylko w gabinecie lekarskim, ale i w warunkach domowych. Pozwala to na wczesne rozpoznanie nadciśnienia tętniczego i wdrożenie leczenia.

Bibliografia

1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej

2. Iwona Gorczyca-Michta i wsp. Nadciśnienie tętnicze u kobiet wywołane przyjmowaniem doustnej antykoncepcji hormonalnej, 2011

3. Huma Farid Birth control and high blood pressure: Which methods are safe for you?, 13.11.2020, Harvard Health Blog