Minipigułka - jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne dla Twojej wygody

Jakie są rodzaje tabletek antykoncepcyjnych?

Tabletki antykoncepcyjne zaliczają się do antykoncepcji hormonalnej, ponieważ zawierają odpowiedniki żeńskich hormonów płciowych. Tabletki zawierające zarówno komponentę estrogenową, jak i progestagenną to tabletki dwuskładnikowe, a te zawierające jeden hormon – tylko progestagen – to tabletki jednoskładnikowe.

Jakie substancje czynne zawierają tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe?

Substancje czynne zawarte w tabletkach jednoskładnikowych należą do progestagenów. Do progestagenów zaliczamy m.in. dezogestrel, drospirenon, noretysteron, lewonorgestrel, dienogest, norgestimat.

Dostępne w Polsce minipigułki antykoncepcyjne zawierają dezogestrel lub drospirenon .

Jak działają tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe?

Mechanizm działania minipigułki opiera się na działaniu antygonadotropowym: progestagen blokuje wydzielanie hormonu luteinizującego (LH), przez co hamuje owulację, czyli uwalnianie komórki jajowej z jajnika. Poza tym progestageny powodują zagęszczenie śluzu produkowanego w szyjce macicy w taki sposób, że staje się nieprzepuszczalny dla plemników oraz hamują wzrost błony śluzowej macicy.

Jak stosuje się minipigułki?

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe przyjmuje się doustnie, każdego dnia o tej samej porze. W przypadku starszych preparatów (z lewonorgestrelem i noretysteronem) opóźnienie przyjęcia pigułki nie mogło być większe niż 3 godziny, ponieważ znacząco zmniejszało to skuteczność tych preparatów.

Tabletki z dezogestrelem można przyjąć z opóźnieniem maksymalnie do 12 godzin. Przy większym opóźnieniu należy przyjąć tabletkę jak najszybciej i dołączyć dodatkową, barierową metodę antykoncepcji przez kolejne 48 godzin. Skuteczność preparatu z drospirenonem utrzymuje się dłużej i opóźnienie nawet do 24 godzin nie powinno obniżyć skuteczności antykoncepcyjnej. Jeżeli opóźnienie wyniesie więcej niż doba, to należy jak najszybciej przyjąć tabletkę i dołączyć dodatkową, barierową metodę antykoncepcji przez 7 dni. Po przyjęciu "zaległej" tabletki, następną należy wziąć o standardowej, stałej porze.

W przypadku wystąpienia biegunki lub wymiotów w ciągu 3–4 godzin od przyjęcia pigułki, należy jak najszybciej przyjąć dodatkową tabletkę.

Najpopularniejsze pigułki, czyli te dwuskładnikowe, przyjmuje się z przerwami. Tabletki z dezogestrelem, w przeciwieństwie do tabletek dwuskładnikowych, przyjmuje się bez robienia przerw na krwawienie z odstawienia. Preparat z drospirenonem natomiast przyjmuje się w schemacie 24/4, czyli przez 24 dni stosuje się tabletki hormonalne, a przez 4 dni – placebo.

Jak skuteczne są jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne?

Jednoskładnikowe tabletki mają wysoką skuteczność - ponad 99% pod warunkiem, że są przyjmowane poprawnie. Jednak przy stosowaniu typowym (np. przy sporadycznym pominięciu tabletki lub opóźnieniu w jej przyjęciu) ta skuteczność może być niższa nawet o kilka punktów procentowych. Nowsze preparaty, czyli te obecnie dostępne na polskim rynku, mają wyższą skuteczność, ponieważ hamują owulację dłużej, dzięki czemu jest szersze okno czasowe na przyjęcie pigułki i mniejsze ryzyko błędu.

Co może obniżyć skuteczność antykoncepcji?

Warto pamiętać o czynnikach mogących obniżać skuteczność antykoncepcji. Są to biegunka lub wymioty krótko po zażyciu pigułki oraz opóźnienia w przyjęciu preparatu. Skuteczność antykoncepcyjna minipigułek nie została wystarczająco zbadana u kobiet po operacjach bariatrycznych, dlatego zaleca się u nich metody antykoncepcji inne niż doustne. Leki indukujące enzymy wątrobowe (do których należą niektóre leki przeciwpadaczkowe i niektóre antybiotyki) także mogą zmniejszać ich skuteczność.

Jakie typowe działania niepożądane ma tabletka jednoskładnikowa?

Najczęstsze skutki uboczne stosowania antykoncepcji jednoskładnikowej to nieregularne krwawienia i plamienia, brak miesiączki, nasilenie trądziku, zaburzenia nastroju.

Inaczej niż w przypadku tabletek dwuskładnikowych, tabletki jednoskładnikowe są dobrą opcją dla kobiet z podwyższonym ryzykiem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, choroby niedokrwiennej serca, naczyń mózgowych i nadciśnienia. Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe mają nieznaczny wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe i nie wykazano wzrostu ryzyka powyższych chorób przy ich stosowaniu.

Dostępne informacje na temat wpływu minipigułki na ryzyko wystąpienia raka piersi są ograniczone, ale sugerują, że jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna nie powoduje wzrostu tego ryzyka.

Kto nie może stosować jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych?

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe są przeciwwskazane w przypadku ciąży lub jej podejrzenia, dla kobiet, u których zdiagnozowano lub podejrzewa się raka piersi, przy niewyjaśnionych nieprawidłowych krwawieniach macicznych. Przeciwwskazania do stosowania minipigułki obejmują również choroby wątroby: łagodne i złośliwe nowotwory wątroby, aktywne choroby wątroby oraz zdekompensowaną marskość.

Jeżeli podczas stosowania minipigułek dojdzie do takich incydentów jak żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, udar mózgu, zawał serca, należy tę antykoncepcję odstawić. Wystąpienie powyższych incydentów w przeszłości, przed włączeniem tabletek, generalnie nie stanowi przeciwwskazania do rozpoczęcia ich stosowania.

Tabletek z drospirenonem powinny unikać kobiety z zaburzeniami elektrolitowymi lub ich zwiększonym ryzykiem: z nieleczonym hipoaldosteronizmem, hiperkaliemią (podwyższonym stężeniem potasu) i stosujące leki zwiększające stężenie potasu we krwi. Przeciwwskazane jest ich stosowanie w ostrym uszkodzeniu nerek i zaawansowanej przewlekłej chorobie nerek.

Interakcje

Minipigułki nie powinny przyjmować kobiety stosujące leki przeciwpadaczkowe: fentynoinę, karbamazepinę topiramat, prymidon, okskarbazepinę, a także antybiotyki: ryfampicynę i ryfabutin. Drospirenonu nie należy łączyć z diuretykami oszczędzającymi potas (triamteren, amiloryd, eplerenon i spironolakton) i preparatami z potasem.

Dla kogo jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna jest najlepsza?

Minipigułki mogą stosować kobiety od pokwitania do 55. roku życia, o ile nie mają przeciwwskazań.

Jednoskładnikowe pigułki antykoncepcyjne zlecane są zwłaszcza kobietom, które mają przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji zawierającej estrogeny, takie jak: palenie papierosów w wieku co najmniej 35 lat, nadciśnienie tętnicze, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, udar mózgu, zawał serca w wywiadzie, migrena czy powikłana cukrzyca. Jest to również dobra metoda dla kobiet po porodzie i karmiących piersią .

Czy matki karmiące piersią mogą stosować minipigułki?

Tabletki jednoskładnikowe to dobra metoda dla kobiet, które karmią piersią. Należy jedynie zachować ostrożność podczas pierwszych 4 do 6 tygodni po urodzeniu dziecka, ze względu na niewielkie ryzyko wpływu na ilość produkowanego mleka. Warto ten temat przedyskutować ze swoim lekarzem ginekologiem.

Jakie zalety ma minipigułka antykoncepcyjna?

Tabletka jednoskładnikowa ma niewiele przeciwwskazań, przez co jest bardziej uniwersalna od metod złożonych, powoduje mniej działań niepożądanych w porównaniu z antykoncepcją dwuskładnikową, a nadal ma wysoką skuteczność w zapobieganiu ciąży. Tabletki z dezogestrelem przyjmuje się stale, bez przerw, co zmniejsza ryzyko obniżenia skuteczności antykoncepcyjnej poprzez przypadkowe wydłużenie przerwy. Zapewnia to wygodę i brak konieczności pamiętania o schemacie. Jednoskładnikowa doustna antykoncepcja to metoda odwracalna i po odstawieniu tabletek płodność szybko wraca.

Jakie inne korzyści przynosi antykoncepcja jednoskładnikowa?

Poza zapobieganiem niechcianej ciąży, jednoskładnikowa doustna antykoncepcja hormonalna przynosi dodatkowe korzyści. Należy do nich zmniejszenie obfitości krwawień, które ma wpływ nie tylko na komfort kobiety, ale także zapobiega niedokrwistości z niedoboru żelaza. Dodatkowo minipigułki łagodzą objawy bolesnego miesiączkowania i pozwalają na ograniczenie przyjmowania leków przeciwbólowych, a tym samym powodują zmniejszenie ryzyka działań niepożądanych tych leków. Tabletki jednoskładnikowe zmniejszają także ryzyko zachorowania na raka trzonu macicy poprzez ochronny wpływ na endometrium. Niektóre badania sugerują także ochronny wpływ na gęstość kości.

Jak dokonać właściwego wyboru?

Zawsze zaleca się konsultację z lekarzem ginekologiem przed rozpoczęciem nowej metody antykoncepcji, tak aby dokonać najbardziej świadomego wyboru. Ginekolog pomoże zrozumieć wszelkie potencjalne skutki uboczne i ryzyko związane z różnymi formami antykoncepcji , a także udzieli odpowiedzi na pytania. Pamiętaj, że najważniejsze jest Twoje zdrowie i dobre samopoczucie, dlatego decyzja o wyborze odpowiedniego środka antykoncepcyjnego powinna być dokonana po dogłębnym zrozumieniu wszystkich dostępnych opcji.

Bibliografia

1. Medical eligibility criteria for contraceptive use, World Health Organization, fifth edition 2015

2. Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Guideline Progestogen-only Pills August 2022

3. Małgorzata Nowicka Leki antykoncepcyjne jednoskładnikowe Medycyna po dyplomie, grudzień 2022