Jak uniknąć bólu głowy podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych?

Jakie są rodzaje przewlekłych bólów głowy?

Prawie wszyscy w przeszłości doświadczyli epizodu bólu głowy. Część osób może cierpieć na przewlekłe bóle głowy. Najczęściej wyróżnia się napięciowe bóle głowy i migrenowe bóle głowy. Rodzajem przewlekłego bólu są też klasterowe bóle głowy - są one najbardziej dokuczliwe, trudne w leczeniu i stosunkowo rzadko diagnozowane.

Istnieje wiele rodzajów migreny, ale głównie występuje podział na migrenę z aurą i na migrenę bez aury.

Migrena bez aury

To częściej występujący rodzaj migreny. Napady silnego bólu nie są poprzedzone objawami zwiastunowymi (aurą). Migrenowy ból głowy charakteryzuje się silnym, tętniącym bólem o pulsującym charakterze najczęściej rozwijającym się stopniowo, ale dość szybko. Ból ten jest zazwyczaj jednostronny, zlokalizowany w okolicy skroni i czoła. Mogą mu towarzyszyć takie objawy jak nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, dźwięk i inne bodźce.

Migrena z aurą

Migrena z aurą to rodzaj migreny, który charakteryzuje się występowaniem dodatkowych objawów neurologicznych (zwanych aurą) przed pojawieniem się głównych objawów bólu głowy. Aura jest rodzajem ostrzeżenia, które może pojawić się kilka minut lub godzin przed atakiem bólu migrenowego.

Objawy aury mogą różnić się u pacjentów, ale najczęściej obejmują zmiany w polu widzenia, takie jak mroczki, migotanie świateł, zaburzenia wzrokowe czy nawet chwilowa utrata wzroku. Mogą również występować zaburzenia czucia, słuchu i mowy, zawroty głowy, a także osłabienie mięśni. Symptomy te mogą trwać od kilku minut do godziny, po czym następuje faza bólu głowy.

Czym jest migrena hormonalna i menstruacyjna?

Migrena jest chorobą występującą znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Ponadto zauważono, że kobiety cierpiące na migrenę zgłaszają bardziej intensywny ból głowy w okresie przed menstruacyjnym. Jednak związek ten dotyczy tylko napadów bólu u kobiet z migreną bez aury. Przypuszcza się, że nagły spadek poziomu estrogenów 2-3 dni przed miesiączką odpowiada za zwiększenie nasilenia dolegliwości. W tym czasie ataki migreny są również cięższe, dłuższe i trudniejsze do kontrolowania za pomocą leczenia.

Jaki jest związek pomiędzy stosowaniem antykoncepcji hormonalnej a bólami głowy?

Podobnie jak w przypadku fizjologicznego cyklu miesiączkowego, u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną w formie tabletek dwuskładnikowych, ból głowy częściej pojawia się w przerwie między opakowaniami lub podczas przyjmowania tabletek placebo. Związane jest to również ze spadkiem stężenia estrogenów.

Warto dodać, że ból głowy podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej jest jednym z częściej występujących działań niepożądanych.

Jak leczyć migrenę menstruacyjną?

Postępowanie w przypadku migren związanych z menstruacją zależy od wieku pacjentki, od częstotliwości występowania migreny oraz czy pacjentka stosuje antykoncepcję hormonalną.

• W leczeniu sporadycznych bólów głowy o umiarkowanym nasileniu stosuje się metody przerywające ataki, takie jak tryptany często w połączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. W rzadszych przypadkach można zastosować alkaloidy sporyszu.

• W przypadku regularnych i ciężkich ataków migreny w czasie menstruacji można zastosować profilaktykę około menstruacyjną. Polega na przyjmowaniu leków przerywających atak w okresie 48 godzin przed menstruacją do 3. dnia krwawienia. W takim przypadku stosuje się tryptany, niesteroidowe leki przeciwzapalne, magnez i dihydroergotaminę. Ważne jest, aby unikać nadmiernej częstotliwości przyjmowania tych leków poza okresem menstruacji.

• Jedną z form profilaktyki około menstruacyjnej może być przyjmowanie estrogenów takich jak estradiol, bezpośrednio przed i w trakcie miesiączki. Dla kobiet stosujących tradycyjną antykoncepcję łączoną (estrogen + progesteron), podawanie estrogenu można rozpocząć w dniu ostatniej tabletki przed miesiączką.

• Inną strategią dla kobiet stosujących antykoncepcję dwuskładnikową może być coraz bardziej popularna metoda przyjmowania tabletek bez comiesięcznej przerwy, co prowadzi do całkowitego ustania krwawień. Warto podkreślić, że ciągła hormonoterapia powinna być stosowana u zdrowych, niepalących kobiet przed 50. rokiem życia.

• Jako kolejną formę antykoncepcji w migrenach menstruacyjnych można rozważyć leki jednoskładnikowe zawierające tylko progesteron lub systemy wewnątrzmaciczne.

• Jeśli miesiączki są nieregularne, a migreny nieprzewidywalne i bardzo nasilone, wtedy preferowaną metodą jest standardowa długotrwała profilaktyka migreny. Warto jednak pamiętać, że niektóre leki przeciwpadaczkowe stosowane w zapobieganiu atakom migreny mogą wpływać na skuteczność hormonalnego leczenia antykoncepcyjnego.

Czy antykoncepcja hormonalna może być stosowana u kobiet z migreną?

Antykoncepcja hormonalna dwuskładnikowa jest bezwzględnie przeciwwskazana u kobiet z migreną z aurą. Ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu u pacjentek z takim schorzeniem jest dwukrotnie większe, a stosowanie antykoncepcji hormonalnej zawierającej estrogeny i progestageny podwyższa to ryzyko.

Antykoncepcja hormonalna, która może być stosowana u kobiet z migreną z aurą to środki antykoncepcyjne zawierające jedynie progestageny, ale należy także uwzględnić ryzyko i korzyści oraz zachować szczególną ostrożność. Decyzję o kontynuowaniu lub rozpoczęciu stosowania antykoncepcji w takim przypadku musi podjąć lekarz. Może okazać się, że ryzyko przewyższy korzyści i pacjentka nie będzie mogła przyjmować żadnej metody hormonalnej.

U pacjentek z bólami głowy o charakterze niemigrenowym, środki hormonalne mogą być bezpiecznie stosowane. U kobiet w wieku poniżej 35 lat cierpiących na migrenę bez aury, antykoncepcja hormonalna może być stosowana, ale przed wdrożeniem tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych należy ocenić ryzyko i korzyści z ich stosowania oraz zachować szczególną ostrożność.

Podsumowanie

Antykoncepcja hormonalna może powodować bóle głowy, wpływać na już zdiagnozowane, przewlekłe bóle głowy, ale również zmniejszać dolegliwości np. przy migrenie menstruacyjnej. Należy pamiętać, że antykoncepcja hormonalna zawierająca estrogeny i progestageny - dwuskładnikowa - jest bezwzględnie przeciwwskazania u pacjentek z migreną z aurą. Wybór i rozpoczęcie stosowania antykoncepcji powinny zawsze odbywać się pod kontrolą lekarza. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i uniknąć zmniejszenia skuteczności antykoncepcji, należy zapoznać się i przestrzegać zasad stosowania danego preparatu.

Bibliografia

Loder EW. Menstrual Migraine: Pathophysiology, Diagnosis, and Impact. Headache. 2018;58 Suppl 1:155-166. doi:10.1111/head.13276

portal mp.pl, https://www.mp.pl/neurologia/choroby/bole-glowy/migrena/153722,migrena-u-kobiet-przyjmujacych-doustne-srodki-antykoncepcyjne-ciezarnych-i-migreny-miesiaczkowe,1

Silberstein SD. Preventive migraine treatment. Continuum (Minneap Minn). 2015;21(4 Headache):973-989.

"Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań
i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej", https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/45917/32708