Depresja maskowana - czym jest, jak się objawia i jak ją leczyć?

Czym jest depresja maskowana?

Depresja nie jest jednorodną chorobą, a zbiorem zaburzeń o podobnym zestawie objawów, które wywoływane są przez różne czynniki, mają zróżnicowany przebieg i inną wrażliwość na poszczególne formy leczenia. Należy do zaburzeń afektywnych, czyli nastroju. Do typowych objawów depresji zalicza się m.in. obniżenie nastroju, smutek, brak energii i czerpania radości z rzeczy, które wcześniej nas uszczęśliwiały, bezsenność czy problemy ze snem, brak apetytu, kłopoty z koncentracją, niska samoocena, negatywne myślenie o przyszłości, a w skrajnych przypadkach pojawiają się nawet myśli samobójcze. Wyżej wymienione objawy powinny trwać co najmniej 14 dni, aby przyjąć założenie, że borykamy się z tą chorobą. W takim wypadku należy udać się do specjalisty. Zaburzenia depresyjne dzieli się na kilka rodzajów m.in.: depresja sezonowa, depresja endogenna, depresja lękowa, depresja atypowa, depresja reaktywna, subdepresja, depresja maskowana i depresja poporodowa .

Depresja ukryta nie jest uznawana jako odrębny podtyp depresji.

Ten nietypowy rodzaj depresji określa się także jako depresja ukryta, ponieważ ukrywa się za objawami charakteryzującymi inną chorobę niż w rzeczywistości, co powoduje, że jest rzadko rozpoznawana, a przez to jeszcze rzadziej leczona. Ponadto depresja maskowana może występować trzykrotnie częściej niż typowa depresja. Rozpoznanie depresji maskowanej nie należy do prostej diagnozy.

W depresji maskowanej nie występują objawy typowe dla klasycznej depresji. Częściej pojawiają się różne objawy somatyczne (objawy fizyczne przybierające postać masek), lęk o falującym przebiegu i zespoły bólowe. Więcej o tym w dalszej części artykułu.

Definicja depresji maskowanej

Depresja maskowana jest często nazywana depresją bez depresji czy depresją utajoną. Jak wskazuje nazwa choroby, to forma depresji przebierająca różne maski, z którymi zmaga się chora osoba.

Maski depresji to maki bólowe, maski behawioralne, maski psychopatologiczne, maski psychosomatyczne, maski wegetatywne i maski zaburzenia rytmów biologicznych. Ze względu na te grupy dzielimy rodzaje objawów występujących u pacjentów.

Depresja maskowana występuje nie tylko u osób dorosłych. To zaburzenie może dotykać także dzieci i młodzież nastoletnią. Przebieg choroby jest inny i nietypowy. Depresja maskowana u dzieci jest trudna do zauważenia, ponieważ objawia się poprzez opóźnienie rozwoju - emocjonalnego, psychicznego bądź intelektualnego. Natomiast u nastolatków to schorzenie przebiera formę buntu, samookaleczenia się czy myśli o zrobieniu sobie krzywdy czy odebraniu życia. Chory nastolatek izoluje się od społeczeństwa i zmaga się z symptomami psychosomatycznymi (o czym więcej w dalszej części artykułu) i nie tylko.

Jak leczyć depresję maskowaną?

Depresja maskowana to poważna choroba, która wymaga leczenia np. poprzez psychoterapię czy farmakologię. O formie kuracji decyduje lekarz psychiatra po konsultacji z pacjentem. Takie same metody stosuje się w przypadku klasycznej depresji. Różni je natomiast rozpoznanie.

Obraz kliniczny depresji maskowanej jest złożony, dlatego przed wydaniem diagnozy, specjalista musi przeprowadzić pacjenta przez badania, które wykluczą chorobę somatyczną.

Kompletne wyleczenie depresji maskowanej jest dosyć trudne, ale możliwe. Subdepresja może powracać. Badania wskazują, że średnio około 5 razy następuje nawrót u pacjentów w czasie całego przebiegu depresji. Ryzyko wystąpienia drugiego epizodu depresyjnego to 50-85 proc., a kolejnego epizodu to już 80-90 proc. Nawroty mogą pojawiać się w odstępie od kilku miesięcy do kilku lat.

Terapia psychologiczna

W leczeniu depresji ukrytej stosuje się psychoterapię, najczęściej jako uzupełnienie terapii farmakologicznej. Pacjenci kierowani są na terapię poznawczo-behawioralną czy interpersonalną. Podczas psychoterapii chore osoby uczą się m.in., jak radzić sobie z trudnymi emocjami oraz poznają, jak działają objawy somatyczne na ich ciało.

Terapia farmakologiczna

Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu subdepresji zmniejszają nasilenie objawów. To głównie od farmakologii rozpoczyna się kuracja choroby. Najczęściej stosuje się inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, trójpierścienne oraz czteropierścienne leki przeciwdepresyjne. Więcej informacji o leczeniu znajdziesz w dalszej części artykułu.

Jakie są objawy depresji maskowanej?

W przypadku depresji maskowanej nie występują typowe zaburzenia nastroju i charakterystyczne objawy dla klasycznej depresji. Cechą charakterystyczną depresji maskowanej jest okresowość pojawiających się objawów, okresy bez symptomów oraz dobra reakcja na leki antydepresyjne oraz jej brak na próbę leczenia objawów somatycznych. Na pierwszy plan wysuwają się objawy bólowe, które należą do typowych objawów subdepresji. Nie są to symptomy, które moglibyśmy połączyć z zaburzeniami psychicznymi, a bardziej z innymi chorobami ciała, np. różnego rodzaju dolegliwości bólowe. Wśród objawów zgłaszane są zazwyczaj biegunka, wymioty, zawroty głowy, przewlekłe bóle w tym ból w klatce piersiowej czy mrowienie różnych części ciała.

Fizyczne objawy

W depresji maskowanej głównie występują objawy ze strony ciała - różnego rodzaju dolegliwości somatyczne, takie jak bóle głowy i kręgosłupa, zaburzenia menstruacji, ból w klatce piersiowej. Chorzy mogą borykać się z bezsennością (trudności z zasypianiem), napadami paniki, brakiem apetytu, nadciśnieniem czy dusznościami. Spektrum tych objawów jest szeroki. Ta depresja kryje się pod maskami, co można łatwo pomylić z innymi chorobami takimi jak zespół jelita drażliwego czy migrena.

Emocjonalne objawy

Objawy o podłożu emocjonalnym w depresji ukrytej występują rzadziej niż objawy somatyczne. Symptomy znajdują odzwierciedlenie w maskach psychopatologicznych, wśród których znajdziemy m.in. uporczywy lęk, obsesje czy kompulsje. Ponadto chorzy mogą borykać się z brakiem odczuwania radości, problemami w podejmowaniu decyzji bądź brakiem zainteresowań. Nie brakuje także przypadków samoizolacji czy kołujących myśli np. do niczego się nie nadaję, nie jestem nikomu potrzebny. Specjaliści wskazują, że osoby z depresją ukrytą wykazują się przesadnym perfekcjonizmem, co może powodować uczucie presji.

Jak wygląda depresja maskowana?

Tak jak wyżej wspomniano, objawy dzieli się na poszczególne maski:

Maskowanie objawów

U chorych borykających się z tą formą depresji najczęściej występują symptomy zaburzenia rytmów biologicznych. W przypadku depresji maskowanej objawy wskazują na inne schorzenia, co może doprowadzić do pomyłki w diagnozie. Po wykonaniu badań i konsultacji okazać może się, że stan naszego fizycznego zdrowia jest w normie. Dlatego ważne jest w diagnostyce depresji maskowanej wykluczenie przyczyn bólowych, a następnie leczenie pod kątem depresji ukrytej.

W depresji maskowanej choroba "maskuje" się za objawami charakterystycznymi dla chorób somatycznych lub innych zaburzeń, stąd też taka nazwa tej formy depresji. Może zostać pomylona z nerwicą lękową, zespołem jelita drażliwego czy migreną. Starsze osoby mogą borykać się na przemian z fazami depresji typowej z maskowaną.

Wpływ na codzienne funkcjonowanie

Pacjent chory na depresję maskowaną boryka się głównie z objawami somatycznymi, co może być problematyczne w codziennym funkcjonowaniu. Niezwykle istotne jest diagnoza choroby i jej leczenie. Jak pokazują badania, subdepresja najczęściej powraca średnio 5 razy w czasie całego przebiegu depresji, dlatego ważna jest własna obserwacja i kontrola u lekarza psychiatry.

Jakie są przyczyny depresji maskowanej?

Nie są znane przyczyny występowania depresji maskowanej. Przyjmuje się, że są to trudności sferze emocjonalnej - indywidualne predyspozycje, które związane są z wahaniem hormonów czy neuroprzekaźników dopaminy, serotoniny i noradrenaliny. Ponadto wpływ mogą mieć czynniki psychospołeczne np. trauma.

Czynniki genetyczne

Występowanie depresji maskowanej u członków rodziny predysponuje do pojawienia się tej choroby. Nie jest to jednak jedyna przyczyna. Subdepresja w rodzinie jest często uwarunkowana dziedziczeniem predyspozycji genetycznych, ale tak być nie musi.

Czynniki środowiskowe

Wpływ na pojawienie się depresji maskowanej mogą mieć czynniki środowiskowe - presja związana w funkcjonowaniu w społeczeństwie. Wśród przykładów można wymienić złą sytuację materialną, odtrącenie przez grupę np. znajomych czy innych bliskich nam osób, brak wsparcia. Ponadto chore osoby mogą wykazywać się przesadnym perfekcjonizmem.

Jakie leki mogą pomóc w leczeniu?

Najczęściej w leczeniu depresji maskowanej wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny - sertralina, paroksetyna, citalopram, escitalopram, fluoksetyna i fluwoksamina. Ich działanie polega na zatrzymaniu transportu neuroprzekaźnika serotoniny z powrotem do komórki nerwowej, dzięki czemu jej stężenie w mózgu wzrasta. Obniżenie stężenia seratoniny może powodować pojawienie się depresji.

Ponadto w leczeniu wykorzystuje się także inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, czyli duloksetyna, wenlafaksyna i milnacipran. Leki SNRI zwiększają stężenie seratoniny i noradrenaliny. Zalecane są w przypadkach masek bólowych.

Pacjenci mogą być leczeni także lekami grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD), takimi jak amitryptylina, dezipramina, imipramina, klomipramina, nortryptylina i doksepina. Wykazują działanie przeciwbólowe, ale rzadko są stosowane ze względu m.in. na uciążliwe objawy niepożądane.

Przykładowym lekiem na depresję maskowaną jest Trittico CR. Trittico zwiększa stężenie serotoniny w szczelinie synaptycznej oraz osłabia dolegliwości wynikające z pobudzenia receptora serotoninowego w organizmie tj. bezsenność, pobudzenie psychoruchowe, stany lękowe czy trudności w sferze seksualnej.

Wybór odpowiedniego leku

Wyżej podane substancje to tylko część leków wykorzystywanych w terapii. O wyborze preparatu decyduje lekarz psychiatra po obszernym wywiadzie z pacjentem. Mogą pojawić się pytania o choroby towarzyszące i obecnie zażywane leki. Zazwyczaj stosuje się najmniejszą skuteczną dawkę, aby wyeliminować ryzyko działań niepożądanych. Pierwsze oceny skuteczności leczenia powinny zapadać po 2-4 tygodniach. Jeśli lek nie przynosi zamierzonego rezultatu, to zazwyczaj po około dwóch miesiącach lekarz przepisuje pacjentowi inny preparat.

Możliwe skutki uboczne

Leki przeciwdepresyjne nie uzależniają. Jednak po nagłym odstawieniu preparatów mogą pojawić się objawy odstawienne, ponieważ wpływają one na poziomy różnych neuroprzekaźników.

Wśród działań niepożądanych przy zażywaniu leków z grupy SSRI wymienia się nudności, utrata apetytu lub jego osłabienie, nadmierna senność lub bezsenność, zaburzenia seksualne, zmiana masy ciała, a także hiponatremia oraz zwiększona skłonność do krwawień.

Natomiast przy przyjmowaniu leków z grupy SNRI mogą wystąpić skutki uboczne podobne do wyżej wymienionych. Ponadto te preparaty mogą być przyczyną podwyższonego ciśnienia tętniczego.

Kwestie działań niepożądanych należy omówić z lekarzem.

FAQ - Najczęściej zadawane pytania

Jakie są najczęściej stosowane leki w leczeniu depresji maskowanej?

Najczęściej w leczeniu depresji maskowanej stosuje się leki SNRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny), trójpierścienne oraz czteropierścienne leki przeciwdepresyjne.

Czy leki przeciwdepresyjne są bezpieczne dla każdego?

Specjalista podejmuje decyzję o wprowadzeniu leków przeciwdepresyjnych w terapii. To kwestia indywidualna dla każdego pacjenta, podczas której lekarz analizuje ryzyko i skutki uboczne. Odpowiednie dobrane środki pomagają wyjść z choroby.

Jak długo trzeba stosować leki przeciwdepresyjne?

Przy depresji leczenie farmakologiczne stosuje się przez okres od pół roku do roku od momentu ustąpienia objawów. Jeżeli choroba nawraca, to ten czas się wydłuża o kilka lat, a nawet do końca życia.

Czy leki przeciwdepresyjne powodują uzależnienie?

Nie, te leki nie powodują uzależnienia.

Czy można samodzielnie przerywać przyjmowanie leków
przeciwdepresyjnych?

Nie, pacjenci nie powinni samodzielnie przerywać nagle przyjmowania leków bez konsultacji ze specjalistą. Może to powodować niebezpieczne działania niepożądane. Taką zasadę powinniśmy stosować w przypadku wszystkich preparatów przepisywanych na receptę.

Bibliografia

Serwis Medycyna Praktyczna, [dostęp: 8.08.2023], [online], dostępny w internecie: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/261515,depresja-maskowana

Serwis U Pacjenta, [dostęp: 8.08.2023], [online], dostępny w internecie: https://upacjenta.pl/poradnik/depresja-maskowana-jak-rozpoznac-poczatki-i-pomoc-sobie-lub-innym

Serwis Poradnik Zdrowie, [dostęp: 8.08.2023], [online], dostępny w internecie: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/leki/leki-antydepresyjne-zastosowanie-dzialanie-skutki-uboczne-uzaleznienie-aa-Dbzi-n8Ks-MKfL.html

Serwis Psychoterapia Co Tam, [dostęp: 8.08.2023], [online], dostępny w internecie: https://psychoterapiacotam.pl/depresja-maskowana-rozpoznac-zamaskowanego-wroga

Serwis MindHealth, [dostęp: 8.08.2023], [online], dostępny w internecie: https://mindhealth.pl/co-leczymy/depresja-maskowana