Antykoncepcja a problemy trawienne - jakie są zalecenia gastrologów?

Jakie są rodzaje tabletek antykoncepcyjnych?

Tabletki antykoncepcyjne to rodzaj doustnej antykoncepcji hormonalnej. Na polskim rynku dostępnych jest kilka rodzajów pigułek antykoncepcyjnych, które różnią się składem i sposobem działania. Najogólniejszym podziałem tabletek antykoncepcyjnych jest selekcja ze względu na różną zawartość hormonów:

• Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne to tabletki antykoncepcyjne zawierające syntetyczne odpowiedniki żeńskich hormonów płciowych cyklicznie wydzielanych w organizmie kobiety zarówno progestagenów, jak i estrogenów;

• Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (minipigułki) to tabletki antykoncepcyjne zawierające tylko i wyłącznie komponentę progestagenową. Nie mają komponenty estrogenowej, dlatego też są dobrym wyborem dla kobiet, u których stosowanie estrogenów jest przeciwwskazane, np. ze względu na czynniki ryzyka wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.

W tym artykule skupimy się na wpływie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych na układ trawienny kobiety.

Jak działają dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne?

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierają syntetyczne odpowiedniki estrogenu i progestagenu, fizjologicznie wydzielanych przez jajniki kobiety. Działanie tabletek antykoncepcyjnych polega na wpływie zawartych w nich hormonów na oś podwzgórze-przysadka-jajniki na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, hamując wydzielanie gonadoliberyny (GnRH) w podwzgórzu, co następnie powoduje spadek wydzielania hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH) w przysadce mózgowej. W efekcie hormony te nie pobudzają jajników i nie dochodzi do owulacji, czyli uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z jajnika, przez co nie może dojść do zapłodnienia. Dodatkowo hormony zawarte w tabletkach antykoncepcyjnych wpływają na właściwości śluzu szyjkowego oraz błony śluzowej macicy, powodując niekorzystne warunki do zapłodnienia.

Jakie działania niepożądane mogą mieć tabletki antykoncepcyjne?

Poza działaniem antykoncepcyjnym, hormony zawarte w tabletkach antykoncepcyjnych wpływają na równowagę hormonalną całego organizmu kobiety, dlatego podczas stosowania mogą pojawić się rozmaite skutki uboczne.

Niepożądane objawy ze strony układu pokarmowego, mogące wystąpić podczas stosowania tabletek hormonalnych, to między innymi:

• bóle brzucha,

• nudności,

• wzdęcia,

• zaparcia,

• zmiana apetytu,

• wymioty,

• biegunka,

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Poza tym najczęstszymi działaniami niepożądanymi tabletek antykoncepcyjnych są bóle głowy, wahania nastroju, bóle piersi, zaburzenia krwawienia menstruacyjnego, spadek libido, problemy skórne i wzrost masy ciała.

Jak tabletki antykoncepcyjne wpływają na układ pokarmowy?

Antykoncepcja hormonalna, a w szczególności tabletki antykoncepcyjne, które zawierają w sobie syntetyczne odpowiedniki progestagenów i estrogenów, może wpływać na układ trawienny na kilka sposobów. Przyjrzyjmy się tej kwestii bardziej szczegółowo!

Wpływ estrogenów na układ pokarmowy

Zawarty w dwuskładnikowych tabletkach antykoncepcyjnych syntetyczny odpowiednik estrogenu jest głównym powodem wymiotów i nudności odczuwanych przez kobiety stosujące tę metodę antykoncepcji. Najczęściej objawy te są najbardziej nasilone, gdy po raz pierwszy włączymy stosowanie tabletek antykoncepcyjnych do naszej codziennej rutyny. Estrogeny mają także wpływ na mięśniówkę gładką jelit, powodując spowolnienie pasażu jelitowego, co może się objawiać wzdęciami oraz zaparciami.

Wpływ progestagenów na układ pokarmowy

Syntetyczne odpowiedniki progesteronu również mogą spowalniać perystaltykę jelit, co prowadzi do spowolnienia przesuwania się treści pokarmowej przez jelita. To może skutkować zaparciami u niektórych osób i uczuciem wzdęcia lub dyskomfortem jelitowym. W okresie ciąży, gdy poziom progesteronu jest wysoki, zaparcia są często obserwowane.

Co zrobić w przypadku wystąpienia dolegliwości trawiennych podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych?

Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, szczególnie na początku, zaburza równowagę hormonalną organizmu kobiety, dlatego też najczęściej wtedy mogą pojawić się nudności, ból brzucha, wymioty czy inne zaburzenia związane z układem pokarmowym. Dolegliwości te zazwyczaj przechodzą z czasem, gdy organizm dostosuje się do hormonalnych zmian.

Aby poradzić sobie z problemami trawiennymi, można spróbować zmienić porę przyjmowania pigułki antykoncepcyjnej i zacząć stosować ją przed snem lub wraz z jedzeniem. Jednak należy zrobić to z rozwagą i zgodnie z zasadami, aby nie zaburzyć skuteczności antykoncepcji. Trzeba także pamiętać o dobrze zbilansowanej diecie, bogatej w błonnik i wszystkie niezbędne składniki odżywcze oraz o piciu odpowiedniej ilości wody każdego dnia.

Jeżeli dolegliwości trwają już przez dłuższy okres czasu lub są mocno nasilone, wówczas może to oznaczać, że tabletki antykoncepcyjne są źle dobrane. W takim wypadku należy zgłosić się do lekarza ginekologa, który zadba o dobór innego rodzaju tabletek antykoncepcyjnych lub zaproponuje rozważenie jednej z alternatywnych metod antykoncepcji. Trzeba też wziąć pod uwagę opcję, że objawy, które odczuwają pacjentki, w rzeczywistości mogą być symptomem innego stanu chorobowego.

W przypadku trwałych skutków ubocznych lub wątpliwości co do stosowania antykoncepcji hormonalnej, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem lub farmaceutą. Specjalista może udzielić dokładnych wskazówek i porad dotyczących odpowiedniego postępowania w celu utrzymania skuteczności antykoncepcji oraz pomóc w dostosowaniu metody antykoncepcji do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia.

Czy problemy trawienne wpływają na skuteczność antykoncepcji hormonalnej?

Tak, problemy trawienne, takie jak wymioty i biegunka, mogą wpłynąć na skuteczność doustnej antykoncepcji hormonalnej. Jeśli wystąpią poważne zaburzenia żołądkowo-jelitowe w ciągu kilku godzin po przyjęciu tabletki antykoncepcyjnej, istnieje ryzyko, że substancje czynne z tabletki mogą nie zostać w pełni wchłonięte przez organizm, co może zmniejszyć skuteczność antykoncepcji. Natomiast bóle brzucha czy wzdęcia nie powinny powodować zmian w skuteczności antykoncepcyjnej tych preparatów.

Co zrobić, gdy wystąpią u mnie wymioty lub biegunka podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych?

Jeśli podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych doświadczysz zaburzeń żołądkowo-jelitowych, takich jak wymioty lub biegunka, może to wpłynąć na wchłanianie substancji czynnych zawartych w tabletkach antykoncepcyjnych, co z kolei może zagrażać ich skuteczności antykoncepcyjnej. W takiej sytuacji konieczne jest podjęcie odpowiednich działań, aby zapewnić ciągłą ochronę antykoncepcyjną - najlepiej zastosować wtedy dodatkowo mechaniczną metodę antykoncepcji np. prezerwatywy.

Jeśli wymioty pojawią się w ciągu 4 godzin od przyjęcia tabletki antykoncepcyjnej, zaleca się jak najszybsze przyjęcie nowej, dodatkowej tabletki. Idealnie byłoby to zrobić w ciągu 12 godzin od standardowej pory przyjmowania pigułki. Jeśli minie więcej niż 12 godzin od zwykłego czasu przyjmowania tabletki, to konieczne jest dokładne zapoznanie się z zasadami postępowania w przypadku pominięcia pigułki antykoncepcyjnej, które zawarte są w ulotce produktu.

Informacje na temat postępowania w przypadku pominięcia dawki tabletki antykoncepcyjnej można znaleźć również w naszym artykule: Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej - jak postępować?

Czy tabletki antykoncepcyjne mogą powodować przyrost masy ciała?

Tak, istnieje możliwość, że tabletki antykoncepcyjne mogą prowadzić do niewielkiego przyrostu masy ciała u niektórych osób. Jednak nie jest to reguła, a wpływ tabletek antykoncepcyjnych na masę ciała jest zróżnicowany i indywidualny. Trzeba też dodać, że liczba badań dotyczących bezpośredniego wpływu antykoncepcji na przyrost masy ciała jest ograniczona.

Więcej o wpływie tabletek antykoncepcyjnych na masę ciała u kobiet można również przeczytać w artykule: Tabletki antykoncepcyjne a tycie - jakie są fakty?

Jakie istnieją alternatywne metody antykoncepcji hormonalnej?

W przypadku silnych skutków ubocznych pigułek, ginekolog może zalecić Ci zmianę tabletek antykoncepcyjnych na inne. Gdy jednak okaże się, że żadne dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne Ci nie służą, specjalista może zaproponować stosowanie jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, które jako substancję czynną mają tylko progestagen.

Możesz także wziąć pod uwagę zmianę rodzaju antykoncepcji z tabletek na alternatywne, nowoczesne metody antykoncepcji , które w przypadku problemów trawiennych mogą okazać się lepszym wyborem, gdyż ich działanie nie opiera się na wchłanianiu substancji czynnych w układzie pokarmowym.

Nowoczesne metody antykoncepcji hormonalnej, które możesz wziąć pod uwagę, to między innymi:

• wkładka wewnątrzmaciczna,

• implant podskórny,

• zastrzyk antykoncepcyjny,

• plaster antykoncepcyjny,

• pierścień dopochwowy.

Pamiętaj, że w razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących Twojej obecnej metody antykoncepcji lub w przypadku chęci jej zmiany, należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem. Nie należy samemu zmieniać preparatów ani metody antykoncepcyjnej.

Bibliografia

Portal GI Associates, [online], [dostęp 12 września 2023], dostępny w internecie: https://gi.md/resources/articles/does-birth-control-affect-bowel-movements

Portal The Lowdown, [online], [dostęp 12 września 2023], dostępny w internecie:
https://thelowdown.com/blog/ibs-and-the-pill