Czy antykoncepcja wpływa na jakość snu?

Jakie są przyczyny bezsenności? Problemy zdrowotne i ich związek z zaburzeniami snu

Jakość snu jest istotną częścią zdrowego stylu życia. Bezsenność wpływa na pogorszenie samopoczucia także w ciągu dnia, spadek koncentracji może być uciążliwy w pracy, a drażliwość wpłynie na kontakty z bliskimi i innymi ludźmi.

Zaburzenia snu mogą być konsekwencją różnych stanów chorobowych. Często wiąże się to z zaburzeniami psychicznymi, na przykład jako jeden z pierwszych objawów depresji, dla której dość charakterystyczne jest budzenie się wcześnie rano.

Na problemy ze snem mogą wpływać również choroby somatyczne. Wybudzanie się, senność w ciągu dnia czy chrapanie mogą być objawami obturacyjnego bezdechu sennego. Pogorszenie jakości snu zgłaszają także pacjenci z astmą, nadczynnością tarczycy czy nadciśnieniem tętniczym.

Więcej o chorobach jako przyczynie zaburzeń snu przeczytasz w naszym artykule: Choroby a bezsenność - sprawdź, co może powodować problemy ze snem.

Należy pamiętać, że na jakość nocnego wypoczynku oddziałują codzienne nawyki. Zanim sięgnie się po leki nasenne, warto zadbać o tzw. higienę snu - więcej na ten temat przeczytasz niżej.

Bezsenność jako powikłanie po COVID-19

Pandemia COVID-19 przyniosła różne skutki dla wielu dziedzin życia, także naszego snu. Bezsenność dotyczyła nie tylko licznych pacjentów chorujących z powodu infekcji, ale występowała także w związku z samą obecnością pandemii, co wiązało się ze stresem, odizolowaniem czy koniecznością opieki nad innymi członkami rodziny.

Bezsenność dotyka pacjentów cierpiących na tzw. long COVID, czyli bardziej dalekosiężne skutki zachorowania. Przechorowanie może wiązać się z długotrwałą bezsennością, zaburzeniami nastroju czy zmianami rytmu dobowego. Wydaje się, że konsekwencje zachorowania mogą trwać nawet do 12 miesięcy.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne na nastrój?

Pigułki antykoncepcyjne są lekami hormonalnymi, zawierającymi progestageny i estrogeny (czy też ich pochodne), których skutki uboczne obejmują m.in. bóle głowy czy dolegliwości żołądkowe, ale też wahania nastroju. Na zachowanie mogą mieć wpływ zarówno jedno-, jak i dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne.

Najpewniej jest to związane z wpływem syntetycznych hormonów na neurotransmitery, tzn. substancje, które pośredniczą w komunikacji komórek nerwowych między sobą oraz z innymi komórkami. Jednym z nich jest kwas gamma-aminomasłowy, w skrócie GABA.

GABA wpływa hamująco na przekaźnictwo komórkowe, a na jego wydzielanie mają wpływ np. alkohol lub naturalne hormony steroidowe, powstające np. na skutek przemian hormonu płciowego - progesteronu.

Przypuszczalnie metabolity syntetycznego progesteronu, zawartego w tabletkach antykoncepcyjnych, nie mają takiego efektu i nie dochodzi do wystarczającej stymulacji GABA. Z kolei niewystarczające wydzielanie GABA zostało powiązane z depresją i zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Okazuje się, że hormony zawarte w tabletkach antykoncepcyjnych mogą również wpływać na działanie dopaminy i serotoniny, tzw. hormonów szczęścia, zmniejszając uczucie nagrody.

Warto wiedzieć, że przyjmowanie innych preparatów hormonalnych niż antykoncepcja również może oddziaływać na nasze zachowanie.

Nie ma jednoznacznych danych co do tego, czy osoba z wywiadem wcześniejszych zaburzeń zachowania będzie je mieć na skutek stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Z drugiej strony, są dostępne badania, które dowodzą, że tabletki antykoncepcyjne wręcz zmniejszały objawy depresyjne u kobiet.

Bezsenność u kobiet - kto jest narażony?

Ze względu na zmiany hormonalne zachodzące w ciągu miesięcy (ze względu na cykl menstruacyjny), jak i całego życia (np. zmiany w okresie okołomenopauzalnym, zmiany hormonalne i samej budowy ciała w czasie ciąży), kobiety mogą być bardziej podatne na zaburzenia snu w ciągu swojego życia.

Częstość różnych zaburzeń psychicznych różni się między płciami.

Czy wystąpią zaburzenia snu, jeśli przyjmujesz antykoncepcję hormonalną?

Badanie z 2020 r. wykazało, że wśród kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną w postaci tabletek częściej obserwowano bezsenność lub senność w ciągu dnia.

Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej

Wśród działań niepożądanych leków w charakterystykach hormonalnych metod antykoncepcji wymienia się depresyjny nastrój, złe samopoczucie, spadek libido, zmęczenie czy właśnie zaburzenia snu.

W Danii przeprowadzono badanie, które dowiodło, że wśród kobiet stosujących antykoncepcję zwiększa się ryzyko rozpoczęcia pierwszorazowego leczenia antydepresantami. Z drugiej strony, inne badania zajmujące się podobną tematyką przynosiły wręcz odwrotne wyniki.

Warto pamiętać, że inne skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej, np. zmiany skórne, skłonność do obrzęków, wzdęcia, również mogą mieć wpływ na samopoczucie czy wahania nastroju.

Jak leczyć zaburzenia snu?

Trudności z zasypianiem, wybudzanie się w ciągu snu, uczucie niewyspania mogą mieć różnorodne podłoże i warto skontaktować się z lekarzem w tej sprawie. Być może wskazane będzie wprowadzenie leczenia choroby towarzyszącej, zastosowanie leków nasennych czy zadbanie o terapię zaburzeń psychicznych.

Poza konsultacją z lekarzem, warto spróbować prostych, domowych sposobów na problemy ze snem. Można ograniczyć ekspozycję na niebieskie światło przed zaśnięciem (np. zrezygnować z oglądania telewizji czy przeglądania telefonu przed snem), wietrzyć sypialnię i zadbać o odpowiednią temperaturę, zasypiać i wstawać o podobnej lub tej samej porze w kolejnych dniach.

Na jakość wypoczynku ma wpływ również dieta, np. stosowanie kofeiny w godzinach popołudniowych czy wieczornych, picie alkoholu (choć ułatwi samo zasypianie) może pogarszać jakość snu, podczas gdy tłuste ryby lub orzechy będą miały korzystny wpływ na nocny wypoczynek.

Wykazuje się również pozytywne działanie regularnego wysiłku fizycznego na sen. Wyżej wymienione działania nazywa się wspomnianą higieną snu.

Przed wizytą u lekarza warto prowadzić codzienne notatki, aby móc określić, jak konkretnie wyglądają nasze problemy ze snem (trudności z zasypianiem/wstawaniem, wybudzanie się w ciągu nocy, potrzeba wstawania z łóżka) i jak często występują.

Podsumowanie

Wahania nastroju czy bezsenność mogą wystąpić w czasie, gdy pacjentka stosuje doustną antykoncepcję hormonalną, ale nie muszą być tego bezpośrednią konsekwencją.

Warto skontaktować się ze swoim lekarzem, jeśli po rozpoczęciu przyjmowania danych leków pojawią się niepokojące objawy, co umożliwi ewentualną modyfikację leczenia (np. zmiana tabletek antykoncepcyjnych na implant hormonalny, o bardziej lokalnym działaniu, lub miedziany).

Antykoncepcja hormonalna, chociaż skutecznie chroni przed nieplanowaną ciążą, może być nieakceptowalna ze względu na występowanie pewnych skutków ubocznych.

Bibliografia

Serwis Healthline [dostęp 13 września 2023], dostępny w internecie: https://www.healthline.com/health/birth-control/birth-control-mood-swings#takeaway

Serwis Sleep Foundation [dostęp 16 września 2023], dostępny w internecie: https://www.sleepfoundation.org/nutrition/food-and-drink-promote-good-nights-sleep, https://www.sleepfoundation.org/covid-19-and-sleep/covid-insomnia

Margot W.L. Morssinkhof i in., Oral contraceptives, depressive and insomnia symptoms in adult women with and without depression, 2021, dostępny w internecie: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030645302100264X

Serwis Cleveland Clinic [dostęp 16 września 2023], dostępny w internecie: https://health.clevelandclinic.org/covid-insomnia/

Charakterystyki produktów leczniczych Teenia, Naraya, Atywia [dostęp 16 września 2023], dostępny w internecie w serwisie https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/