Depresja umiarkowana - kiedy stawia się rozpoznanie i jak wygląda leczenie?

Czym jest depresja?

Depresja to powszechne zaburzenie psychiczne. Szacuje się, że na całym świecie zmaga się z nią około 5% dorosłych. Charakteryzuje się trwałym uczuciem smutku oraz brakiem zainteresowania, przestaniem odczuwania przyjemności z wcześniej satysfakcjonujących lub przyjemnych aktywności. Może również wpływać na sen i apetyt.

Zmęczenie oraz trudności w koncentracji są często obecne w tym schorzeniu. Depresja jest jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności na całym świecie i znacząco przyczynia się do globalnego obciążenia chorobami.

Skutki depresji mogą być długotrwałe lub nawracające, znacząco wpływając na zdolność pacjenta do funkcjonowania i prowadzenia satysfakcjonującego życia.

Przyczyny depresji obejmują złożone interakcje między czynnikami społecznymi, psychologicznymi i biologicznymi. Wydarzenia życiowe, takie jak bolesne przeżycia w dzieciństwie, utrata pracy i bezrobocie, przyczyniają się do rozwoju i mogą przyspieszyć pojawienie się depresji.

Kogo dotyka depresja?

Depresja jest najczęściej diagnozowana u osób między 20. a 40. rokiem życia.

Depresja u kobiet - jakie są liczby?

Zaburzenia depresyjne występują u kobiet dwukrotnie częściej niż u mężczyzn, przy czym u kobiet ryzyko zachorowań zwiększa się wraz z wiekiem, począwszy od 2,5% w grupie wiekowej od 18 do 20 lat, aż do 5% po przekroczeniu 50. roku życia. Natomiast u mężczyzn pozostaje na stosunkowo stałym poziomie przez całe życie.

Depresja a inne choroby

Depresja jest wiodącą przyczyną niesprawności wynikającej ze stanu zdrowia, drugą najczęstszą za chorobą niedokrwienną serca. Jest też drugim najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym, zaraz po otępieniu, diagnozowanym u osób w wieku podeszłym. Tak naprawdę, depresja jest chorobą śmiertelną.

Co dziesiąty pacjent kierujący się do lekarza pierwszego kontaktu z innymi dolegliwościami wykazuje pełnoobjawową depresję, a podobna liczba osób cierpi z powodu pojedynczych objawów depresyjnych. Niestety, ponad połowa tych przypadków pozostaje nierozpoznana, a jedynie połowa chorych z potwierdzoną diagnozą depresji otrzymuje odpowiednie leczenie.

Jakie są objawy depresji?

Nie wszyscy pacjenci cierpiący na depresję doświadczają wszystkich objawów. Symptomy mogą również fluktuować. To oznacza, że pewne z nich mogą występować czasami, a inne w różnych momentach.

Depresja manifestuje się głównie na poziomie emocjonalnym. Osoba dotknięta tym zaburzeniem może doświadczać trwałego uczucia smutku, przygnębienia oraz utraty radości z życia. Często towarzyszą temu myśli pesymistyczne, negatywne widzenie przyszłości oraz poczucie winy i małej wartości.

W wyniku tych emocji może rozwijać się niska samoocena i brak wiary w siebie. Nasilenie myśli samobójczych i próby samobójcze są bardzo poważnym objawem depresji, wymagającym natychmiastowej pomocy medycznej.

Depresja wpływa na funkcje kognitywne i psychiczne. Osoba cierpiąca na depresję może doświadczać trudności z koncentracją, spadkiem uwagi oraz ogólnym osłabieniem zdolności poznawczych. Pesymistyczne myśli i negatywne przekonania o samym sobie i przyszłości mogą dominować w jej myśleniu.

Narastające objawy depresji w godzinach porannych mogą utrudniać rozpoczęcie dnia, a spowolnienie psychoruchowe może prowadzić do ogólnego spadku aktywności.

Depresja nie ogranicza się tylko do sfery emocjonalnej, ale może również wpływać na ciało i zachowanie. Utrata zainteresowań i radości podczas wykonywania ulubionych czynności sprawia, że życie staje się monotonne.

Osoba dotknięta depresją może odczuwać zmęczenie oraz brak energii, co wpływa na ogólny stan zdrowia. Utrata apetytu i ubytek masy ciała są również powszechnymi objawami fizycznymi depresji.

Jakie mogą być przyczyny depresji?

Nie ma jednej uchwytnej przyczyny depresji. W rzeczywistości istnieje wiele czynników, które uważa się za możliwie prowadzące do wystąpienia zaburzeń depresyjnych. Płeć jest jednym z elementów, który może odgrywać rolę, ponieważ kobiety doświadczają depresji około dwa razy częściej niż mężczyźni.

Inne aspekty warte uwagi podczas poszukiwań genezy depresji to:

• czynniki genetyczne, takie jak obecność depresji u rodziców lub innych członków rodziny,

• występowanie innych zaburzeń psychicznych,

• ubóstwo,

• przewlekłe choroby somatyczne,

• określone leki, na przykład beta-blokery, preparaty glikozydów naparstnicy, lewodopa, izotretynoina.

Czym jest depresja umiarkowana?

Depresja umiarkowana to rodzaj zaburzenia depresyjnego, charakteryzujący się objawami depresji o umiarkowanym nasileniu.

Obniżenie nastroju, stopniowa utrata dotychczasowych zainteresowań są obserwowane prawie codziennie, przez co najmniej dwa tygodnie.

Towarzyszą im także inne objawy, takie jak zaburzenie koncentracji uwagi, poczucie bycia bezwartościowym, nadmierne czy niewłaściwe poczucie winy, beznadziejność, nawracające myśli samobójcze, zmiany apetytu, zaburzenia snu, spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe oraz zmniejszona energia i uczucie zmęczenia.

W depresji umiarkowanej kilka objawów epizodu depresyjnego występuje w znacznym stopniu lub jest sporo objawów depresyjnych o mniejszym nasileniu.

Osoba z umiarkowanymi zaburzeniami depresyjnymi ma zazwyczaj znaczne trudności w podejmowaniu różnych czynności takich jak kontynuacja aktywności zawodowej, społecznej lub domowej, ale nadal jest w stanie funkcjonować przynajmniej w niektórych obszarach.

Kiedy stawia się rozpoznanie depresji umiarkowanej?

Aby postawić diagnozę, objawy depresyjne muszą utrzymywać się przynajmniej przez dwa tygodnie.

Objawy klinicznej depresji oraz stopień ich nasilenia są brane pod uwagę przy klasyfikowaniu - czy ma się łagodną, umiarkowaną czy ciężką depresję.

Warto zaznaczyć, że "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders", w skrócie DSM-5 (podręcznik używany przez specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym jako narzędzie do definiowania i klasyfikowania zaburzeń psychicznych) nie posiada ścisłych wytycznych dotyczących ilości objawów, które osoba musi przeżywać, aby zostać uznana za osobę z umiarkowaną depresją.

Decyzja ta zależy od lekarza psychiatry opiekującego się pacjentem. Specjalista ocenia, jak głęboko objawy depresji wpływają na codzienne życie. Jeśli ten wpływ jest niewielki, choroba może zostać zakwalifikowana jako łagodna depresja.

Jeśli objawy uniemożliwiają normalne funkcjonowanie prawie codziennie, prawdopodobnie psychiatra postawi diagnozę depresji umiarkowanej.

Gdy u pacjenta można zaobserwować duże nasilenie objawów depresji, pacjent znajduje się w stanie paraliżu z powodu symptomów, zaburzenie zostanie zapewne zdiagnozowane jako depresja ciężka.

Jakie są narzędzia pomagające ustalić nasilenie objawów depresji?

Testy psychometryczne, w tym powszechnie używane narzędzia, takie jak Skala Depresji Becka i Skala Depresji Hamiltona, służą do potwierdzenia diagnozy, oceny stopnia nasilenia choroby oraz monitorowania efektywności leczenia.

Skala Depresji Becka - BDI II

Inwentarz depresji stworzony przez Aarona Becka to zestaw 21 pytań testowych dotyczących nastroju, myśli, zachowania, jakości życia i uczuć. Skala jest przeznaczona dla osób powyżej 13. roku życia.

Każde pytanie jest oceniane w skali od 0 do 3 punktów. Pacjent samodzielnie udziela odpowiedzi na każde z nich. Po rozwiązaniu testu, ocenia się stopień nasilenia objawów poprzez zsumowanie punktów. Im wyższy wynik, tym cięższy stopień nasilenia objawów depresji.

Tak prezentują się zakresy punktowe:

• 0–13 brak depresji bądź minimalne objawy,

• 14–19 łagodna depresja,

• 20–28 umiarkowana depresja,

• 29–63 ciężka depresja.

Skala Depresji Hamiltona

Skala Depresji Hamiltona jest uważana za standardowy sposób oceny nasilenia objawów depresyjnych. W przeciwieństwie do kwestionariusza Becka, ten test jest narzędziem obserwacyjnym, a jego przeprowadzenie jest zadaniem lekarza klinicysty.

Istnieje kilka wariantów tego kwestionariusza, które różnią się zestawem pytań. Najczęściej używana wersja składa się z 17 pytań, gdzie każdy element jest oceniany w skali od 0 do 4 punktów.

Zakresy punktacji w przypadku tego wariantu prezentują się następująco:

• 0–7 brak zaburzeń depresyjnych,

• 8–12 łagodna depresja,

• 13–17 depresja o nasileniu umiarkowanym,

• 18–29 ciężka depresja,

• 30–52 bardzo ciężka depresja.

Jak wygląda leczenie depresji umiarkowanej?

Leczenie depresji opiera się przede wszystkim na stosowaniu leków antydepresyjnych, psychoterapii i innych metod terapeutycznych, takich jak elektrowstrząsy czy stymulacja elektromagnetyczna przez czaszkę.

Farmakoterapia w depresji umiarkowanej

Leki przeciwdziałające depresji są klasyfikowane na różne grupy, w zależności od sposobu ich działania i struktury chemicznej. Leki dostępne są na receptę.

Najstarszą kategorią leków są leki przeciwdepresyjne o strukturze trójpierścieniowej, znane jako TLDP. Te leki wpływają na przewodzenie neuroprzekaźników układów serotoninowego i noradrenergicznego. Niemniej jednak, ich działanie nie jest selektywne i wpływają także na inne układy neuroprzekaźników, takie jak histaminowy i muskarynowy oraz blokują receptory adrenergiczne.

TLDP straciły na znaczeniu w latach 90., gdy wprowadzono nowocześniejsze leki - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, znane jako SSRI. Obecnie SSRI są pierwszym wyborem w leczeniu depresji.

Kolejną kategorią leków powszechnie używanych w terapii depresji są leki selektywnie hamujące wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny, co skutkuje zwiększeniem przewodzenia w obu tych układach nerwowych.

Pomocniczym środkiem terapeutycznym mogą być leki przeciwlękowe, najczęściej benzodiazepiny. Są one stosowane przejściowo, szczególnie na początku leczenia lekami przeciwdepresyjnymi, gdy występują silne objawy lęku i niepokoju.

Psychoterapia

Terapia poznawczo-behawioralna to forma terapii często stosowana w leczeniu depresji. Koncentruje się na identyfikowaniu negatywnych myśli, które przyczyniają się do rozwinięcia objawów depresji. Po zidentyfikowaniu tych wzorców myślowych, osoby pracują nad zastąpieniem ich bardziej pozytywnymi i realistycznymi sposobami myślenia.

Terapia poznawczo-behawioralna jest z reguły podejściem krótkoterminowym, co oznacza, że może obejmować od 10 do 20 sesji.

W tym czasie oczekuje się od pacjenta, że będzie wykonywać zadania domowe poza sesjami terapeutycznymi. Może to obejmować praktykowanie umiejętności, które zostały przekazane podczas terapii oraz prowadzenie zapisów dotyczących swoich objawów, myśli i zachowań.

Jak można wspomagać leczenie umiarkowanej depresji?

Aktywność fizyczna a depresja

Regularne ćwiczenia są jednym z najlepszych antydepresantów. Pomagają zmniejszyć objawy lęku, poprawiają jakość snu i zwiększają poziom energii. Aktywność fizyczna przeciwdziała depresji poprzez zwiększanie wytwarzania endorfin - naturalnych substancji chemicznych, które odpowiadają za poczucie euforii.

Cukier w depresji

Pomocne okazuje się ograniczenie spożycia przetworzonego cukru znajdującego się w słodyczach czy napojach gazowanych.

Dzieje się tak, ponieważ mózg jest zależny od równomiernego dostarczania glukozy, a zbyt duża ilość cukru może wywoływać skrajne wahania emocjonalne, począwszy od ekstremalnego wzrostu nastroju, aż po ekstremalne spadki. Zamiast słodyczy, można zjeść kawałek owocu lub garść orzechów.

Wyrażanie wdzięczności zostało wykazane jako działanie pozytywnie wpływające na emocje u osób z rozpoznaną depresją. Spisywanie rzeczy, za które jesteśmy wdzięczni w naszym życiu, może zwiększać aktywność kory przedczołowej, obszaru mózgu często związanego z depresją.

Depresja a relacje społeczne

Izolacja społeczna zwiększa ryzyko depresji i może nasilać jej objawy oraz wydłużać jej trwanie. Przygnębienie powoduje, że kontakty społeczne stają się trudniejsze. Rozwiązaniem może być przystąpienie do grupy o tematyce, która jest dla pacjenta szczególnie pasjonująca.

Na przykład, zaangażowanie się jako wolontariusz w ulubioną sprawę pozwala utrzymywać regularny kontakt z innymi ludźmi, a dodatkową motywacją do uczestnictwa jest osobiste zainteresowanie.

Należy jednak pamiętać, że ćwiczenia, odpowiednie odżywianie się, wdzięczność i kontakt z innymi mają jednak charakter jedynie wspomagający w leczeniu depresji, a podstawę stanowią farmakoterapia i psychoterapia.

Podejrzewam depresję - co zrobić?

Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, skontaktuj się z lekarzem. Na wizytę u psychiatry nie potrzebujesz skierowania. Możesz skorzystać też z pomocy dostępnej przez telefon:

• Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (środa, czwartek 17:00-19:00) tel. 22 594 91 00, koszt zgodnie ze stawką operatora,

• Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym (poniedziałek-piątek, 14:00-22:00) tel. 116 123, bezpłatny,

• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (czynny 24 h) tel. 116 111.

Bibliografia

Piotr Gałecki, Agata Szulc Psychiatria. Rozpoznania według ICD-11 Edra Urban & Partner, Wrocław 2023

Rafał Świechowski, Polimorfizmy i ekspresja wybranych cytochromów u pacjentów z depresją. Rozprawa na stopień doktora nauk farmaceutycznych. Zakład Biochemii Farmaceutycznej i Diagnostyki Molekularnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Łódź 2019

World Health Organization, "Depression: let's talk" says WHO, as depression tops list of causes of ill health, [dostęp październik 2023]
http://www.who.intent/en/news-room/detail/30-03-2017--depression-let-s-says-who-as-depression-tops-list-of-ill-death

Harvard Health Publishing, The no-drug approach to mild depression, [dostęp październik 2023] https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/the-no-drug-approach-to-mild-depression

Portal Verywellmind, Moderate Depression: Symptoms, Treatment, and Coping, [dostęp październik 2023] https://www.verywellmind.com/what-is-moderate-depression-5072794#citation-6