Metody antykoncepcji u mężczyzn

Antykoncepcja kiedyś i dziś

Antykoncepcja już od starożytności stanowiła bardzo poważny problem wśród ludzi w wieku rozrodczym. Metody, którymi się posługiwano zazwyczaj oddziaływały na kobiecą rozrodczość, a trend ten pozostał z nami do dziś. Kobiety wsuwały do pochwy przedmioty mające zablokować przepływ nasienia np. kłębki waty czy substancje, które zmieniając pH pochwy miały utrudniać ruch plemników np. odchody krokodyla. Spożywały także toksyczne rośliny, które hamowały ich rozrodczość oraz działały poronnie np. kwiaty Sylfionu.

Wśród panów zainteresowanie antykoncepcją było dużo mniejsze, ale też metody chronienia partnerki przed zajściem w ciążę były bardziej ograniczone. Jedyną opcją zapobiegającą przedostaniu się plemników w okolicę szyjki macicy były metody mechaniczne - prezerwatywy.

Niewiele się zmieniło w tej kwestii do czasów dzisiejszych. Mimo iż świadomość społeczeństwa rośnie, a metody antykoncepcji damskiej doskonalone są od wielu lat (pierwsze prace nad tabletką antykoncepcyjną damską rozpoczęły się w 1950 roku), rozwiązania dla mężczyzn pozostają niezmienne.

W ostatnich latach rozpoczęły się badania nad męską hormonalną antykoncepcją, istnieją już doniesienia o powodzeniu testów klinicznych niektórych preparatów. Kwestią czasu jest więc zwiększenie różnorodności antykoncepcji i równoważenie udziału mężczyzn i kobiet w kontroli urodzeń.

Barierowe metody antykoncepcji - prezerwatywy

Barierowe środki ochrony - prezerwatywy są najstarszą, jedną ze skuteczniejszych oraz najbardziej popularną z metod męskiej antykoncepcji. Występują w wielu rozmiarach i rodzajach, można je kupić bez recepty, w konkurencyjnej cenie w większości aptek i drogerii.

Historia prezerwatyw

Sterylizacja chirurgiczna

Trzecią dostępną metodą antykoncepcji dla mężczyzn jest sterylizacja chirurgiczna - wazektomia. Jest to procedura inwazyjna, polegająca na przecięciu nasieniowodów tak, by uniemożliwić transport plemników z jąder do przewodu wytryskowego.

Mimo iż sterylizacja jest trwałą ingerencją w zdolność płodzenia mężczyzny, stosowanie jej w Polsce jest legalne dlatego, że ma odwracalny charakter. Mężczyzna nie traci umiejętności produkcji plemników, więc nawet jeśli rewazektomia okaże się nieskuteczna, wciąż można chirurgicznie pobrać plemniki i dokonać zapłodnienia in vitro.

Jaka jest skuteczność sterylizacji?

Skuteczność męskiej sterylizacji chirurgicznej szacuje się na 99,99% tzn. że w 1 na 1000 przypadków dojdzie do zapłodnienia.

Ważne jest, by do czasu uzyskania potwierdzenia azoospermii (nieobecność plemników w spermie) stosować dodatkowe metody antykoncepcji.

Jak wygląda zabieg wazektomii?

Sterylizacja chirurgiczna przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym i trwa około 30 minut. Chirurg robi niewielkie nacięcie na mosznie po obu stronach i bez użycia skalpela preparuje powrózek nasienny. Fragment nasieniowodu zostaje wycięty, a wolne końce zamyka się się za pomocą szwów lub klipsów. Blizny po zabiegu są niemal niewidoczne.

Czy wazektomia jest bezpieczna?

Wazektomia jest bezpiecznym zabiegiem, ale jak w każdej procedurze ingerującej w ciało mogą pojawić się powikłania. Bezpośrednio po zabiegu pacjenci obserwują obrzęk, zaczerwienienie, ból moszny i jąder. W większości dolegliwości te ustępują samoistnie, jednak u 13-25% mężczyzn ból może utrzymywać się kilka tygodni.

Wśród poważniejszych działań niepożądanych możemy obserwować krwiaka lub siniaka w miejscu cięcia, choć wykonywanie zabiegu metodą no scalpel znacznie zmniejsza to ryzyko. Pojawić się mogą również stany zapalne rany lub najądrza.

W 2% przypadków dochodzi do wczesnej rekanalizacji - samoistnego udrożnienia się nasieniowodów, co stwierdzamy gdy po upływie 6 miesięcy od zabiegu w spermie obecne są ruchliwe plemniki. W takich przypadkach zaleca się wykonanie ponownej wazektomii. Poza tym należy pamiętać, że ta metoda antykoncepcji nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową .

Czy wazektomia wpływa na jakość seksu?

Sterylizacja nie ma negatywnego wpływu na jakość współżycia. Nie niesie za sobą również ryzyka wystąpienia impotencji czy raka jądra. Zachowany zostaje także dotychczasowy popęd seksualny , gdyż zabieg nie ingeruje w żaden sposób w gospodarkę hormonalną.

Mężczyzna w normalny sposób produkuje spermę - nie zmienia się jej objętość i wygląd, w jej składzie nie ma po prostu plemników.

Czy po wazektomii można mieć dzieci?

Efekt antykoncepcyjny wazektomii jest stały, ale możliwy do odwrócenia, z tego powodu sterylizacja mężczyzn jest legalna w większej ilości krajów niż w przypadku sterylizacji kobiet.

Około 6% mężczyzn decyduje się na zabieg rewazektomii - udrażniania nasieniowodów. Jest to zabieg bardziej skomplikowany i wymaga znieczulenia ogólnego. Łączy się dwa fragmenty nasieniowodu i po sprawdzeniu drożności zszywa się je ze sobą pod kontrolą mikroskopu.

Efektywność zabiegu zależny jest od czasu, który upłynął od zabiegu, umiejętności chirurga oraz wyboru rodzaju procedury. Szacuje się, że odsetek ciąż po rewazektomii w okresie do 3 lat po przecięciu nasieniowodów to 76%, w okresie od 3 do 8 lat 53%, w okresie od 9 do 14 lat 44%. Po ponad 15 latach tylko 30%

Nawet jeśli zabieg rewazektomii okazał się nieskuteczny, zawsze istnieje możliwość poddania się biopsji jąder i chirurgicznego pobrania plemników. Taki plemnik może być wykorzystany do zapłodnienia komórki jajowej metodą in vitro.

A co w sytuacji gdy mężczyzna wie, że w przyszłości może zmienić zdanie odnośnie posiadania potomstwa, jednak nie chce poddawać się kolejnym procedurom chirurgicznym po wykonaniu sterylizacji chirurgicznej? W takim wypadku możliwe jest pobranie nasienia przed wazektomią i przechowywanie go w banku spermy.

Antykoncepcja przyszłości dla mężczyzn

RISUG - substancja polimerowa blokująca nasieniowód

Za najbardziej obiecującą alternatywę dla wazektomii uważa się preparat RISUG. Indyjscy naukowcy ogłosili, że zakończyli III fazę badań klinicznych na 303 ochotnikach. Uzyskali skuteczność antykoncepcji na poziomie 97,3% i nie odnotowali żadnych działań niepożądanych. Niewykluczone, że w ciągu kilku miesięcy po zatwierdzeniu produktu przez inspekcję kontroli leków, będzie on dostępny na indyjskim rynku. Nie wiadomo jednak czy i kiedy preparat miałby wejść na europejski rynek. Nad podobnym produktem o nazwie VASAGEL pracują także zespoły badawcze z Stanów Zjednoczonych i Europy, choć tu prace są dalece mniej posunięte.

Ta metoda antykoncepcji polega na wstrzyknięciu do nasieniowodów polimeru, który częściowo blokuje przepływ plemników, a dodatnio naładowane cząstki substancji uszkadzają resztę męskich komórek płciowych, tak że nie są one zdolne do zapłodnienia komórki jajowej.

Efekt takiego zabiegu jest trwały - zastrzyk chroni przed zajściem w ciążę przez 13 lat, ale możliwy do odwrócenia w każdym momencie. By odblokować nasieniowody wystarczy wstrzyknąć do nich substancje rozpuszczające i wypłukujące polimer - DMSO i NaHCO3.

Ze względu na krótkotrwały charakter badań nad preparatem wątpliwości budzi jednak długofalowy efekt polimeru na komórki nasieniowodów. Istnieje również obawa przed całkowitym ubezpłodnieniem po dłuższym czasie stosowania.

Zatyczka nasieniowodowa

Kolejnym sposobem antykoncepcji, o którym warto wspomnieć jest będąca w fazie badań zatyczka nasieniowodowa - Bimek SLV.

Produkt ma postać poliuretanowej zastawki, którą wszczepia się do nasieniowodów. Otwarta zapewnia normalny przepływ plemników z jąder do przewodu wytryskowego, zamknięta blokuje transport plemników i tym samym uniemożliwia zapłodnienie. Zastawkę kontroluje się za pomocą włącznika, który wyczuwalny jest przez skórę prącia.

Nie wiadomo czy w dalszej perspektywie ciało obce znajdujące się w nasieniowodzie nie spowoduje nasilonego zapalenia i włóknienia, co skutkowałoby trwałą niepłodnością.

Hormonalne metody antykoncepcji dla mężczyzn

W ostatnich latach intensywnie prowadzone są badania nad hormonalnymi metodami antykoncepcji dla mężczyzn, jednak żaden preparat nie został jeszcze dopuszczony do powszechnego stosowania.

Może być to spowodowane niepokojącymi zmianami ogólnych parametrów nasienia. Jeszcze 30 lat temu w 1 ml spermy obecnych było 100 milionów plemników, w dzisiejszych czasach jest już ich tylko 15 milionów. Badacze mają obawy, że ingerencja w męską gospodarkę hormonalną może wywołać długofalowy negatywny wpływ na zdolności reprodukcyjne mężczyzn.

Ponadto stosowanie hormonalnych preparatów wiąże się z działaniami niepożądanymi np. osłabieniem libido czy gorszym samopoczuciem, co dla badanej grupy ochotników było nie do zaakceptowania.

Działanie hormonalnych metod antykoncepcji miałoby polegać na zahamowaniu spermatogenezy (produkcji plemników) poprzez podanie sztucznego testosteronu w formie zastrzyków. Wbrew pozorom taki dodatkowy męski hormon płciowy nie zwiększa płodności, a wręcz odwrotnie, hamuje naturalnie produkowany testosteron. Niestety zastosowanie egzogennego testosteronu wiąże się z zmianami w obrazie biochemicznym krwi, przerostem prostaty, a także w długiej perspektywie możliwym zmniejszeniem zdolności reprodukcyjnych.

Innym badanym sposobem antykoncepcji jest podawanie w formie tabletek sztucznego testosteronu wraz z progestagenem, który działa poprzez zahamowanie produkcji spermy.

Duże nadzieje wiąże się także z wykorzystaniem SARM - selektywnych androgenowych receptorowych modulatorów.

Inne metody antykoncepcji przyszłości

Za potencjalną alternatywę męskiej antykoncepcji uważa się także immunoantykoncepcję. Naukowcy od lat starają się wynaleźć “szczepionkę antykoncepcyjną”, której działanie miałoby bazować na produkcji przez organizm mężczyzny autoprzeciwiał przeciwko białkom plemników.

Badana jest także termiczna i ziołowa metoda ochrony przed ciążą.

Stosunek przerywany - czy to metoda antykoncepcji?

Z powodu braku innych możliwości antykoncepcji mężczyźni od wiek wieków starali się uchronić swoje partnerki przed zajściem w ciążę poprzez stosunek przerywany. Do wytrysku dochodzi tu poza organizmem kobiety, w związku z czym większość plemników nie dociera w okolicę szyjki macicy.

Czy stosunek przerywany jest skuteczny?

Stosunek przerywany nie jest skuteczną metodą zapobiegania ciąży - wskaźnik Pearla dla stosunku przerywanego wynosi 10-35. Z tego powodu nie powinien być on w ogóle uznawany za metodę antykoncepcji.

Mimo iż podczas stosunku przerywanego większość plemników nie dostaje się do pochwy kobiety mogą one znaleźć się także w preejakulacie - wydzielinie produkowanej przez gruczoły opuszkowo-cewkowe u mężczyzny, pojawiającej się przed wytryskiem, która ma za zadanie nawilżyć oraz neutralizować kwaśny odczyn pochwy. Plemniki mogą również przez nieuwagę zostać manualnie przeniesione do pochwy kobiety.

Ponadto opanowanie techniki stosunku przerywanego jest bardzo trudne, gdyż mężczyzna musi doskonale znać własną fizjologię i rozpoznawać oznaki zbliżającego się wytrysku. Czas od rozpoczęcia współżycia do ejakulacji za każdym razem może być inny i jest on zależny od wielu czynników np. ilość stosunków danego dnia, stopień podniecenia seksualnego, stres czy problemy zdrowotne.

Negatywne psychiczne aspekty stosowania stosunku przerywanego

Długotrwałe stosowanie stosunku przerywanego może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne. Konieczność stałej kontroli ogranicza swobodę podczas stosunku i może wiązać się z uzyskaniem niepełnej satysfakcji.

Długotrwałe praktykowanie stosunku przerywanego może prowadzić również do problemu przedwczesnego wytrysku, niemożności uzyskania orgazmu i nerwicy na tle seksualnym.

Dodatkowo w takim układzie antykoncepcja całkowicie zależna jest od mężczyzny, co może wiązać się z dużą dawką stresu u kobiety.