Prostata
(inaczej stercz lub gruczoł krokowy) to pojedynczy narząd należący do męskiego układu rozrodczego. Przerost prostaty to bardzo częsta przypadłość, która dotyka głównie starzejących się mężczyzn. Szacuje się, że dotyczy ona około 40% mężczyzn do 60. roku życia i aż 90% mężczyzn do 85. roku życia.
Prostata, nazywana inaczej jako stercz lub gruczoł krokowy to pojedynczy narząd należący do męskiego układu rozrodczego
. Wielkość prawidłowej prostaty porównuje się do wielkości orzecha włoskiego. Położona jest ona pod pęcherzem moczowym i otacza cewkę moczową oraz nasieniowody. Z powodu swojej lokalizacji, wśród objawów przerostu wymienia się przede wszystkim trudność w oddawaniu moczu.Prostata w organizmie mężczyzny odpowiada za produkcję płynu, który stanowi do 30% objętości nasienia wydobywającego się podczas ejakulacji. Płyn ten odpowiedzialny jest za dostarczanie plemnikom produktów odżywczych oraz substancji nośnych. Stymuluje on również ruchliwość plemników.Stercza składa się z 4 różnych części: strefy przejściowej (otaczającej cewkę moczową), strefy centralnej (otaczającej nasieniowody), strefy obwodowej (wyczuwalnej przez odbyt) i zrębu mięśniowo-łącznotkankowego (otaczającego wierzchołek gruczołu). Łagodny rozrost prostaty dotyczy zazwyczaj strefy przejściowej, a rak prostaty najczęściej rozwija się w strefie obwodowej.
Powiększająca się prostata wywiera ucisk na cewkę moczową. Z tego powodu podstawowym objawem przerostu stercza jest zaburzenie przepływu moczu. Zaburzenia mikcji mogą objawiać się w różnorodny sposób - zazwyczaj pod postacią słabego strumienia moczu, co powoduje dłuższe opróżnianie pęcherza moczowego lub osłabienia strumienia pod koniec mikcji, mocz wówczas wypływa pojedynczymi kroplami.W niektórych przypadkach występuje opóźnienie w wypływie moczu podczas rozpoczęcia mikcji lub uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza moczowego.Innymi objawami powiększenia prostaty są dolegliwości wynikające z podrażnienia pęcherza moczowego. Wśród nich znajduje się naglące parcie na mocz (nagła konieczność natychmiastowego oddania moczu) i częstsze niż zwykle oddawanie moczu podczas dnia i nocy.Wraz z powiększaniem się rozmiaru prostaty rośnie ryzyko całkowitego zatrzymania moczu. W takim wypadku pęcherz ulega rozciąganiu, powiększa się, czemu towarzyszy silny ból w dolnej części brzucha. Zarówno zatrzymanie moczu, jak i utrudnione jego oddawanie predysponuje do rozwinięcia zakażeń układu moczowego. Istotny jest również fakt, że aż połowa mężczyzn cierpiących na przerost prostaty nie odczuwa żadnych dolegliwości z tym związanych. Jeśli wśród objawów pojawia się krwiomocz lub ból podczas naciskania kości łonowej, istnieje wskazanie do pogłębienia diagnostyki, gdyż może to świadczyć o rozwoju raka prostaty.
Dokładne przyczyny powiększania się gruczołu krokowego nie są do końca poznane. Wiadomo, że pewny związek z tym procesem ma testosteron - męski hormon płciowy. Pod wpływem testosteronu gruczoł krokowy zaczyna stopniowo powiększać się u mężczyzn, którzy ukończyli 45-50 lat. Rozrost dotyczy zazwyczaj strefy przejściowej, która znajduje wokół cewki moczowej. Jest to choroba, która wpływa negatywnie na komfort życia, jednak nie prowadzi do śmierci. Mimo, że najpopularniejszym terminem określającym to zjawisko jest “ przerost prostaty”, w rzeczywistości poprawnym terminem medycznym jest “ łagodny rozrost prostaty”. Termin ten świadczy, że nie jest to złośliwy proces nowotworowy.
Utrudnienia w odpływie moczu u mężczyzn najczęściej powodowane przez łagodny rozrost stercza. Należy być jednak świadomym, że rak prostaty również może wywoływać tego typu dolegliwości. Rak prostaty rozwija się w zewnętrznej strefie stercza, jednak przy dużych rozmiarach lub innym umiejscowieniu także może uciskać cewkę moczową.Rak prostaty to najczęstszy nowotwór układu moczowego dotykający mężczyzn w Polsce. Plasuje się również na 3. miejscu co do częstości występowania wszystkich nowotworów u mężczyzn. W 90% przypadków jest to gruczolakorak.Wśród czynników ryzyka rozwoju nowotworów prostaty wymienia się tj: wiek >65 lat, występowanie rodzinne nowotworu i tłusta dieta z małą ilością składników roślinnych.
Najbezpieczniejszym i najmniej inwazyjnym badaniem dla pacjenta jest badanie fizykalne - badanie per rectum. Badanie to polega na wprowadzeniu przez lekarza palca wskazującego do kanału odbytu pacjenta, co umożliwia ocenę napięcia zwieraczy odbytu, ścian odbytnicy oraz kształtu, wielkości, spoistości i bolesności prostaty.Wśród badań krwi najistotniejszy jest poziom swoistego antygenu PSA, uważanego za marker nowotworowy. Jego poziom zależy od objętości stercza i wieku mężczyzny - zwiększa się w łagodnym rozroście prostaty, w zapaleniu gruczołu krokowego oraz nowotworu.Uważa się , że każdy mężczyzna po 50. roku życia powinien raz w roku wykonywać badanie kontrolne poziomu PSA. W przypadku rodzinnej predyspozycji profilaktykę zaleca się już po 40. roku życia.Jeśli wynik badania per rectum lub poziomu PSA odbiegają od normy, należy rozszerzyć diagnostykę o więcej badań: transrektalne USG i/lub biopsję prostaty.
W przypadku niewielkiego przerostu prostaty i niezbyt dokuczliwych objawów, leczenie łagodnego rozrostu stercza można ograniczyć jedynie do zmiany stylu życia. Kładzie się wtedy nacisk na ograniczenie spożywania kofeiny, zaprzestanie palenia papierosów, zmianę diety oraz regularną aktywność fizyczną.Należy zwrócić uwagę również na sposób oddawania moczu - zaleca się wprowadzenie zwyczaju dwukrotnego oddawania moczu w odstępie kilku minut lub oddawanie moczu “na zapas” przed ważnym spotkaniem.Gdy objawy są bardziej nasilone, należy rozważyć wprowadzenie farmakoterapii, która ułatwi odpływ moczu z pęcherza.Na rynku farmaceutycznym dostępne są preparaty z grupy antagonistów adrenergicznych receptorów α1 tj. doksazosyna (np. Apo-Doxan), tamsulozyna (np. Omnic) czy alfuzosyna. Rozluźniają one mięśnie dróg moczowych, tym samym poprawiają przepływ cewkowy i zmniejszają podrażnienie pęcherza. Leki te obniżają również wartości ciśnienia tętniczego krwi.Drugą grupą leków są inhibitory enzymu 5-α-reduktazy steroidowej tj. finasteryd (np. Proscar) lub dutasteryd (np. Adadut). Preparaty te hamują metabolizm testosteronu i zmniejszą poziom aktywnej formy hormonu - DHT, który promuje rozrost stercza. Terapia sprzyja zmniejszeniu objętości gruczołu krokowego, tym samym poprawie przepływu moczu.W przypadku niepowodzenia farmakoterapii lub gdy objawy są nasilone i bardzo uciążliwe konieczne może okazać się wykonanie zabiegu urologicznego. Leczenie to polega na usunięciu nadmiaru tkanki, która ogranicza wypływ moczu.Na przestrzeni lat opracowano kilka technik operacyjnych, do najpopularniejszych należą: przezcewkowe, częściowe usunięcie gruczołu krokowego (TURP), przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TUIP), usunięcie gruczołu krokowego przy pomocy lasera lub poprzez nacięcie krocza.W przypadku nowotworu prostaty leczenie zależy od zaawansowania choroby. Możliwe jest odroczenie terapii i aktywna obserwacja chorego, zabieg chirurgiczny, radioterapia lub leczenie systemowe (chemioterapia, hormonoterapia).
Aby wpływać ochronnie na gruczoł krokowy należy zminimalizować użycie lub zrezygnować z używek takich jak: alkohol oraz papierosy. Również unikanie tłustych potraw i wprowadzenie do diety składników roślinnych ma istotne znaczenie protekcyjne. Dodatkowo należy zadbać o bycie aktywnym w ciągu dnia i regularne uprawianie sportu.Nie można zapominać o regularnej kontroli, która powinna odbywać się minimum raz w roku!
