Zapalenie spojówek - rodzaje zapalenia, diagnostyka i leczenie

Czym jest zapalenie spojówek? Jakie rodzaje zapalenia wyróżniamy?

Czym jest zapalenie spojówek?

Spojówka to błona śluzowa, która pokrywa wewnętrzną powierzchnię powiek oraz zewnętrzną część twardówki (białą część gałki ocznej). Ze względu na swoją delikatną budowę spojówka jest wrażliwa na podrażnienia mechaniczne oraz zakażenia.

Stan zapalny spojówek zazwyczaj ma podłoże alergiczne, bakteryjne lub jest związane z zespołem suchego oka. Zapalenie spojówek wynikać może również z zakażenia wirusowego lub chlamydiowego.

Alergiczne zapalenie spojówek

W przypadku alergicznego zapalenia spojówek objawy typowo występują w okresie wiosennym. Objawy zapalenia spojówek o podłożu alergicznym to przede wszystkim uczucie swędzenia i zaczerwienienie oczu.

Na alergiczne zapalenie spojówek wskazują także inne objawy alergii, takie jak zmiany skórne czy katar.

Zespół suchego oka

W przeciwieństwie do alergicznego zapalenia spojówek, zespół suchego oka nie wykazuje sezonowości. Chorzy skarżą się tu przede wszystkim na pieczenie oczu oraz uczucie piasku pod powiekami.

Zespół suchego oka częściej występuje u kobiet cierpiących na choroby autoimmunologiczne, bywa związany ze stosowaniem różnych leków (np. tabletek antykoncepcyjnych, leków przeciwdepresyjnych, przeciwnadciśnieniowych). Zespół suchego rozwinąć się może również po zabiegu okulistycznym.

Bakteryjne zapalenie spojówek

Bakteryjne zapalenie spojówek, zwykle spowodowane jest przez paciorkowce lub gronkowce (np. gronkowiec złocisty może wywoływać tę chorobę). Dolegliwości trwają tu zazwyczaj kilka dni, do tygodnia.

W bakteryjnym zapaleniu spojówek charakterystyczne jest zaczerwienienie oka, występuje też obfita wydzielina ropna - często zbiera się na rzęsach, jej obecność utrudnia niekiedy otwarcie oczu po przebudzeniu.

Rodzajem bakteryjnego zapalenia spojówek jest rzeżączkowe zapalenie spojówek. U dorosłych występuje rzadko (zwykle na skutek przeniesienia zakażonej wydzieliny narządów płciowych przez niewystarczającą higienę). Ma znaczenie u niemowląt, kiedy do zakażenia Neisseria gonorrhoeae dochodzi w momencie porodu drogami natury.

Wirusowe zapalenie spojówek

Wirusowe zapalenie spojówek to choroba długotrwała - może utrzymywać się nawet do 3 tygodni. Często przed wystąpieniem objawów w obrębie oka infekcja wirusowa powoduje stan zapalny w innej okolicy np. ucha czy gardła.

W wirusowym zapaleniu spojówek często dochodzi do produkcji dużej ilości przezroczystej wydzieliny, a oczy są bardzo zaczerwienione. W zależności od czynnika wywołującego zakażenie obserwuje się różnokształtne nacieki.

Chlamydiowe zapalenie spojówek

Chlamydiowe zapalenie spojówek jest doskonałym przykładem na to, jak patogeny przenoszone drogą płciową mogą zajmować inne narządy niż narządy płciowe. Oprócz objawów w obrębie oka często współobecne jest zapalenie cewki moczowej czy szyjki macicy (niekoniecznie objawowe), ale także np. zapalenie ucha czy płuc.

Zapalenie spojówek wywołane zakażeniem Chlamydią trwa zazwyczaj ponad 3 tygodnie, obserwuje się tu okresy zaostrzenia i złagodzenia objawów. Charakterystycznym objawem podczas zakażenia bakterią Chlamydia trachomatis jest śluzowo-ropna wydzielina. Przekrwienie oka jest umiarkowane.

Diagnostyka i leczenie zapalenia spojówek

Rozpoznanie zapalenia spojówek

W pierwszej kolejności podczas diagnostyki dolegliwości w obrębie gałek ocznych lekarz przeprowadza skrupulatny wywiad oraz ogląda zmienione chorobowo oko. Często jest to wystarczające, by lekarz pierwszego kontaktu mógł postawić trafną diagnozę.

W przypadku podejrzenia zespołu suchego oka można przeprowadzić również ocenę wydzielania łez oraz określić czas przerwania filmu łzowego. Tego typu diagnostyką zajmuje się już okulista.

Jeśli przebieg zapalenia jest mniej typowy lub leczenie nie przebiega tak, jak powinno, możliwe jest przeprowadzenie badań diagnostycznych mających na celu dokładne poznanie etiologii zakażenia np. badania mikrobiologiczne, ocena swoistych przeciwciał we krwi.

Leczenie zapalenia spojówek

Leczenie zapalenia spojówek jest oczywiście uzależnione od czynnika sprawczego. W przypadku zespołu suchego oka należy unikać wysuszenia oczu przez takie czynniki jak silny nawiew czy palenie papierosów oraz nawilżać oczy preparatami dostępnymi w aptece - tzw. sztuczne łzy. Nieznane jest leczenie przyczynowe.

Leczenie zapalenia spojówek wywołanego bakteriami wymaga zastosowania antybiotyku w postaci kropli lub maści. Zazwyczaj wybór pada na antybiotyki z grupy fluorochinolonów (np. Floxal) lub aminoglikozydów (np. Tobrex). Antybiotykoterapia dospojówkowa skraca czas zapalenia, ważne jest jednak, by stosować się do zaleceń producenta odnośnie odstępów między kolejnymi dawkami leku - fluorochinolony podaje się co 6 godzin, aminoglikozydy co 8 godzin. Takie działanie pozwala na utrzymanie odpowiedniego stężenia antybiotyku w oku.

W opanowaniu alergicznego zapalenia spojówek pomocne jest przemywanie oka roztworem tzw. soli fizjologicznej (0,9% NaCl), gdyż umożliwia wypłukiwanie alergenów z worka spojówkowego. Ponadto zastosować można także ogólnoustrojowe środki przeciwalergiczne - leki przeciwhistaminowe (np. loratadyna). Jest to szczególnie pomocne w sytuacji, gdy oprócz zapalenia spojówek występują inne objawy alergii. Preparaty przeciwalergiczne dostępne są również jako krople do oczu, co pozwala na miejscowe zastosowanie leku.

Wirusowe zapalenie spojówek często nie wymaga leczenia i leki przeciwwirusowe nie są zalecane. Wyjątkiem jest zapalenie wywołane przez wirusy ospy wietrznej lub opryszczki - wtedy stosuje się preparaty zawierające substancje tj. acyklowir lub gancyklowir.

W przypadku chlamydiowego zapalenia spojówek niezbędna jest antybiotykoterapia - najczęściej wybierany preparat to azytromycyna. Z uwagi na to, że zakażenie ma zazwyczaj charakter ogólnoustrojowy, antybiotyk przyjmuje się doustnie. Możliwe jest także wykorzystanie preparatów w formie kropli lub maści podawanych bezpośrednio do oka (krople do oczu są zwykle preferowane ze względu na prostszy sposób podania i mniejszą uciążliwość w postaci rozmazywania obrazu), jednak nie jest to zawsze skuteczne leczenie. W przypadku rozpoznania chlamydiowego zapalenia spojówek niezbędne jest zbadanie partnera lub partnerki osoby zakażonej.

Jak uniknąć zapalenia spojówek?

By uniknąć zachorowania na zapalenie spojówek należy zwracać szczególną uwagę na higienę i codzienne nawyki. Warto zadbać o częste mycie rąk, ich regularna dezynfekcja i unikanie pocierania oczu - szczególnie w przestrzeni publicznej, gdy na dłoniach znajdują się różnorodne drobnoustroje. Szczególnie ostrożni powinni być pacjenci mający inne choroby oczu.

Soczewki kontaktowe należy zakładać i zdejmować w sposób jak najbardziej sterylny, po uprzednim umyciu rąk. Zachowanie higieny jest trudniejsze w przypadku używania soczewek jednodniowych niż np. miesięcznych.

Warto również zadbać o przybory do makijażu - regularnie dezynfekować pędzle, nie przekraczać terminów przydatności kosmetyków do oczu. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek najlepiej wyrzucić dotychczas stosowane kosmetyki do oczu, np. tusz do rzęs. Zmniejszy to ryzyko ponownego nadkażenia i rozwoju kolejnej infekcji. Podczas zapalenia spojówek zaleca się unikanie wykonywania makijażu oka oraz zakładania soczewek kontaktowych.

By uniknąć rozprzestrzenienia infekcji, osoby cierpiące na zapalenie spojówek, zwłaszcza wirusowe, powinny unikać bliskiego kontaktu z innymi ludźmi. Należy zadbać również o higienę i bezpieczeństwo życia intymnego - stosować prezerwatywy (szczególnie w przypadku częstej zmiany partnerów), unikać kontaktów seksualnych z osobami wykazującymi objawy chorób wenerycznych.