Ból barku - choroby, przyczyny, objawy, leczenie

Jak jest zbudowany staw barkowy?

Staw barkowy łączy kończynę górną z tułowiem, a jego budowa sprawia, że wykazuje on największy zakres ruchów ze wszystkich stawów organizmu. Jest to zespół połączeń kości w obrębie stawu ramiennego oraz obręczy barkowej. W jego skład wchodzą połączenia kostne, takie jak:

• staw ramienny;

• staw barkowo-obojczykowy;

• staw mostkowo-obojczykowy;

• staw łopatkowo-żebrowy.

Przed urazami i kontuzjami, staw chronią mięśnie, które zapewniają stabilizację barku. Do kompleksu mięśni, nazywanego stożkiem rotatorów, zalicza się: mięsień podgrzebieniowy, nadgrzebieniowy, obły mniejszy oraz podłopatkowy.

Dodatkowo stabilizacja dynamiczna barku jest zapewniona przez część zstępującą mięśnia czworobocznego, mięsień podobojczykowy oraz mięsień naramienny.

Jakie mogą być przyczyny bólu barku?

Choć najczęściej ból barku może być związany z uszkodzeniem tkanek otaczających staw oraz choroby zwyrodnieniowej, u podłoża tej dolegliwości mogą występować inne procesy chorobowe.

Częste w opiece podstawowej przyczyny bólu barku

• Zespół ciasnoty podbarkowej;

• uszkodzenie stożka rotatorów;

• choroby stawu obrąbkowo-ramiennego (zespół zamrożonego barku/choroba zwyrodnieniowa);

• choroba zwyrodnieniowa stawów;

• zapalenie stawu barkowego;

• ból odniesiony.

Inne przyczyny bólu barku

• Niestabilność w stawie ramiennym;

• wapniejące zapalenie ścięgna;

• uraz;

• zakażenie;

• guz nowotworowy;

• polimalgia reumatyczna;

• zapalenie splotu ramiennego.

Jakie objawy mogą towarzyszyć bólowi barku?

Objawy dodatkowe w przypadku bólu barku często różnią się w zależności od schorzenia i indywidualnych cech pacjenta. Warto zwrócić uwagę na takie dolegliwości jak:

• tkliwość bólową;

• ograniczenie zakresu ruchomości (może również wystąpić całkowita blokada barku);

• osłabienie siły mięśniowej;

• uczucie usztywnienia stawu;

• wyraźnie słyszane trzaski czy chrupanie barku;

• ból barku promieniujący do ręki.

Uszkodzenie stożka rotatorów

Jedną z najczęstszych przyczyn bólu barku jest uszkodzenie stożka rotatorów zbudowanego z czterech ścięgien (mięsień podgrzebieniowy, nadgrzebieniowy, obły mniejszy oraz podłopatkowy) znajdujących się w barku, które otaczają głowę kości ramiennej, i dzięki swojej skoordynowanej pracy, umożliwiają ruch kończyną górną we wszystkich płaszczyznach.

Do uszkodzenia ścięgien kompleksu może dochodzić w dwóch mechanizmach - ostrym i przewlekłym. Ostre jest zazwyczaj konsekwencją urazu mechanicznego np. upadku na kończynę górną lub gwałtownego pociągnięcia, przewlekłe uszkodzenie najczęściej powstaje na podłożu zmian zwyrodnieniowych.

W wyniku uszkodzenia stożka rotatorów dochodzić może do objawów takich jak:

• ból w barku;

• ograniczenie ruchomości stawu;

• obrzęk stawu;

• uczucie przeskakiwania, blokowania się stawu.

Uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego

Brzuśce mięśnia dwugłowego ramienia, w części bliższej przyczepiają się za pomocą ścięgien do wyrostka kruczego, do obrąbka stawu ramiennego i górnej części panewki.

Do uszkodzenia tych struktur najczęściej dochodzi na skutek zerwania ścięgna mięśnia dwugłowego w wyniku nagłego i silnego ruchu dźwignięcia lub szarpnięcia w momencie, gdy biceps jest napięty. Uraz ten najczęściej dotyka sportowców trenujących siłowo oraz osoby zajmujące się pracą fizyczną.

Do innych przyczyn wpływających na osłabienie ścięgna mięśnia dwugłowego, a także prowadzących do jego zerwania zalicza się: mikrourazy, przyjmowanie kortykosteroidów, przewlekły stan zapalny oraz wiek pacjenta.

Objawami uszkodzenia bicepsa może być:

• nagły ból w przedniej części ramienia, połączony z uczuciem "zerwania";

• deformacja mięśnia dwugłowego.

• charakterystyczny "trzask" związany z zerwaniem, krwiak, trudności w odwracaniu ręki, tkliwość w stawie ramiennym i łokciowym.

Zamrożony bark

W przypadku, kiedy dochodzi do unieruchomienia barku w następstwie stanu zapalnego stawu, często chorobę określamy jako zamrożony bark. Przyczyna dolegliwości nie jest znana, jednak zaobserwowano, że występuje ona częściej u osób w wieku 40–50 lat, u kobiet, osób chorujących na cukrzycę lub zaburzenia hormonalne (np. choroby tarczycy). W niektórych przypadkach, do powstania barku zamrożonego może dojść na skutek urazu lub operacji barku.

W pierwszym etapie choroby pojawia się ból barku, który stopniowo ogranicza ruchomość stawu – ten stan trwa kilka miesięcy. Po około od trzech do sześciu miesięcy następuje kolejna faza choroby – ruchomość barku pozostaje istotnie ograniczona (bark jest „zamrożony”), jednak dochodzi do zmniejszenia dolegliwości bólowych.

Zapalne choroby stawów

Dolegliwości bólowe w obrębie barku również mogą się pojawić na skutek chorób zapalnych stawów, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów czy dna moczanowa. Na skutek tej patologii dochodzi do przerostu błony maziowej i często do nagromadzenia płynu wewnątrz stawu.

Z reguły wysypują również dodatkowe objawy, takie jak obrzęk lub ocieplenie. Jeśli staw barkowy jest bardzo ocieplony i dodatkowo występuje gorączka, należy udać się na konsultację lekarską, aby wykluczyć zakażenie stawu.

Choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego

Choroba zwyrodnieniowa zwykle pojawia się u osób starszych oraz polega na powolnej, stopniowej degeneracji chrząstki pokrywającej końce kości tworzących staw oraz niszczeniu otaczających ją tkanek.

Niestety, dokładna przyczyna powstania choroby zwyrodnieniowej nie jest znana, jednak przypuszcza się, że u jej podłoża leży słabo nasilony, przewlekły stan zapalny, a jej nasilenie wzrasta wraz z wiekiem.

Ból zwykle rozwija się miesiącami i latami, objawia się uogólnionym bólem tego stawu, który nasila się po aktywności lub w nocy. Dolegliwości bólowe mogą okresowo się zaostrzać oraz również wyciszać się.

Następnym objawem jest narastające ograniczenie ruchomości stawu. Pacjenci zgłaszają ból barku przy podnoszeniu ręki, sięganiu po przedmioty położone wysoko. Dodatkowo może dochodzić poczucie osłabienia siły mięśni.

Powiązanie kręgosłupa szyjnego z barkiem

Kręgosłup szyjny może być bardzo ważną i często przeoczaną przyczyną bólu barku. Do uwarunkowań mających wpływ na wtórne dolegliwości bólowe zalicza się:

• Sztywność

  • Sztywność kręgosłupa szyjnego może wynikać z kurczenia mięśni tylnej części szyi, co może ograniczać ruch w stawie barkowym.

• Zwyrodnienie odcinka szyjnego kręgosłupa

  • Zwyrodnienie szyjnego odcinka kręgosłupa może powodować ograniczenie ruchu, co skutkuje częstszym obciążaniem stawu barkowego i dalszymi problemami.

• Podrażnienie korzeni nerwów

  • Wypuklenie krążka międzykręgowego lub zwężenie kanału nerwowego szyjnego może prowadzić do bólu w okolicy łopatki lub barku, a także do bólu promieniującego do górnej części ramienia.

• Neuropatia

  • Uwięzienie korzenia nerwu szyjnego lub neuropatia może prowadzić do porażenia określonych mięśni barku i dysfunkcji stawu barkowego.

• Uwięzienie nerwu obwodowego

  • Uszkodzenie niektórych nerwów obwodowych może powodować problemy z barkiem, takie jak odstawanie łopatki, zanik mięśnia naramiennego i zanik mięśnia nadgrzebieniowego.

Czym jest ból odniesiony?

Czasem może dojść do takiej sytuacji, kiedy uszkodzenie narządu może dawać dolegliwości bólowe w miejscu odległym, w okolicy odpowiadającej dermatomom unerwianym przez ten sam segment rdzenia kręgowego, z powodu konwergencji włókien trzewnych z obwodowymi włóknami somatycznymi.

Ból barku może być również objawem nieprawidłowości struktur niewchodzących w skład stawu barkowego. Do tego typu schorzeń możemy zaliczyć:

• ucisk nerwowy na poziomie kręgosłupa szyjnego z powodu przepukliny dysku (zazwyczaj na poziomie C5 lub C6) lub zwężenia kanału kręgowego;

• ucisk nerwu obwodowego, z zaangażowaniem nerwu piersiowego długiego lub nerwu naramiennego nadłopatkowego;

• drażnienie przepony (np. przez rozerwanie śledziony, perforację narządu), guzy i rozdęcie torebki wątrobowej również mogą powodować ból ramienia po tej samej stronie;

• niedokrwienie mięśnia sercowego związane z bólem w lewym ramieniu. Charakterystyczną cechą bólu odniesionego, w przeciwieństwie do nieprawidłowości wewnętrznych ramienia, jest to, że ruchy ramienia są normalne i nie zmieniają charakteru bólu.

Kiedy i do jakiego lekarza się zgłosić z bólem barku?

W przypadku wystąpienia bólu barku, warto zwrócić się do lekarza pierwszego kontaktu, który wystawi skierowanie do ortopedy czy reumatologa. W razie wystąpienia ostrego urazu powinno udać się na szpitalny oddział ratunkowy.

Jeśli ból barku jest przyczyną mechaniczną, warto udać się do lekarza ortopedy, zwłaszcza, gdy obecny ból nie mija mimo zaprzestania wykonywania czynności obciążających staw oraz jeśli wystąpił nagły ból związany z urazem.

Do lekarza reumatologa warto się zwrócić, jeśli dolegliwościom bólowym dodatkowo towarzyszy obrzęk i sztywność stawu, ból innych stawów lub objawy ogólne (uczucie rozbicia, stany podgorączkowe lub gorączka, nieuzasadnione zmniejszenie masy ciała, złe samopoczucie).

Jak wygląda rozpoznanie?

Po zgłoszeniu się do lekarza, ważne jest, aby lekarz prawidłowo przeprowadził wywiad lekarski, badanie przedmiotowe i badania dodatkowe.

Podczas zbierania wywiadu warto zwrócić uwagę na charakter bólu, dane dotyczące urazów, lokalizację bólu, promieniowanie bólu, czy jakiś ruch nasila obecny ból, czy występują parestezje, drętwienia lub czy w ostatnim czasie doszło do utarty apetytu lub spadku wagi.

Warto jest zwrócić uwagę również na dokładną lokalizację, która może nam podpowiedzieć, z jakimi dolegliwościami mamy styczność. Przykładowe lokalizacje:

• zespół ciasnoty przestrzeni podbarkowej lub ból wywołany zapaleniem ścięgien stożka rotatorów - zwykle odczuwany w górno-bocznej części ramienia;

• ból ze stawu barkowo-obojczykowego-często ściśle ograniczony do stawu barkowo-obojczykowego na przedniej powierzchni barku;

• choroba zwyrodnieniowa stawu barkowego - objawia się uogólnionym bólem tego stawu, który nasila się po aktywności lub w nocy;

• zespół „zamrożonego barku” może objawiać się uogólnionym bólem całego ramienia, bólem w obrębie kwadrantu ściany klatki piersiowej i na bocznej powierzchni szyi. Ból odczuwany w przyśrodkowym brzegu łopatki z tkliwością tego miejsca często pochodzi z mięśni równoległobocznych, które stają się bolesne, gdy staw barkowy jest sztywny i w stawie łopatkowo-piersiowym wykonuje się więcej ruchów.

W przypadku badań dodatkowych, najczęściej lekarz zleca obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Można również wykonać badanie USG oraz badania krwi, takie jak morfologia z OB lub oznaczeniem białka C-reaktywnego

Jak się leczy ból barku?

Wiek pacjenta i aktywność są ważnymi czynnikami do rozważenia podczas oceny różnicowej bólu ramienia i dostosowania odpowiedniego leczenia.

Podstawą postępowania w leczeniu bólu barku jest podanie środków przeciwbólowych, takich jak paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), fizjoterapia, modyfikacja aktywności oraz iniekcje steroidów.

Jeśli wyżej wymienione sposoby nie przynoszą ulgi w dolegliwościach, możliwe jest leczenie operacyjne.

To nie jest porada medyczna, nie zastąpi ci konsultacji lekarskiej. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne.

Bibliografia

Medycyna Praktyczna [dostęp online 2023] pod linkiem:

https://www.mp.pl/medycynarodzinna/diagnostyka-kliniczna/objawy-kliniczne/120245,diagnozowanie-bolu-barku

https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/308703,bark-zamrozony-przyczyny-objawy-i-leczenie

UpToDate [dostęp online 2023] artykuł: Evaluation of the adult with shoulder complaints