Rwa kulszowa - objawy i leczenie

Co to jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa, potocznie nazywana "korzonkami", to zespół bólowy okolicy unerwianej przez nerw kulszowy. Ból najczęściej rozpoczyna się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i promieniuje przez pośladek, tylną powierzchnię uda i podudzia aż do stopy. Dodatkowo, częstym zjawiskiem towarzyszącym rwie kulszowej, jest wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. To powoduje usztywnienie i ograniczenie ruchomości tej okolicy.

Bólowi mogą dodatkowo towarzyszyć objawy neurologiczne takie jak: mrowienie, drętwienie, zaburzenia czucia, niedowład mięśniowy, w tym niedowład stopy. W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzenia oddawania moczu i defekacji oraz upośledzenia funkcji seksualnych.

Rwa kulszowa może występować obustronnie, znaczniej częściej jednak dotyka jednej kończyny. W niektórych przypadkach dolegliwości bólowe mogą być tak silne, że utrudniają normalne funkcjonowanie.

Do ostrego ataku rwy kulszowej dochodzi najczęściej w wyniku gwałtownego przeciążenia kręgosłupa lub urazu. Ból może też narastać stopniowo promieniując do różnych części kończyny dolnej, zależnie od tego, które nerwy są uciskane.

Ze względu na czas trwania, rwę kulszową można podzielić na ostrą (krótkoterminową), która trwa od 3 do 10 tygodni oraz przewlekłą (długoterminową) zazwyczaj trwającą więcej niż kilkanaście tygodni.

Czym spowodowana jest rwa kulszowa?

Objawy rwy kulszowej wynikają z ucisku korzeni nerwowych, z których połączenia powstaje nerw kulszowy lub podrażnienia nerwu kulszowego na jego przebiegu. Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest dyskopatia, czyli przepuklina krążka międzykręgowego, który uciska na korzenie nerwowe w kanale kręgowym.

Przyczyną dyskopatii jest postępujące z wiekiem zwyrodnienie krążków międzykręgowych, które tracą swoją elastyczność i zdolność amortyzacji. Proces ten w połączeniu z nadmiernym obciążaniem kręgosłupa może spowodować pęknięcie włóknistej części krążka międzykręgowego i przesunięcie jądra miażdżystego w głąb kanału kręgowego. Zwyrodniały krążek międzykręgowy powoduje ucisk korzeni nerwowych i objawy rwy kulszowej.

Największe obciążenie kręgosłupa dotyka odcinek lędźwiowy, gdzie swój początek ma nerw kulszowy. To największy nerw w ludzkim ciele, dlatego objawy związane z jego uciskiem są tak dotkliwe, a ból promieniuje do tak wielu okolic.

Inne przyczyny rwy kulszowej to: stenoza kanału kręgowego, urazy kręgosłupa lub mięśni przykręgosłupowych. Rzadziej ból korzeniowy może być spowodowany uciskiem korzeni przez guzy nowotworowe lub zmiany ropne w obrębie kanału kręgowego.

Inną jednostką, dającą podobne objawy, jest zespół mięśnia gruszkowatego, gdzie wzmożone napięcie tego mięśnia powoduje ucisk nerwu kulszowego na jego przebiegu.

Czynniki ryzyka rozwoju rwy kulszowej

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest chorobą cywilizacyjną, czyli związaną z trybem życia. Za jej rozwój, a tym samym zwiększeniem ryzyka wystąpienia objawów rwy kulszowej, odpowiadają m.in.:

• Nadwaga i otyłość. Duża masa ciała powoduje niekorzystne przeciążenia kręgosłupa i zwiększa ryzyko ucisku nerwu kulszowego. Za przyczynę tego zjawiska uważa się nadmierne wygięcie kręgosłupa lędźwiowego. Kobiety w ciąży również mogą być bardziej narażone na rozwinięcie rwy kulszowej.

• Niewystarczająca aktywność fizyczna może prowadzić do osłabienia mięśni stabilizujących kręgosłup, co wiąże się ze spadkiem jego zdolności przenoszenia obciążeń, a w konsekwencji wykształcenia niekorzystnych krzywizn i uciskiem na korzenie nerwu kulszowego.

• Niekorzystny wpływ na zdrowie kręgosłupa mają praca lub czynności, które wiążą się z długotrwałym przebywaniem w tej samej pozycji (np. kierowcy) lub podnoszeniem ciężkich przedmiotów.

• Rwa kulszowa występuje częściej u osób w podeszłym wieku z powodu postępującego zwyrodnienia kręgosłupa.

Do pozostałych czynników ryzyka rwy kulszowej zaliczamy: urazy kręgosłupa, niektóre choroby (np. cukrzyca, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa) oraz czynniki genetyczne.

Warto pamiętać, że obecność tych czynników ryzyka nie oznacza automatycznie wystąpienia rwy kulszowej, ale może zwiększać szanse na jej rozwinięcie.

Leczenie zachowawcze rwy kulszowej

Silny atak rwy kulszowej wymusza ograniczenie wszelkiego obciążania i zbędnych ruchów kręgosłupa.

Podstawą leczenia zachowawczego rwy kulszowej jest czasowe odciążenie kręgosłupa i ograniczenie czynności mogących nasilać objawy np. schylanie czy podnoszenie cięższych przedmiotów.

Należy pamiętać, że nasilenie dolegliwości bólowych mogą powodować tak proste czynności jak chodzenie, a nawet kichanie czy kaszel.

Pozycja na wznak z poduszką podłożoną pod kolana lub ułożenie na boku z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych mogą przynieść ulgę już po 1-2 dniach.

Unieruchomienie dłuższe niż 3-4 dni nie jest jednak zasadne i w razie braku istotnej poprawy w zakresie dolegliwości bólowych, konieczna jest konsultacja lekarza.

Celem złagodzenia bólu można stosować doustne leki przeciwbólowe dostępne w aptece bez recepty takie jak: ibuprofen, metamizol, diklofenak czy meloksykam. Ulgę przynieść mogą preparaty przeciwzapalne stosowane miejscowo lub okłady chłodzące lub rozgrzewające.

Do metod leczenia zachowawczego w niektórych przypadkach rwy kulszowej zaliczamy również masaże, zabiegi kinezyterapii i fizykoterapii oraz akupunkturę.

Należy pamiętać, że im szybciej zastosuje się leczenie zachowawcze ostrej rwy kulszowej, tym mniejsza szansa na jej przejście w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

W przypadku rwy kulszowej zaleca się skonsultowanie z lekarzem w następujących sytuacjach:

• Ból utrzymuje się bądź ulega nasileniu przez dłuższy czas i nie ustępuje pomimo zastosowania domowych środków łagodzących i leczenia zachowawczego.

• Bólowi towarzyszą zaburzenia neurologiczne takie jak zaburzenia czucia pod postacią mrowienia lub drętwienia kończyn dolnych.

• Osłabienie siły mięśniowej lub niedowład w kończynach dolnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na ograniczenia ruchomości w stawie skokowym tzn. zginanie i prostowanie stopy.

• Trudności w poruszaniu się i wykonywaniu codziennych czynności są wskazaniem do zasięgnięcia porady medycznej.

W przypadku bólu o charakterze przewlekłym objawy takie jak: niewyjaśniona utrata masy ciała, towarzyszące bólowi gorączka lub dreszcze, nasilanie się bólu w nocy lub w pozycji leżącej są wskazaniami do zgłoszenia się do lekarza.

Diagnostyka rwy kulszowej

Pamiętaj, że tylko lekarz może dokładnie ocenić Twoje objawy, przeprowadzić badania diagnostyczne i zaproponować odpowiednie leczenie.

W trakcie wizyty lekarz zada pytania dotyczące wystąpienia, lokalizacji i nasilenia objawów rwy kulszowej oraz objawów towarzyszących (gorączka, problemy z oddawaniem moczu i stolca). Dokona również oceny napięcia i siły mięśniowej, zakresu ruchu oraz czucia w obrębie kończyn dolnych.

Po przeprowadzeniu wywiadu i zbadaniu, lekarz może zadecydować o dalszym leczeniu zachowawczym przypisując receptę na silniejsze leki przeciwbólowe, np. leki opioidowe i rozkurczające mięśnie przykręgosłupowe w formie doustnej lub pod postacią zastrzyków.

W większości przypadków sam obraz kliniczny wystarcza lekarzowi do postawienia rozpoznania, czasami jednak zlecane są badania obrazowe pogłębiające diagnostykę rwy kulszowej np. rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa.

Leczenie operacyjne rwy kulszowej

W niektórych przypadkach rwy kulszowej konieczna bywa operacja chirurgiczna. Do takich sytuacji należą m.in. nasilony zespół bólowy, którego nie można opanować lekami przeciwbólowymi, znaczne niedowłady w obrębie kończyny dolnej z potwierdzonym badaniami obrazowymi uciskiem na korzenie nerwowe nerwu kulszowego przez fragment krążka międzykręgowego.

Chirurg ustala rodzaj postępowania zabiegowego w zależności od przyczyny choroby.

Leczenie operacyjne, u zdecydowanej większości pacjentów z ostrą rwą kulszową, przynosi ulgę bezpośrednio po zabiegu operacyjnym, dzięki zlikwidowaniu ucisku na korzenie nerwowe.

Jak zapobiegać rwie kulszowej?

Starając się uchronić przed rwą kulszową i towarzyszącym jej objawom należy przede wszystkim dbać o zdrowie kręgosłupa.

Szczególnie istotna jest aktywność fizyczna wzmacniająca mięśnie przykręgosłupowe, mięśnie brzucha oraz pośladki. Te grupy mięśniowe są bowiem w największym stopniu odpowiedzialne za stabilizację kręgosłupa.

Niezwykle ważnym elementem profilaktyki jest również odpowiednia higiena pracy wykonywanej w pozycji siedzącej np. ustawienie odpowiedniej wysokości biurka i krzesła.

Jeśli Twoja praca lub styl życia wymaga długotrwałego siedzenia lub stania, staraj się regularnie zmieniać pozycję, robić przerwy i wykonywać ćwiczenia rozciągające.

Bardzo ważne jest również unikanie nadmiernego obciążania kręgosłupa. Warto również pamiętać o zasadach podnoszenia ciężkich przedmiotów. Ciężar powinno podnosić się na zgiętych kolanach, prostych plecach oraz pamiętać o równomiernym rozłożeniu obciążenia na obie strony ciała. Dotyczy to przede wszystkim pracowników fizycznych, ale też osób ćwiczących na siłowni.

Odpowiednie ułożenie ciała podczas snu także ma wpływ na nasz kręgosłup. Wybieraj wygodne i odpowiednio podpierające kręgosłup materace i poduszki. Staraj się utrzymywać neutralną pozycję kręgosłupa podczas snu.

Utrzymanie prawidłowej masy ciała to kolejne zalecenie, które zapobiega rwie kulszowej. Otyłość i nadwaga mogą zwiększać obciążenie kręgosłupa oraz predysponować do rozwoju rwy kulszowej. Właściwa dieta i regularna aktywność fizyczna mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej masy ciała.

W przypadku wiedzy o genetycznym obciążeniu chorobami zwiększającymi ryzyko rwy kulszowej np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, należy pamiętać o regularnej kontroli tych schorzeń w gabinecie u specjalisty.

Bibliografia:

https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa