Grypa żołądkowa - jelitówka, grypa jelitowa - objawy i leczenie

Czym jest grypa żołądkowa (grypa jelitowa)?

Zakażenie układu pokarmowego, któremu towarzyszy ostra biegunka nazywane jest grypą jelitową. O biegunce mówimy, gdy liczba oddanych stolców wynosi co najmniej 3 w ciągu dnia i posiadają one konsystencję płynną lub półpłynną. Taki stolec może mieć także zmienione właściwości, np. może być bardziej cuchnący, posiadać domieszki krwi lub śluzu. Zakażenie bardzo łatwo rozprzestrzenia się drogą fekalno-oralną, czyli pokarmową, a także drogą kropelkową i przez przedmioty dotykane przez zainfekowaną osobę. Oznacza to, iż ważnym aspektem jest częste mycie rąk. Do najważniejszych czynników etiologicznych powodujących zachorowania należą rotawirusy (głównie u niemowląt i dzieci, ale mogą też powodować zachorowania u dorosłych), norowirusy i sapowirusy oraz adenowirusy jelitowe. Wirusy namnażają się w komórkach jelit, prowadząc do uszkodzenia błony śluzowej jelita i wystąpienia niepokojących objawów. W leczeniu grypy żołądkowej stosuje się leczenie objawowe.

Wirusowe zakażenie układu pokarmowego - jaka jest jego charakterystyka i przebieg?

Objawy oraz przebieg "grypy żołądkowej" zależny jest od czynnika etiologicznego, który ją wywołał.

1. Rotawirusy:

   Zakażenie rotawirusowe najczęściej dotyczy dzieci, ale może także występować u dorosłych. Okres wylęgania biegunki wirusowej wynosi od 1 do 3 dni. Choroba ma nagły początek i zwykle rozpoczyna się od wymiotów. U części pacjentów pojawia się gorączka powyżej 39 stopni. Wodnista biegunka zazwyczaj ustępuje po 3-7 dniach.

2. Norowirusy

   Zakażenie norowirusem dotyczy wszystkich grup wiekowych. Jest on odpowiedzialny za tzw. "biegunkę podróżnych". Choroba trwa krótko, ustępuję po 12-60 godzinach. Ostra biegunka ma nagły początek, a okres wylęgania wirusa trwa około 24 godziny. Jej mechanizm polega na wygładzeniu i skróceniu kosmków, a także nacieku zapalnym jelita. Wirusy uszkadzają śluzówkę jelita, powodując upośledzenie wchłaniania, wskutek czego powstają wodniste stolce. Zmniejszenie aktywności enzymów upośledza wchłanianie cukrów, a opóźnione opróżnienie żołądka przyczynia się do zastoju treści i wymiotów.

3. Adenoenterowirusy (adenowirusy jelitowe serotypu 40 i 41)

   Te wirusy należą do wirusów DNA i wywołują one około 10% ostrych biegunek u dzieci. W trakcie zakażenie może nie tylko wystąpić nieżyt żołądkowo-jelitowy, ale także objawy infekcji górnych dróg oddechowych. Adenowirusy są także często przyczyną szpitalnych zakażeń przewodu pokarmowego.

Choroba zakaźna jaką jest ostra biegunka, może być wywołana przez różne drobnoustroje, nie tylko wirusy, ale także bakterie i pierwotniaki. W przeciwieństwie do biegunek wirusowych, biegunki bakteryjne najczęściej występują latem i są mniej zaraźliwe. Częściej możemy w nich też znaleźć takie domieszki jak krew czy śluz. Pojawiają się jednak rzadziej niż wirusowe biegunki.

Trzeba pamiętać, że w przypadku pojawienia się takich objawów jak krew i śluz w stolcu, krwiste wymioty, zawroty głowy czy wysoka gorączka niereagująca na leki przeciwgorączkowe-należy konsultować z lekarzem.

Nieżyt żołądkowo-jelitowy, czyli jakie są objawy "grypy żołądkowej"?

"Grypa żołądkowa" przebiega podobnie, niezależnie od czynnika etiologicznego.

Charakterystycznym objawem jest nagłe pojawienie się wymiotów i/lub biegunki, którym mogą towarzyszyć dodatkowe objawy. Należą do nich nudności, gorączka, silne bóle brzucha, brak apetytu, ogólne osłabienie organizmu. Zazwyczaj ma łagodny przebieg, jednakże przy wysokiej częstotliwości biegunek i wymiotów, w szczególności u osób w podeszłym wieku i u dzieci, może dojść do odwodnienia organizmu oraz zaburzeń elektrolitowych, w wyniku których może wystąpić nawet utrata przytomności.

U dorosłych do objawów odwodnienia zaliczamy: spadek ciśnienia tętniczego, tachykardię, skąpomocz, suchość błon śluzowych, suchość i zmniejszenie elastyczności skóry, zaburzenia ze strony OUN (splątanie, omamy).

W skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu hipowolemicznego, w takim przypadku istnieje konieczność hospitalizacji. W krajach rozwijających się nieżyt żołądkowo-jelitowy jest bardzo poważnym problemem, gdyż stanowi on przyczynę wielu zgonów i jest jedną z głównych przyczyn śmierci niemowląt i dzieci (zaburzenia elektrolitowe oraz odwodnienie).

Grypa żołądkowa: Objawy odwodnienia u dzieci - jak je rozpoznać?

Z powodu biegunki oraz wymiotów mogą pojawić się objawy odwodnienia. U dzieci możemy rozpoznać odwodnienie, jeżeli zauważymy któryś z poniższych objawów:

• zmiana zachowania dziecka (zmniejszona aktywność, apatia, senność, rozdrażnienie),

• zmniejszona diureza (rzadkie i/lub skąpe oddawanie moczu),

• płacz bez łez,

• wzmożone pragnienie,

• utrata masy ciała (o ile pomiary są wiarygodne),

• zapadnięte gałki oczne (dziecko inaczej wygląda, ma ?zaostrzone? rysy twarzy),

• zapadnięte ciemię u niemowląt,

• suche śluzówki, sucha skóra (fałd skóry na brzuchu można ?postawić?, rozprostowuje się powoli).

Grypa żołądkowa - jak ją leczyć ?

Grypa żołądkowa posiada nagły przebieg, jednakże ma tendencję do samoograniczania się. Leczenie grypy żołądkowej polega na leczeniu zachowawczym, inaczej objawowym, ponieważ głównym problemem terapeutycznym stają się powikłania, jakie niosą za sobą biegunka oraz wymioty. Trzeba zapamiętać trzy podstawowe metody leczenia, które pomogą w łagodzeniu poszczególnych objawów występujących w trakcie grypy żołądkowej:

1. Doustne nawadnianie - uzupełnianie elektrolitów oraz utraconych płynów.

2. Kontynuacja żywienia - ważne u chorych z niestabilnym metabolizmem, takich jak małe dzieci, osoby przewlekle chore i starsze.

3. Farmakoterapia.

Jak doustnie nawadniać pacjentów chorujących na "grypę jelitową"?

Uzupełnianie płynów w trakcie ostrej biegunki jest bardzo ważne. Polega ono na przyjmowaniu dobrze wchłaniających się płynów. Należy przyjmować je często, jednakże w małych ilościach.

Dobry nawadniający płyn zawierać substancje, które znajdują się w przestrzeni pozakomórkowej, czyli np. glukoza i sód, jednakże nie powinien zawierać zbyt dużo substancji osmotycznie czynnych. Dlatego właśnie spożywanie bardzo słonego rosołu czy słodkich soków owocowych i napojów gazowanych, np. coli są złym wyborem, gdyż zamiast nawadniać "wyciągną" wodę z komórek, przez co mogą pobudzać perystaltykę jelit i nasilać biegunkę. Najlepiej sprawdzą się gotowe preparaty elektrolitowe, które możemy kupić w aptece.

Z dostępnych powszechnie napoi w trakcie choroby warto pić: gorzka herbata, mięta, napary ziołowe, woda mineralna, jogurty naturalne (bez cukru) oraz lekko słodzony kompot jabłkowy.

W celu zadbania o dobre nawodnienie organizmu można także samodzielnie przygotować domowy płyn elektrolitowy. Do jego sporządzenia wystarczy woda, miód, sól oraz sok z cytryny. Pamiętajmy, że płyny zawsze powinny być przyjmowane małymi porcjami.

Żywienie, czyli co jeść przy "grypie żołądkowej"?

Obecnie uważa się, że pacjent w trakcie biegunki powinien żywić się tak samo, jak przed jej pojawieniem. Oznacza to spożywanie regularnych posiłków 4-6 razy dziennie. Pacjenci zwykle preferują dietę lekkostrawną, unikając potraw ciężkostrawnych. Pamiętajmy, że bezwzględnie nie należy głodzić chorego oraz stosować zbyt długich przerw w jedzeniu. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, regularne żywienie przyspiesza powrót do zdrowia, poprzez zapobieganie niedoborom energetycznym oraz regenerując śluzówkę układu pokarmowego.

Farmakoterapia w "grypie jelitowej" - jakie leki powinniśmy przyjmować w trakcie choroby?

W takcie nieżytu żołądkowo-jelitowego można stosować probiotyki o udokumentowanym działaniu (np. Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii), smektyn oraz leki hamujące wytwarzanie przez jelita soku jelitowego (racekadotryl). Jeżeli biegunce towarzyszy gorączka i/lub bóle brzucha, można zastosować leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i rozkurczowe.

Nie zaleca się stosowania leków zapierających w celu skrócenia czasu trwania biegunki, ze względu na ułatwienie w ten sposób namnażania wirusów i bakterii w jelicie oraz utrudnienie w usuwaniu ich toksyny.

Należy pamiętać, że w trakcie ostrej biegunki wirusowej nie stosuje się antybiotyków , gdyż nie działają one na jej etiologię, a biegunka ustępuje samoistnie. Podanie leków przeciwbakteryjnych może spowodować większe szkody, ponieważ mogą one zaburzyć florę jelitową oraz przyczynić się do wystąpienia biegunki poantybiotykowej czy rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.

Jak długo trwa grypa żołądkowa?

Z definicji ostra biegunka powinna całkowicie ustąpić do 10 dni, samoistnie. Zazwyczaj większość pacjentów zdrowieje w ciągu 5-7 dni. Objawy grypy jelitowej, takie jak wymioty i gorączka ustępują jeszcze szybciej - po 1-2 dniach.

Czy można mieć grypę żołądkową bez wymiotów i biegunki?

Zakres objawów klinicznych zakażenia przewodu pokarmowego rozciąga się od zakażeń bezobjawowych po ciężkie ostre biegunki prowadzące do odwodnienia, które zagraża życiu chorego. Wydalanie wirusa oraz zaraźliwość chorych są największe w ostrej fazie choroby, ale wirus może być wydalany przez osoby zakażone bezobjawowo, jak też przez chorych w okresie wylęgania oraz przez 2 tygodnie po ustąpieniu objawów.

Ile czasu chory zaraża grypą żołądkową?

Po ustąpieniu objawów pacjent może w pełni wrócić do swojej aktywności życiowej, jednakże pamiętając o tym, aby przez kilka tygodni po ostrej biegunce ściśle przestrzegać higieny (myć ręce po korzystaniu z toalety), gdyż ludzki organizm może wydalać wirusy jeszcze przez jakiś czas (np. 2 tygodnie) po ustąpieniu ostrych objawów.

Jak zapobiec grypie żołądkowej?

W celu zapobiegania grypie żołądkowej najlepszym sposobem jest przestrzeganie zasad higieny oraz zachowywanie dobrych warunków sanitarnych podczas przygotowywania i przechowywania żywności. Co oznacza częste mycie rąk, w szczególności po wizycie w toalecie oraz w trakcie przygotowywania żywności, a także mycie owoców i warzyw przed ich spożyciem. Małe dzieci (najpóźniej do 6. miesiąca życia) można zaszczepić przeciwko rotawirusom, które są najczęstszą przyczyną ostrych biegunek. Szczepionka chroni przed grypą jelitową spowodowaną tym patogenem. Szczepionki dostępne są w postaci płynnej, do podania w 2 lub 3 dawkach.

Bibliografia:

dr hab. n. med. Ernest Kuchar Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM "Biegunka wirusowa" [mp.pl] [dostęp 15.06.2023r.]

Tomasz Mach, Katarzyna Fleischer-Stępniewska, Jacek Mrukowicz "Ostra biegunka infekcyjna" [mp.pl] [dostęp 15.06.2023r.]