Opublikowano 22.12.2023
Autor Redakcja Erecept.pl
Zatkane zatoki, towarzyszące zapaleniu zatok przynosowych, to częsty problem, zwłaszcza w sezonie infekcyjnym. Mogą powodować dyskomfort i utrudniać codzienne funkcjonowanie.
W poszukiwaniu ulgi, wiele osób sięga po domowe sposoby na zatoki (np. inhalacje) lub apteczne środki (np. ibuprofen z pseudoefedryną). Jak skutecznie radzić sobie z zapaleniem zatok?
Zapalenie zatok przynosowych to zespół objawów obejmujący niedrożność nosa, obecność wydzieliny (katar wyciekający z nosa lub spływający po tylnej ścianie gardła), ból zatok lub uczucie ich rozpierania oraz upośledzenie bądź utratę węchu.
Dodatkowo mogą być obecne również uczucie drapania w gardle, chrypka, kaszel, ból głowy, gardła, ucha, gorączka lub stan podgorączkowy, przykry zapach z ust.
Zatoki przynosowe to przestrzenie w kościach czaszki, wyściełane błoną śluzową, mające połączenia z jamą nosową. Do zatok przynosowych zaliczamy zatoki czołowe, zatoki szczękowe, zatoki klinowe i komórki sitowe. Powstająca w zatokach wydzielina odprowadzana jest przez kompleks kostno-przewodowy do jamy nosowej.
Dolegliwości wynikają z zapalenia błony śluzowej, która brzęknie i blokuje odpływ wydzieliny z zatok czołowych i szczękowych do jamy nosowej. Powoduje to zastój wydzieliny w zatokach bez dostępu tlenu, a to przyczynia się do dalszego obrzęku błony śluzowej zatok, rozwoju procesu zapalnego, czasem także przebudowy tkanek i powstawania polipów.
Leki na potencje, leki stałe, antykoncepcja stała, przedłużenie terapii w chorobach przewlekłych.
Czas realizacji do 1 godziny roboczej*
Tabletka 'po', tabletka dzień po, tabletka do 72h, pigułka po.
Czas realizacji do 1 godziny roboczej*
By dobrać właściwe leczenie, konieczne jest ustalenie, z jakim typem zapalenia zatok mamy do czynienia. Wyróżniamy następujące rodzaje zapalenia zatok:
Ostre zapalenie zatok przynosowych – trwa poniżej 12 tygodni, a jego objawy całkowicie ustępują. Może być wywołane przez wirusy lub bakterie, a w przebiegu wirusowego zapalenia zatok może niekiedy dojść do nadkażenia bakteryjnego (wskazuje na to m.in. pogorszenie po 5 dniach trwania choroby):
wirusowe – najczęstszy rodzaj zapalenia zatok i zwykle jest konsekwencją przeziębienia, trwa wtedy do 10 dni i ustępuje samoistnie. Poprawę zazwyczaj obserwuje się już po 48 h. Jeśli obecność objawów przedłuża się powyżej 10 dni, mówimy o tzw. powirusowym zapaleniu zatok;
bakteryjne – rzadsze niż wirusowe i charakteryzuje się silnymi, miejscowymi dolegliwościami bólowymi w obrębie twarzy, zmianą barwy wydzieliny z nosa, gorączką i podwyższonymi markerami stanu zapalnego w badaniach laboratoryjnych;
nawracające zapalenie zatok – co najmniej 4 epizody powirusowego (lub bakteryjnego) zapalenia zatok w ciągu roku, przy czym pomiędzy epizodami objawy nie są obecne.
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – trwa powyżej 12 tygodni, a objawy nie ustępują całkowicie. Przebiega z okresami remisji i zaostrzeń. Do przewlekłego przebiegu predysponują m.in. astma i palenie papierosów.
Przewlekłe zapalenie zatok może być jednostronne (ograniczone) i uogólnione (obustronne). Stosuje się także podział na:
pierwotne – mogą być zarówno związane, jak i niezwiązane z alergią;
wtórne – wynikają ze współistnienia takich chorób jak: mukowiscydoza, eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń, ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń, pierwotna dyskineza rzęsek, guz, grzybiak, zmiany zębopochodne i niedobory odporności.
Elementem wspólnym każdego rodzaju zapalenia zatok jest stan zapalny, obecność obrzęku błony śluzowej i blokada odpływu wydzieliny z zatok do jamy nosowej. Możliwych przyczyn owego stanu zapalnego jest wiele.
Zdecydowana większość przypadków ostrego zapalenia zatok to element przeziębienia, czyli wirusowego zapalenia nosogardła i zatok przynosowych. Wirusy, które są jego przyczyną to przede wszystkim rynowirusy i koronawirusy.
Bakteryjne zapalenie zatok zwykle jest powikłaniem przeziębienia – w takiej sytuacji w trakcie infekcji wirusowej dochodzi do zakażenia bakteryjnego (typowe jest nasilenie objawów po 5 dniach infekcji).
Podejrzenie zapalenia zatok o etiologii bakteryjnej można wysnuć w przypadku takich objawów jak: silny, miejscowy ból w obrębie twarzy, gorączka, wysokie parametry laboratoryjne stanu zapalnego i zmiana barwy wydzieliny z nosa.
Do rozwoju bakteryjnego zapalenia zatok przynosowych dojdzie tylko u niektórych pacjentów z przeziębieniem. Jednakże istnieje wiele stanów predysponujących do wystąpienia bakteryjnych zapaleń zatok. Należą do nich:
choroby zębów,
medyczne procedury w obrębie nosa, zatok i zębów,
niedobory odporności,
palenie papierosów,
mukowiscydoza, zespół Kartagenera, pierwotna dyskineza rzęsek,
skrzywienie przegrody nosa, polipy nosa,
ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń,
obrzęk śluzówki z powodu infekcyjnego, alergicznego lub wazomotorycznego nieżytu nosa.
Określenie przyczyn przewlekłego zapalenia zatok jest znacznie trudniejsze. Tylko u niewielkiej części pacjentów przewlekłe zapalenie zatok występuje w związku ze znanym zaburzeniem ogólnoustrojowym lub lokalnym procesem.
Dla większości przypadków przyczyna jest niepewna, chociaż sugeruje się liczne czynniki środowiskowe i genetyczne pacjenta.
W wyniku dysfunkcji oddziaływania czynników środowiskowych i układu odpornościowego pacjenta dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej.
Do najważniejszych czynników środowiskowych należą drobnoustroje: bakterie, w tym te należące do mikrobioty nosa i zatok, grzyby i być może również wirusy. Inne czynniki środowiskowe to alergeny, dym tytoniowy i zanieczyszczenie powietrza.
Do czynników związanych ze stanem zdrowia pacjenta należą niewłaściwe działanie układu odpornościowego, zaburzenia bariery naskórkowej i czynniki genetyczne.
Nie ma uniwersalnej metody na chore zatoki. Dobierając leczenie, należy uwzględnić rodzaj zapalenia zatok. Czasem, zwłaszcza w przypadku przewlekłych zapaleń, konieczne jest pogłębienie diagnostyki w pierwszej kolejności (np. endoskopia, tomografia komputerowa). Niekiedy w leczeniu stosuje się metody chirurgiczne.
O tym, jakie leczenie będzie najwłaściwsze dla danego pacjenta, powinien zadecydować lekarz. Zgłoś się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, jeżeli Twoje objawy utrzymują się powyżej 10 dni lub nasiliły się po 5 dniach trwania choroby. W niektórych przypadkach lekarz POZ może zdecydować o skierowaniu do laryngologa.
Ostre wirusowe zapalenie zatok to zazwyczaj element choroby przeziębieniowej. Nie istnieje leczenie przyczynowe przeziębienia, ale są leki, które mogą łagodzić dokuczliwe objawy, jak zatkane zatoki.
Istotną rolę pełnią domowe sposoby wspierania odporności, jak dbanie o wypoczynek nocny i właściwe nawodnienie.
Zobacz także: Jak poprawić swoją odporność? Proste i sprawdzone sposoby
Paracetamol działa przeciwgorączkowo i przeciwbólowo, dzięki czemu pomaga w złagodzeniu bólu zatok. Zawiera go m.in. Apap i Efferalgan.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mają działanie przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Łagodzą stan zapalny zatok i ból twarzy z nim związany. Zaliczamy do nich m.in. ibuprofen (Ibum, Nurofen).
Leki obkurczające naczynia krwionośne błony śluzowej nosa pomagają na zatkany nos i odblokowują odpływ wydzieliny z zatok do nosa.
Mogą być stosowane donosowo jak ksylometazolina (np. Otrivin Katar i Zatoki) i oksymetazolina (np. Nosox Classic) oraz doustnie jak pseudoefedryna (np. Sudafed). Dostępne są także połączenia pseudoefedryny z ibuprofenem w jednym preparacie (np. Acatar Zatoki).
Bromek ipratropium zmniejsza ilość wydzieliny z nosa. W Polsce dostępny jest do stosowania donosowo w połączeniu z ksylometazoliną (Otrivin Ipra Max).
Leków z tej grupy nie należy stosować dłużej niż 5-10 dni.
Płukanie jam nosa pomaga usunąć zalegającą wydzielinę śluzową lub śluzowo-ropną. Do płukania zatok najlepiej zastosować fizjologiczny (izotoniczny) roztwór chlorku sodu: zestawy do sporządzania takiego roztworu wraz z butelką ze specjalnym aplikatorem można zakupić w aptece (np. Irigasin, Iriclean).
Z kolei inhalacje pary wodnej nie mają potwierdzonej skuteczności w łagodzeniu objawów zapalenia zatok.
Zobacz także: Leki na przeziębienie bez recepty. Jakie są dostępne opcje?
Jeśli ostre zapalenie zatok trwa powyżej 10 dni, pojawia się możliwość zastosowania glikokortykosteroidów. Nadal można stosować płukanie zatok, leki przeciwbólowe i leki obkurczające (jeśli nie przekroczono wcześniej dopuszczalnej liczby dni stosowania).
Glikokortykosteroidy donosowe działają miejscowo przeciwzapalnie, immunosupresyjnie i zwężająco na naczynia krwionośne. Łagodzą objawy powirusowego zapalenia zatok, choć ich efekt jest niewielki.
Ostre zapalenie zatok, w tym powirusowe, ma tendencję do samoograniczania się, więc zastosowanie glikokortykosteroidów donosowych jest wskazane tylko przy uporczywych objawach.
Do glikokortykosteroidów donosowych zaliczamy m.in. mometazon (np. Nasonex) i flutykazon (np. Avamys).
W przypadku ostrego zapalenia zatok przynosowych spowodowanego przez bakterie zastosowanie znajdują antybiotyki – głównie amoksycylina (np. Amoksiklav). Ostre bakteryjne zapalenie zatok stanowi niewielki odsetek zapaleń zatok, a co więcej nie każdy jego przypadek wymaga podania antybiotyku. Konieczność antybiotykoterapii w zapaleniu zatok jest rzadkością.
Należy pamiętać, że antybiotyki mogą powodować wiele działań niepożądanych, a dodatkowo ich nadużywanie wiąże się z rosnącą opornością bakterii na antybiotyki. Dlatego powinno się je stosować tylko wtedy, gdy są do tego jasne wskazania.
Płukanie nosa i zatok nie jest zalecane w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok. Nie zaleca się także stosowania antybiotyków donosowych (np. w formie kropli, kremów, maści).
Zobacz także: Antybiotyk na zatoki - leczenie bakteryjnego zapalenia zatok
W przewlekłym zapaleniu zatok podstawą leczenia są glikokortykosteroidy i płukanie zatok.
Glikokortykosteroidy donosowe działają miejscowo przeciwzapalnie, immunosupresyjnie i zwężająco na naczynia krwionośne. Przewlekła terapia z ich wykorzystaniem jest bezpieczna, dobrze tolerowana i skuteczna w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych.
Glikokortykosteroidy donosowe (np. mometazon, budezonid) łagodzą objawy zapalenia zatok i poprawiają jakość życia.
Istnieją także implanty uwalniające glikokortykosteroidy umieszczane w rejonie zatok sitowych po operacjach zatok.
Poza glikokortykosteroidami miejscowymi, dostępne są także preparaty ogólnoustrojowe (np. doustne). Takie leczenie może być zalecane dodatkowo pacjentom, u których objawy utrzymują się mimo leczenia donosowego.
Dzięki płukaniu nosa i zatok łatwiej pozbyć się zalegającej wydzieliny, a to zapewnia większą skuteczność leków stosowanych miejscowo, jak glikokortykosteroidy. Zaleca się stosowanie fizjologicznego (izotonicznego) roztworu chlorku sodu (można zastosować takie wyroby medyczne jak Irigasin, Iriclean) lub mleczanu Ringera.
Antybiotykoterapia nie jest zalecana w większości przypadków przewlekłego zapalenia zatok. Zastosowanie antybiotyku rozważa się w niektórych przypadkach obustronnego przewlekłego zapalenia zatok niezwiązanego z alergią. Zawsze należy brać pod uwagę działania niepożądane antybiotyków i rosnącą antybiotykooporność.
Nie zaleca się stosowania antybiotyków donosowo (np. w formie kropli, kremów, maści).
W ostatnich latach pojawiają się nowe leki biologiczne – przeciwciała monoklonalne, np. dupilumab. Są one stosowane u pacjentów z ciężkim przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych, którzy zostali zakwalifikowani do leczenia biologicznego.
Zapalenie zatok w rzadkich przypadkach prowadzi do groźnych powikłań. Należą do nich m.in.:
zapalenie tkanek oczodołu, ropień oczodołu,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu,
zakrzepica zatoki jamistej,
zapalenie kości i szpiku kostnego ścian zatoki.
Objawy, które sugerują, że doszło do groźnych powikłań zapalenia zatok to tzw. objawy alarmowe:
obrzęk lub zaczerwienienie powiek,
przemieszczona gałka oczna, podwójne widzenie, zaburzona ruchomość gałki ocznej,
pogorszenie ostrości wzroku,
silny ból głowy,
obrzęk tkanek miękkich w okolicy czołowej,
spontaniczne, napadowe odczuwanie odrażających zapachów,
sztywność karku.
Jeśli zaobserwujesz u siebie którykolwiek z tych objawów przy zapaleniu zatok, natychmiast zgłoś się po pomoc lekarską!
W leczeniu zatkanych zatok najważniejsze jest postawienie właściwego rozpoznania, w którym kluczową rolę odgrywa lekarz. W wielu przypadkach wystarczy konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu, ale czasami konieczna jest bardziej szczegółowa diagnostyka u laryngologa.
W łagodniejszych przypadkach, jak przeziębienie, sprawdzają się proste metody, takie jak dbanie o nawodnienie i odpoczynek. Jednakże, należy podchodzić z rezerwą do niektórych popularnych metod domowych, na przykład inhalacji pary wodnej (tzw. "parówki"), które nie mają potwierdzonej skuteczności.
Zawsze zaleca się konsultację z lekarzem przed zastosowaniem jakiejkolwiek metody leczenia, aby zapewnić bezpieczeństwo i efektywność terapii.
Fokkens WJ, Lund VJ, Hopkins C, et al. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020. Rhinology. 2020;58(Suppl S29):1-464. Published 2020 Feb 20.
doi:10.4193/Rhin20.600
Monika Świerczyńska-Krępa, Zbigniew Świerczyński, Filip Mejza, Zapalenie zatok przynosowych. Interna – mały podręcznik. Medycyna praktyczna, 10.08.2023, dostępny w internecie [dostęp 20.12.2023]
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.2.
Hanna Zielińska-Bliźniewska, Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych. Medycyna po Dyplomie, grudzień 2022
https://podyplomie.pl/medycyna/38381,postepowanie-diagnostyczno-terapeutyczne-w-przewleklym-zapaleniu-zatok-przynosowych
Flixonase spray to lek w aerozolu, należący do grupy leków zwanych steroidami. Stosowany jest w leczeniu zapalenia błony śluzowej nosa. Lek dostępny jest tylko na receptę (recepta online).
Charakterystyka produktów leczniczych.webp "Zatkane ucho. Jak odetkać i czyścić uszy?")
Zatkane ucho to bardzo częsty i popularny w gabinetach otolaryngologicznych problem. Zazwyczaj dochodzi do niego w związku z zalegającą wydzieliną i niewłaściwą higieną. Może powodować pogorszenie słuchu, szumy uszne, a nawet zaburzenia równowagi.Jakie mogą być inne przyczyny zatkanego ucha? Jak zapobiegać jego zatykaniu? Jak skutecznie je odetkać?
Artykuł
Antykoncepcja hormonalna (dostępna tylko na receptę) to popularna metoda planowania rodziny, która od dziesięcioleci pomaga kobietom kontrolować swoją płodność. Choć jej skuteczność i korzyści są szeroko doceniane, to warto zastanowić się nad jej oddziaływaniem na nasze zdrowie, które nie zawsze jest jednoznacznie pozytywne. W tym artykule skupimy się na wpływie antykoncepcji hormonalnej na choroby układu oddechowego i spróbujemy znaleźć powiązania pomiędzy tymi dwoma, pozornie oddzielnymi tematami.
Artykuł