Antybiotyk na zatoki - leczenie bakteryjnego zapalenia zatok

Czym jest zapalenie zatok przynosowych i jak odróżnić zapalenie wirusowe od bakteryjnego

Zapalenie zatok przynosowych to choroba infekcyjna górnych dróg oddechowych obejmująca jedną z zatok przynosowych - czołową, szczękową, klinową czy sitowie. Zależnie od czasu trwania choroby zapalenie zatok można podzielić na ostre zapalenie zatok (trwające poniżej 12 tygodni) i przewlekłe zapalenie zatok. Szczególnie uciążliwe jest nawracające ostre zapalenie zatok. Z reguły choremu dokucza zapalenie zatok szczękowych, zarówno w procesie ostrym, jak i przewlekłym.

Czym są zatoki przynosowe?

Zatoki przynosowe są przestrzeniami powietrznymi znajdującymi się w obrębie czaszki. Są połączone z jamą nosową i wyścielone błoną śluzową, która może ulegać zapaleniu. Zatoki przynosowe mają kilka funkcji - poza zmniejszaniem masy czaszki biorą udział w nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza, pomagają w odpowiednim wytwarzaniu głosu. Ponadto chronią - zarówno mechanicznie, jak i termicznie - inne struktury znajdujące się w czaszce.

Jakie czynniki wywołują zapalenie zatok?

Większość zapaleń ostrych jest spowodowana przez wirusy (głównie rynowirusy), ale możliwa jest także etiologia bakteryjna czy grzybicze zapalenie zatok. Choroba może mieć również podłoże alergiczne.

Do czynników ryzyka rozwoju zapalenia zatok możemy zaliczyć też przewlekłe narażenie na substancje drażniące np. dym tytoniowy, pyły lub smog oraz zaburzenia anatomiczne w obrębie jamy nosowej np. skrzywienie przegrody.

Zapalenie zatok - objawy

Typowe objawy zapalenia zatok to występowanie bólu lub uczucia rozpierania w obrębie twarzy - zależnie od lokalizacji dolegliwości bólowych można określić, które z zatok są objęte procesem zapalnym. Chorzy skarżą się również na objawy tj. zaburzenia drożności nosa, wydzielina z nosa (także ta spływająca po tylnej ścianie gardła) oraz upośledzenie węchu.

Innymi możliwymi objawami, których obecność pomaga w postawieniu diagnozy, są chrypka i kaszel (związane ze spływaniem wydzieliny do gardła), ból gardła czy ucha, gorączka.

Nieprzyjemny zapach z ust może sugerować, że zapalenie zatok przynosowych wywodzi się z zakażenia zęba lub innych okolicznych struktur.

Czym różni się wirusowe i bakteryjne zapalenie zatok?

Bakteryjne zapalenie zatok wyróżnia się przede wszystkim cięższym i bardziej gwałtownym przebiegiem niż zapalenie zatok o etiologii wirusowej. Charakterystyczna jest tu wysoka gorączka (a nie stan podgorączkowy) oraz silny ból.

W badaniach laboratoryjnych w zapaleniu bakteryjnym zwykle obserwuje się leukocytozę (wzrost stężenia leukocytów - białe ciałka krwi), wysoki poziom CRP (wzrost CRP możliwy jest także w zapaleniach wirusowych, jednak osiąga wtedy niższe wartości), przyspieszenie OB oraz wzrost stężenia prokalcytoniny.

Do rozwoju zapalenia bakteryjnego może dojść na podłożu zapalenia wirusowego - zwykle dochodzi wtedy do nagłego pogorszenia objawów, zmiany charakteru wydzieliny z nosa. Na podstawie samej barwy wydzieliny nie można odróżnić, czy mamy do czynienia z zapaleniem wirusowym czy bakteryjnym.

Diagnostyka zapalenia zatok

Rozpoznanie zapalenia zatok opiera się na objawach oraz odpowiednim badaniu pacjenta.

W diagnostyce zapalenia zatok przydatna może być rynoskopia - nieinwazyjne badanie, w którym lekarz laryngolog, przy wykorzystaniu wziernika lub lusterka laryngologicznego, za pomocą swojego wzroku ocenia stan jamy nosowej i zatok przynosowych.

Badaniem z wyboru w przypadku dolegliwości w obrębie zatok jest endoskopia. Laryngolog wprowadza cienką rurkę wyposażoną w źródło światła i kamerę przez jamę nosową do zatok. Pozwala to na uwidocznienie na monitorze wnętrza jam i ocenę obecności wydzieliny czy polipów.

Przy dłużej trwającym zapaleniu stosowana bywa także tomografia komputerowa. Jest to badanie obrazowe, które pokazuje zmiany w błonie śluzowej wyścielającej zatoki.

W nietypowych przypadkach można wykonać badania mikrobiologiczne celem ustalenia czynnika sprawczego infekcji.

Leczenie zapalenia zatok - czy na zatoki zawsze potrzebny jest antybiotyk?

W większości przypadków zapalenia zatok leczenie objawowe jest zazwyczaj wystarczające by zwalczyć przykre dolegliwości.

W przypadku nasilenia objawów po 5 dniach lub utrzymywania się ich powyżej 10 dni warto zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. Alarmujące jest także wystąpienie nowych objawów w obrębie twarzy i głowy, np. zaburzenia widzenia, obrzęk okolicy oka, objawy neurologiczne i inne, które mogą sugerować rozprzestrzenienie się zakażenia.

Domowe sposoby na zapalenie zatok

W przypadku wystąpienia zapalenia zatok warto spróbować płukania zatok roztworem tzw. soli fizjologicznej (0,9% roztwór NaCl). Można sięgnąć także po leczenie objawowe: leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne (niesteroidowe leki przeciwzapalne, paracetamol) oraz leki donosowe obkurczające naczynia.

Zazwyczaj nie zaleca się stosowania sterydów donosowych, wskazane są one tylko w przypadku zapalenia powirusowego lub przewlekłego zapalenia zatok.

Leki ziołowe najprawdopodobniej nie mają zbyt dużej skuteczności.

Bakteryjne zapalenie zatok przynosowych

W przypadku bakteryjnego zapalenia zatok leczeniem z wyboru jest antybiotykoterapia - amoksycylina (np. Duomox) w dawce 1,5 do 2 g 2x na dobę przez 10 dni. Zastosować można również amoksycylinę z dodatkiem kwasu klawulanowego.

W przypadku nadwrażliwości na amoksycylinę należy użyć cefuroksymu (500 mg 2x na dobę przez 10 dni) lub klarytromycyny (250-500 mg 2x na dobę przez 10 dni), moksyfloksacyny (400 mg 1x na dobę przez 5-10 dni) lub lewofloksacyny (500 mg 1x na dobę przez 5-10 dni).

Czy antybiotyk pomoże na wirusowe zapalenie zatok przynosowych?

W przypadku wirusowego zapalenia zatok antybiotyk nie jest przydatny w leczeniu, gdyż nie usuwa czynnika sprawczego. Stosowanie antybiotyku w takiej sytuacji jest nie tylko niepotrzebne, ale wręcz szkodliwe.

Nadmierne stosowanie antybiotyków i ich niepoprawne dobieranie jest przyczyną narastającej oporności na antybiotyki. Bakterie zaczynają wytwarzać różne mechanizmy, które pozwalają im bronić się przed działaniem bakteriobójczych i bakteriostatycznych chemioterapeutyków. Wraz z każdą nową zmianą w budowie i funkcji komórek bakteryjnych arsenał do walki z bakteriami staje się coraz bardziej ograniczony.

Ilość dostępnych antybiotyków jest stosunkowo niewielka, rzadko również na rynek farmaceutyczny wprowadzane są nowe, skuteczne leki z tej grupy. Z tego powodu należy szczególnie unikać stosowania antybiotyków, jeśli nie ma ku temu wskazań.

Czy możliwa jest operacja z powodu zapalenia zatok?