Niedobór magnezu a skurcze nóg - jak pozbyć się skurczów? Objawy i leczenie

Czym jest skurcz mięśnia?

Skurcz mięśnia to zjawisko fizjologiczne, które możliwia między innymi poruszanie się oraz utrzymanie prawidłowej postawy. Niekiedy skurcze pojawiają się mimowolnie i są bardzo bolesne - mówimy wtedy o skurczach patologicznych.

Skurcz patologiczny to przejściowy, bolesny skurcz pojedynczego mięśnia lub grupy mięśni. Trwa on zazwyczaj od kilku sekund do kilku minut i ustępuje samoistnie. Zazwyczaj nie przynosi on groźnych powikłań oprócz bólu oraz znacznego dyskomfortu.

Jakich mięśni zazwyczaj dotyczą skurcze?

Skurcze mogą pojawić się w dowolnym mięśniu, jednak najczęściej dotyczą nóg (uda, podudzia, łydki) oraz stóp. Do innych, często dotkniętych przez skurcze, miejsc należą: ręce, ramiona oraz brzuch.

Jakie są przyczyny skurczów mięśni?

Mimo z reguły bardzo podobnego charakteru wszystkich skurczów mięśniowych, mogą one mieć bardzo zróżnicowane przyczyny. Do najważniejszych z nich należą:

• wysiłek fizyczny - skurcze wynikają najczęściej z odwodnienia, utraty zbyt dużej ilości elektrolitów przez pot lub nadmiernej intensywności ćwiczeń;

• urazy - skurcz jest w przypadku obrażeń kości lub stawów mechanizmem obronnym przed dalszymi uszkodzeniami, następuje on w wyniku mechanicznego podrażnienia mięśnia w okolicy urazu. Skurcz może wystąpić także, jeżeli uszkodzeniu ulegnie nerw zaopatrujący dany mięsień oraz w trakcie regeneracji uszkodzonego nerwu;

• niedobory elektrolitowe (niskie stężenie potasu lub magnezu we krwi) - mogą być wywołane między innymi wymiotami, biegunką lub nadmiernym poceniem się;

• zaburzenia gospodarki wapniowej - przyczyniają się do zwiększonej reaktywności zakończeń nerwowych, co może wyzwalać skurcze mięśni.

Oprócz powyższych przyczyn, skurcze mogą wskazywać także na potencjalnie bardzo groźne choroby takie jak: stwardnienie rozsiane, tężec, neuromiotonia, zespół sztywności uogólnionej, zespół Schwartza-Jampela oraz miopatie metaboliczne. W związku z tym przedłużające się skurcze należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Co zrobić w przypadku doświadczania dokuczliwych skurczów mięśni?

Jeżeli skurcze mięśni utrzymują się przez dłuższy czas, są bardzo bolesne lub utrudniają codzienne funkcjonowanie, warto skorzystać z pomocy lekarskiej.

W pierwszej kolejności należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który będzie w stanie przeprowadzić wstępną diagnostykę, zlecić podstawowe badania laboratoryjne (stężenie potasu, magnezu, wapnia i enzymów mięśniowych), wykluczyć ewentualne objawy alarmowe oraz zaproponować odpowiednie leczenie.

W przypadku podejrzenia występowania poważniejszych chorób, lekarz POZ skieruje pacjenta do specjalisty. Neurolog przeprowadzając pełne badanie neurologiczne oraz m.in. badanie oceniające czynność elektryczną mięśnia (EMG) może prawidłowo zdiagnozować pacjenta borykającego się ze skurczami.

Objawy alarmowe skurczów mięśni

W przypadku pojawienia się objawów alarmowych towarzyszących skurczom mięśni, należy pominąć etap diagnostyki na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej i bezzwłocznie udać się na najbliższy Szpitalny Oddział Ratunkowy.

Do objawów tych należą: niedowład, sztywność mięśni, drgawki oraz zaburzenia oddychania.

Jak pozbyć się skurczu?

Do tej pory nie odkryto jednego, skutecznego sposobu na pozbycie się uciążliwego skurczu mięśnia, jednak najczęściej polecaną metodą jest jego manualne rozciąganie.

W celu manualnego rozciągnięcia mięśnia należy delikatnie i stopniowo wykonać ruch rozciągający oraz zatrzymać go w krańcowej pozycji do momentu aż skurcz ustąpi. Następnie można wprowadzić delikatny masaż kolistymi ruchami połączony z uciskiem zajętego mięśnia.

Dodatkowo warto użyć żelu rozgrzewającego, który pomaga zredukować napięcie lub przyłożyć zimny kompres, aby uśmierzyć dolegliwości bólowe.

Skurcze a niedobór magnezu

Istnieje powszechnie panujące przekonanie, iż w przypadku doświadczania bolesnych skurczów, należy suplementować magnez. Niestety, żadne dotychczas przeprowadzone badania naukowe nie potwierdzają, aby suplementacja magnezu zapobiegała występowaniu skurczów mięśniowych lub zmniejszała ich nasilenie.

Mimo to magnez jest pierwiastkiem, który odgrywa kluczową rolę w trakcie fizjologicznego skurczu mięśnia, a także w procesie transmisji sygnałów nerwowych, dlatego warto zapoznać się z charakterystyką niedoboru tego pierwiastka.

Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?

Prawidłowe stężenie magnezu we krwi wynosi 0,65–1,2 mmol/l. Niedobór magnezu w organizmie to stan, w którym jego stężenie spada poniżej dolnej granicy normy, może to wynikać z wielu potencjalnych przyczyn, do których należą:

• błędy żywieniowe - dieta uboga w magnez, żywienie pozajelitowe preparatami o małej zawartości magnezu;

• przewlekłe zaburzenia wchłaniania lub trawienia;

• zbyt duża utrata magnezu - wymioty, biegunka, wielomocz;

• niektóre leki - m.in. diuretyki, inhibitory pompy protonowej, aminoglikozydy, cisplatyna, amfoterycyna B, cyklosporyna, takrolimus;

• przewlekłe nadużywanie alkoholu - powoduje nadmierną diurezę i nadmierną utratę minerałów (w tym magnezu) z moczem;

• zaburzenia ogólnoustrojowe - np. hiperaldosteronizm pierwotny, hiperkalcemia, hipokaliemia, choroby nerek, ostre zapalenie trzustki.

Jakie są objawy niedoboru magnezu?

Objawy hipomagnezemii zależą od stopnia niedoboru magnezu w organizmie. W przypadku łagodnego i przewlekłego niedoboru zazwyczaj nie występują żadne charakterystyczne objawy.

Skutki niedoboru magnezu pojawiają się zwykle dopiero, gdy poziom magnezu w organizmie spadnie poniżej 0.5 mmol/l i obejmują:

• osłabienie mięśni,

• drżenia mięśni,

• kurcze mięśni,

• zaburzenia rytmu serca,

• zaburzenia czucia.

W przypadku, gdy pacjent ma bardzo niski poziom magnezu w organizmie, może doświadczyć także drgawek, zaburzeń świadomości oraz zaburzeń zachowania w postaci np. apatii czy obniżonego nastroju.

Jak uzupełnić poziom magnezu w organizmie?

Jak już zostało ustalone w poprzednich częściach artykułu - suplementacja magnezu zdaje się mieć niewielki wpływ na walkę ze skurczami. Odpowiednia suplementacja może jednakże okazać się pomocna w przypadku innych dolegliwości związanych z hipomagnezemią.

Kluczowym elementem wyrównania poziomu magnezu we krwi jest wykrycie powodu niedoboru i działanie przyczynowe wycelowane w ten problem.

Jeśli natomiast leczenie przyczynowe jest niemożliwe, warto zadbać o odpowiednią suplementację. Sposób suplementacji magnezu zależy w dużej mierze od stanu chorego oraz poziomu niedoboru. U chorych w dobrym stanie ogólnym, cierpiących na niewielki niedobór magnezu w organizmie zaleca się doustne preparaty magnezu, np. cytrynian magnezu, mleczan magnezu lub spożywanie produktów bogatych w magnez np. bananów, czy orzechów.

Jeżeli natomiast objawy niedoboru magnezu są poważne, a stan pacjenta się pogarsza, można włączyć dożylną suplementację tego pierwiastka w warunkach szpitalnych.

Zobacz także: Suplementy diety - za i przeciw. Czy warto przyjmować witaminy?

Jak walczyć z niedoborem magnezu za pomocą diety?

Pacjenci niechętni do stosowania leków czy suplementów mogą spróbować wyrównać poziom magnezu we krwi, stosując dietę bogatą w ten pierwiastek. Produkty, o które powinni oni oprzeć swój jadłospis to: rośliny strączkowe, orzechy nerkowca, pestki dyni, ziemniaki, banany, produkty pełnoziarniste zbożowe, kakao, gorzka czekolada, zielone warzywa liściaste, mleko, jaja.

Produkty spożywcze zawierają stosunkowo niewiele magnezu, a dodatkowo pierwiastek ten słabo przyswaja się i ciężko jest dostarczać go w odpowiednich ilościach jedynie za pomocą diety. Warto zatem uzupełnić swoją dietę o wysoko zmineralizowaną wodę, która również dostarczy sporą ilość tego pierwiastka i pozwoli uniknąć niedoboru magnezu.

Badania poziomu magnezu we krwi

Bardzo ważnym punktem leczenia hipomagnezemii jest regularne kontrolowanie poziomu magnezu we krwi za pomocą badań laboratoryjnych. Pozwala to monitorować skuteczność leczenia oraz uniknąć przedawkowania magnezu.

Badania laboratoryjne mają szczególne znaczenie, jeśli u źródeł niedoboru leży niewyleczalna choroba i jedynym sposobem walki z tym problemem jest suplementacja połączona z częstym kontrolowaniem poziomu magnezu w surowicy.

Należy pamiętać, że różne zaburzenia elektrolitowe często występują jednocześnie. W przypadku wykrycia hipomagnezemii, warto sprawdzić również poziom innych pierwiastków takich jak sód, wapń czy potas, aby nie przeoczyć groźnych dla zdrowia niedoborów.

Bibliografia

Serwis Cochrane, [online] [dostęp 25.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.cochrane.org/pl/CD009402/NEUROMUSC_magnez-na-skurcze-miesni

Serwis MP, [online] [dostęp 25.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152437,kurcze-i-sztywnosc-miesni

Serwis Bliżej Ciebie, [online] [dostęp 25.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.blizejciebie.pl/poradnik/wpis/skurcze-lydek-w-ciazy-przyczyny-i-co-pomaga

Serwis Super Menu, [online] [dostęp 25.01.2024] dostępny w internecie:

https://supermenu.com.pl/blog/zrodla-magnezu-lista-produktow-bogatych-w-magnez/