Ból gardła - choroby, przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest ból gardła i jakie są jego przyczyny?

Ból gardła jest najczęściej objawem zapalenia błony śluzowej gardła lub innego zakażenia górnych dróg oddechowych, który może przybierać różne nasilenie, czasem bardzo utrudniając codzienne funkcjonowanie. Dolegliwość ta pojawia się u pacjentów w każdym wieku, a przyczyną są zazwyczaj infekcje wirusowe lub bakteryjne.

Najczęstszą przyczyną bólu gardła są zazwyczaj infekcje wirusowe lub bakteryjne, a powszechność tego objawu jest uwarunkowana faktem, że patogeny próbując przedostać się do organizmu, głównie atakują nos i gardło.

Błona śluzowa, pokrywająca gardło, stanowi barierę ochronną próbując zwalczać patogeny. W okresie jesienno-zimowym na skutek działania niskiej temperatury dochodzi do kurczenia się naczyń krwionośnych, powodując słabsze krążenie krwi oraz zahamowanie produkcji śluzu, co powoduje ułatwienie zainfekowania gardła przez patogeny.

Do powszechnych przyczyny bólu gardła zalicza się:

• wirusowe zapalenie gardła - jest najczęstszą przyczyną bólu gardła, a czynniki etiologiczne to zazwyczaj wirusy układu oddechowego (Adenowirusy, Wirusy Coxsackie typu A, SARS-CoV-2);

• grzybicze zapalenie gardła - może powodować znaczny ból; poza wczesnym dzieciństwem jest wskaźnikiem zaburzenia odporności (np. po chemioterapeutycznym leczeniu raka lub immunosupresji;

• bakteryjne zapalenie gardła - najczęściej wywołane przez paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes);

• mononukleoza zakaźna - choroba wirusowa wywoływana przez wirus Epsteina-Barr, objawia się wysoką gorączką nawet do 40⁰C, bólem gardła spowodowanym powiększeniem migdałków i węzłów chłonnych szyi. U niektórych chorych można zaobserwować powiększenie wątroby i śledziony;

• ostre zapalenie migdałków podniebiennych - angina - jest infekcją bakteryjną, która najczęściej ma nagły początek i charakteryzuje się wysoką gorączką, powyżej 38⁰C, dreszczami i bólem głowy. W przebiegu anginy ból gardła jest bardzo silny, nasila się podczas połykania, a na migdałkach można zaobserwować biało-żółty nalot.

Do rzadszych przyczyn bólu gardła zalicza się:

• rzeżączkę;

• kiłę;

• zakażenie wirusem HIV;

• podostre wirusowe zapalenie tarczycy.

Przyczyny bólu gardła mogą również wiązać się z rozwojem procesu chorobowego, który bezpośrednio nie oddziałuje na gardło. Czasami pacjenci cierpiący na dysfagię wynikającą z choroby w obszarze przełyku lub z trudnościami w połykaniu z powodu zaburzeń neuromuskularnych mogą zgłaszać doznania opisujące jako ból gardła.

Jakie są czynniki ryzyka bólu gardła?

Choć ból gardła może występować u każdego niezależnie od wieku, istnieją pewne czynniki ryzyka, które sprawiają, że jesteśmy bardziej predysponowani do rozwinięcia tej dolegliwości.

Do niektórych czynników ryzyka możemy zaliczyć:

• palenie papierosów;

• alergie - sezonowe alergie lub przewlekłe alergie np. na kurz, pleśń lub sierść zwierząt domowych;

• wiek - dzieci oraz nastolatki są bardziej predysponowani na bakteryjne zapalenie gardła,

• narażenie na chemiczne czynniki drażniące;

• przewlekłe lub częste infekcje zatok - ze względu na spływający śluz z nosa do gardła;

• osłabiona odporność - zwiększona podatność na infekcje.

Jak wygląda ocena i diagnostyka ostrego bólu gardła?

Głównym celem oceny oraz diagnostyki w przypadku ostrego bólu gardła jest wykluczenie poważnych lub potencjalnie zagrażających życiu stanów, a także zidentyfikowanie przyczyny bólu oraz ustalenie okoliczności, w jakich ból gardła wystąpił i czy towarzyszą im inne objawy, które mogą wskazywać na daną przyczynę.

Podczas oceny lekarz powinien zwrócić uwagę na drożność dróg oddechowych. Niedrożność dróg oddechowych może się przejawiać jako stłumiony głos, chrypkę, ślinienie się lub gromadzenie się śliny, stridor, bezdech (tachypnoe), duszność, wciąganie powietrza.

W przypadku obecności objawów wskazujących na paciorkowcowe zapalenie migdałków podniebiennych (gorączka powyżej 38°C, ból gardła, naloty włóknikowe na migdałkach podniebiennych, powiększone, bolesne, węzły chłonne podżuchwowe, bez nieżytu nosa, kaszlu), wskazane jest wykonanie badań mikrobiologicznych: „szybkie” testy na obecność antygenu paciorkowców lub posiew wymazu z migdałków w kierunku bakterii S. pyogenes.

Wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia z rozmazem, OB, CRP, jest uzasadnione w ciężko przebiegającym zapaleniu gardła. Badania te pomagają różnicować pomiędzy zakażeniem wirusowym a bakteryjnym, a także wykluczyć choroby hematologiczne.

Jeśli podejrzewamy występowanie ropnia pozagardłowego i szczególnych przypadków zapalenia nagłośni, warto wykonać badanie radiologiczne.

Jakie są przyczyny przewlekłego lub nawracającego bólu gardła?

Przyczyny przewlekłego lub nawracającego bólu gardła mogą być zróżnicowane. Najczęstszą przyczyną tego objawu jest przewlekłe zapalenie błony śluzowej gardła, spowodowane:

• czynnikami zewnętrznymi takimi jak: dym papierosowy, pyły, drażniące substancje lotne, nadmierne spożycie alkoholu, ekspozycja na suche i gorące powietrze lub skrajnie zmienne warunki temperaturowe);

• czynnikami wewnętrznymi takimi jak: niedoczynność tarczycy, menopauza, przewlekłe zapalenie gardła, przewlekłe zapalenie nosa i zatok, znaczne deformacje przegrody nosa i masywu kostnego z istotnym ograniczeniem drożności, awitaminozy, choroby serca, niewydolność nerek, cukrzyca, alergie, przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych i inne.

Coraz częściej pacjenci zgłaszają się do laryngologa z przewlekłymi lub nawracającymi bólami gardła, uczuciem obcego ciała w dolnej części gardła oraz śluzowaniem gardła, zwłaszcza rano, z powodu refluksowego zapalenia dolnej części gardła i tylnej części krtani w wyniku przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej żołądka, błędów dietetycznych lub obecności przepukliny rozworu przełykowego.

Przewlekły lub nawracający ból gardła, zwłaszcza gdy jest jednostronny, nie powinien być bagatelizowany. Taki ból może być sygnałem obecności nowotworu w gardle lub krtani.

Co robić, gdy występuje ból gardła?

Ze względu na to, że ból gardła jest powszechnie występującą dolegliwością, wielu chorych próbuje poradzić sobie samodzielnie, stosując domowe sposoby lub preparaty dostępne w aptekach bez recepty.

Niestety, dość często ból gardła może być uciążliwy do wytrzymania, co składnia do wizyty u lekarza rodzinnego lub laryngologa.

Ból gardła - kiedy zwrócić się do lekarza?

Do objawów, które powinny skłonić nas do kontroli lekarskiej, zalicza się:

• gorączkę powyżej 38⁰C trwająca dłużej niż 3 dni;

• trudności w połykaniu;

• odmowa jedzenia i picia;

• uczucie ciała obcego;

• trudności w mówieniu, „kluskowata” mowa;

• nadmierne ślinienie się.

Do sytuacji, w których choremu potrzebna jest natychmiastowa pomoc zalicza się:

• duszność;

• niemożność przełykania śliny, wyciek śliny z ust;

• trudności w poruszaniu szyją;

• szczękościsk.

Jak zapobiegać bólowi gardła?

W przypadku zapobiegania bólowi gardła najlepszą opcją wydaje się unikanie infekcji. Aby uniknąć zakażenia, możemy stosować:

• szczepienia ochronne;

• prawidłową dietę;

• regularną aktywność fizyczną;

• zapewnienie odpowiedniej ilości snu;

• unikanie wyrobów tytoniowych.

Jakie są domowe sposoby na ból gardła?

W momencie, kiedy zaczynają nam doskwierać dolegliwości bólowe ze strony gardła, warto zadbać o jego właściwe nawilżenie. Szczególnie w sezonie grzewczym, kiedy mamy włączone kaloryfery, korzystne może być zadbanie o prawidłową wilgotność pomieszczenia, w którym przebywamy, stosując m.in. nawilżacze powietrza.

Warto zwrócić uwagę na właściwe nawodnienie, nawet jeśli nie odczuwamy pragnienia, powinniśmy pić wodę drobnymi łyczkami, co nawilży błonę śluzową i tym samym załagodzi dolegliwości bólowe.

Do kolejnego domowego sposobu na ból gardła zalicza się płukanie gardła naparem z rumianku, szałwii i tymianku. Zioła te, dzięki swoim funkcjom przeciwzapalnym, mogą zmniejszyć obrzęk błony śluzowej gardła.

Korzystnym domowym sposobem na ból gardła może być także spożywanie naparu z siemienia lnianego, które powleka przełyk cienką błonką, redukując podrażnienie gardła i dolegliwości bólowe gardła.

Kolejnym sposobem łagodzącym ból gardła jest również picie herbaty z miodem, cytryną i malinami.

Apteczne sposoby na ból gardła

Biorąc pod uwagę dane epidemiologiczne odnośnie najczęstszej przyczyny bólu gardła, jaką jest infekcja wirusowa, nie powinno się zbyt pochopnie wkraczać w antybiotykoterapię. Na samym początku należy rozpocząć od leczenia objawowego, które będzie służyło zmniejszeniu bólu, stanu zapalnego i obkurczeniu błony śluzowej.

W tym przypadku pomocne mogą być leki pochodzenia naturalnego, które mają działanie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne (np. sinupret)

Preparaty miejscowe w postaci aerozolu, które będą dodatkowo miały substancje przeciwbólowe i zmniejszające stan zapalny to m.in. Uniben, Tantum Verde.

Dosyć często stosowane są preparaty w postaci pastylek do ssania takie jak np. flurbiprofen (Strepsils Intensive), salicylan choliny (Cholinex), chlorchinaldol (Chlorchinaldin).

Zobacz także: Leki bez recepty na ból gardła - jakie preparaty są skuteczne?

To nie jest porada medyczna, nie zastąpi ci konsultacji lekarskiej. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne.

Bibliografia

Medycyna Praktyczna [dostęp online luty 2024]:

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/74749,bol-gardla

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/105644,bol-gardla

Pediatria i medycyna rodzinna [dostęp online luty 2024]:

http://pimr.pl/index.php/wydawnictwa/2012-vol-8-no-2/bol-gardla-kiedy-leczenie-objawowe-jest-wystarczajace