Endometrioza a ciąża - czy endometrioza zagraża ciąży? Jak wpływa na jej przebieg?

Czy endometrioza powoduje niepłodność?

Endometrioza może negatywnie wpływać na płodność kobiet, ponieważ zaburza wiele funkcji narządów płciowych. Zaawansowane postacie choroby, w których obserwuje się rozległe zrosty, powodują niedrożność jajowodów bądź zaburzają ich perystaltykę. Szacuje się, że na endometrioza dotyczy od 20 do 40% niepłodnych par.

Endometrioza powoduje zaburzenia funkcjonowania gospodarki hormonalnej jajników, co prowadzi do braku jajeczkowania, zespołu luteinizacji niepękniętego pęcherzyka i do niewydolności ciałka żółtego.

Luteinizacja niepękniętego pęcherzyka oznacza, że w cyklu miesiączkowym nie dochodzi do uwolnienia dojrzałej komórki jajowej zdolnej do zapłodnienia. Ciałko żółte to struktura, która krótko po poczęciu odpowiada za produkcję progesteronu, hormonu podtrzymującego ciążę.

Co więcej, ektopowe (niefizjologiczne) występowanie błony śluzowej macicy może powodować powstanie autoprzeciwciał przeciw antygenom endometrialnym. W konsekwencji endometrium macicy zlokalizowane eutopowo (fizjologicznie) też staje się celem tych przeciwciał, a reakcja immunologiczna uniemożliwia prawidłową implantację zarodka lub nawet może prowadzić do poronień samoistnych.

Endometrioza oddziałuje negatywnie na liczne procesy zachodzące w narządach rodnych kobiety, utrudniając a niekiedy uniemożliwiając zapłodnienie i donoszenie ciąży.

Leczenie endometriozy a płodność

Nieleczona endometrioza trwa długo, a po leczeniu często występują jej nawroty. Opisywano jednak przypadki samoistnych remisji.

Postępowanie w endometriozie zależy od wieku kobiety, chęci rozrodu, stopnia zaawansowania choroby, obecności zrostów, umiejscowienia ognisk choroby, a także reakcji na wcześniej zastosowaną terapię.

Do metod leczenia endometriozy zalicza się leczenie chirurgiczne i farmakologiczne.

Leczenie operacyjne może obejmować usunięcie ognisk lub torbieli endometrialnych, całego jajnika, a w wyjątkowych sytuacjach macicy z przydatkami. Jeśli chora chce w przyszłości zajść w ciążę stosuje się leczenie zachowawcze - oznacza to, że chirurg całkowicie usuwa zmiany chorobowe z zachowaniem narządów płciowych i przywróceniem prawidłowej anatomii miednicy mniejszej. Aktualnie zabiegi można wykonywać metodą laparoskopową.

Laparoskopia to zabieg chirurgiczny, który lekarz rozpoczyna od nacięcia skóry i głębszych tkanek w trzech miejscach, tworząc małe otwory. Jeden z nich znajduje się w okolicy pępka a pozostałe po lewej i prawej stronie brzucha. Przez otwory wprowadza się układ optyczny - kamerę i narzędzia chirurgiczne, za pomocą których lekarz usuwa zmiany chorobowe.

Leczenie farmakologiczne obejmuje terapię hormonalną i zwalczanie objawów choroby - w tym przypadku chodzi o terapię przeciwbólową. Leki hormonalne powodują supresję czynności jajników, co jest niekorzystne, jeśli kobieta planuje ciążę i dlatego nie powinno być wówczas stosowane.

Dodatkowo u chorych pragnących mieć dzieci wykorzystuje się metody wspomaganego rozrodu.

Zobacz także: Antykoncepcja w endometriozie - dlaczego stosuje się tabletki antykoncepcyjne?

Czy endometrioza wpływa na przebieg ciąży?

Ciąża u kobiety chorującej na endometriozę jest ciążą wysokiego ryzyka. Oznacza to, że matka i (lub) płód są narażeni na większe ryzyko powikłań położniczych. Do głównych zagrożeń zalicza się: poród przedwczesny, ciążę pozamaciczną, cukrzycę ciążową, nadciśnienie tętnicze w ciąży, stan przedrzucawkowy i niską masę urodzeniową.

W przebiegu endometriozy obserwuje się wzmożony stan zapalny, zarówno miejscowo, jak i globalnie. Już od dawna naukowcy sugerują, że zapalenie odgrywa rolę w rozwinięciu powikłań ciążowych i prowadzi do cukrzycy ciążowej, stanów przebiegających z podwyższonym ciśnieniem tętniczym (nadciśnienie tętnicze w ciąży, stan przedrzucawkowy) i przedwczesnego porodu.

Niska masa urodzeniowa może być związana z ograniczeniem wzrostu płodu związanym z niewystarczającą kurczliwością macicy i z nieprawidłową implantacją zarodka.

Ze względu na rozległe występowanie funkcjonującej błony śluzowej macicy, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zarodek zagnieździ się poza jamą macicy, na przykład w jajowodzie. Wtedy niemożliwe jest donoszenie ciąży, co z kolei może prowadzić to do groźnych powikłań dla kobiety.

Czym jest endometrioza?

Czym jest endometrioza?

O endometriozie mówi się, gdy śluzówka jamy macicy (nazywana endometrium) występuje poza jamą macicy. Błona śluzowa znajdująca się poza narządem rodnym funkcjonalnie bardzo przypomina tę prawidłowo zlokalizowaną. Wiąże się to z gromadzeniem wydaliny miesiączkowej - czyli krwi zmieszanej z resztkami endometrium - w nowych lokalizacjach.

Ogniska endometriozy najczęściej znajdują na otrzewnej, w jajnikach, przegrodzie odbytniczo-pochwowej. Ale mogą być również wykryte w bardziej odległych miejscach, takich jak przepona, opłucna czy osierdzie.

Choroba dotyczy 6-10% kobiet w wieku rozrodczym, 50-60% kobiet skarżących się na dolegliwości bólowe miednicy mniejszej oraz do 50% z niepłodnością.

Zobacz także: Jak uchronić się przed endometriozą? Objawy i leczenie endometriozy

Jakie są objawy endometriozy?

Endometriozę trzeba podejrzewać po stwierdzeniu ograniczenia płodności, zespołu bólowego miednicy mniejszej, bolesnego miesiączkowania i dyspareunii, czyli dolegliwości bólowych związanych ze współżyciem.

Charakterystycznym objawem endometriozy jest cykliczny ból, który z reguły zaczyna się tuż przed krwawieniem miesiączkowym i trwa przez cały czas jego trwania. Bolesność często trwa dłużej u nastolatek - w tej grupie wiekowe zaobserwowanie częstotliwości symptomów może sprawiać trudności.

Głęboko naciekająca endometrioza wiąże się z najsilniejszymi dolegliwościami bólowymi. Oprócz tego, to właśnie ta postać choroby jest przyczyną dyspareunii - nawracającego bądź uporczywego bólu narządów płciowych pojawiającego się podczas stosunku płciowego.

Gdy ogniska endometriozy znajdują się na pęcherzu moczowym lub moczowodzie, pacjentki skarżą się na bolesne oddawanie moczu. Z kolei zmiany zlokalizowane na jelitach powodują bolesne wypróżnianie się.

Do rzadszych objawów choroby należą:

• plamienia lub krwawienia pozamiesiączkowe - najczęściej poprzedzają krwawienie miesiączkowe;

• obfite miesiączki - szczególnie gdy nieprawidłowa błona śluzowa znajduje się wewnątrz mięśnia macicy;

• plamienia kontaktowe - gdy endometrioza występuje na szyjce macicy.

Jak zdiagnozować endometriozę?

Postawienie rozpoznania opiera się na badaniu klinicznym pacjentki, które polega na:

• oglądaniu - czasami ogniska choroby są widoczne na sromie bądź w pochwie,

• badaniu we wziernikach - podczas którego oceniana jest szyjka macicy,

• badaniu ginekologicznym - ginekolog ocenia ułożenie i ruchomość macicy; w endometriozie często spotyka się tyłozgięcie i ograniczoną ruchomość narządu;

• badaniu obrazowym - ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansie magnetycznym - które umożliwia zobrazowanie torbieli endometrialnych jajnika,

• badaniach biochemicznych - niespecyficznym markerem stosowanym w diagnostyce choroby jest Ca-125.

Często okazuje się jednak, że jedyną metodą pozwalającą na pewne rozpoznanie i ocenę choroby jest laparoskopia.

Endometrioza powinna być potwierdzona badaniem histologicznym pod mikroskopem, gdyż około jedna czwarta zmian ocenianych makroskopowo jako typowe dla endometriozy okazują się nią nie być.

Bibliografia

Brębowicz G., Położnictwo i ginekologia, T. 2, Ginekologia, PZWL, Warszawa 2019

Farland L., Prescott J. i inni, Endometriosis and Risk of Adverse Pregnancy Outcomes, Obstetrics&Gynecology, vol. 134, no. 3, September 2019

Gebremedhin A. i inni, Associations between endometriosis and adverse pregnancy and perinatal outcomes: a population-based cohort study, Archives of Gynecology and Obstetrics (2024) 309:1323-1331

Giudice L., Endometrioza, N Engl J Med 2010; 362: 2389-98

Guzowski G, Palatyński A., Sieroszewski P., Endometrioza w ciążach ektopowych, Przegląd Menopauzalny 2012; 1: 5-8

Portal Podyplomie, Czyżyk A., Kurzawa R., Leczenie niepłodności u kobiet z endometriozą – czy zawsze techniki wspomaganego rozrodu?, https://podyplomie.pl/monografie-po-dyplomie/34795,leczenie-nieplodnosci-u-kobiet-z-endometrioza-czy-zawsze-techniki-wspomaganego-rozrodu