Pieprzyk czy czerniak? Zmiany barwnikowe na skórze. Co powinno zaniepokoić?

Czerniak to nowotwór złośliwy, wywodzący się z komórek barwnikowych (melanocytów), które zlokalizowane są w warstwie podstawnej naskórka. Stosowane powszechnie określenie rak skóry w odniesieniu do czerniaka jest nieprawidłowe, ponieważ raki to nowotwory o etiologii nabłonkowej.

Bardzo istotne, aby rozpoznać czerniaka we wczesnym stadium, gdyż jego wczesne wykrycie pozwala zapobiec przerzutom. Czerniak jest najczęściej nowotworem skóry, jednak może zlokalizować się również w obrębie błon śluzowych np. jamy ustnej czy w gałce ocznej.

Czerniak to najrzadszy nowotwór złośliwy skóry (najczęstszy to rak podstawnokomórkowy), jednak najbardziej niebezpieczny z uwagi na wysoki stopień złośliwości.

Jak wygląda czerniak, czyli co powinno nas zaniepokoić?

Objawy czerniaka, które powinny wzbudzić niepokój onkologiczny to między innymi:

• zgrubienie,

• zaczerwienienie wokół znamienia,

• swędzenie,

• krwawienie,

• powiększenie,

• zmiany zabarwienia,

• zmiana kształtu,

• powiększenie węzłów chłonnych.

  
  

Kryteria ABCDE

Cechy czerniaka, które ułatwiają rozpoznanie tego nowotworu, określane są za pomocą kryteriów ABCDE:

• A - asymetria- nieregularny kształt, znamię "wylewa się" na jedną stronę,

• B - brzegi- nierównomierne, poszarpane,

• C - czarny, czerwony, niejednolity kolor,

• D - duży rozmiar - wielkość zmiany powyżej 6 mm,

• E - ewolucja - znamię zmieniające wygląd np. powiększenie, swędzenie, unoszenie nad powierzchnię.

Czerniak a zwykły pieprzyk

Ponad połowa czerniaków rozwija się de novo, czyli w miejscu, w którym nie było wcześniej żadnej zmiany skórnej, natomiast pozostała część powstaje na podłożu zmian barwnikowych, zwanych potocznie pieprzykami.

Na podstawie kryteriów ABCDE można przyjąć w uproszczeniu, że nowotwory złośliwe skóry mają często charakter "brzydkiego kaczątka", dlatego, jeśli jakiekolwiek znamię odbiega wyglądem od pozostałych, należy niezwłocznie skonsultować je z lekarzem.

Czerniak skóry najczęściej rozwija się jako pozbawione owłosienia, płaskie znamię - około 70% przypadków, pozostałe 10-20% to czerniak guzkowy (guzek otoczony perłowym wałem, pośrodku może występować bliznowacenie).

Co zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka?

Do czynników i cech zwiększających ryzyko zachorowania na czerniaka należą:

• obecność piegów, jasna karnacja, rude włosy, niebieskie oczy,

• obecność licznych znamion barwnikowych,

• znamiona atypowe,

• długotrwałe narażenie na promieniowanie UV,

• występowanie czerniaka w rodzinie,

• rozpoznanie czerniaka lub innego nowotworu skóry w przeszłości,

• skłonność do oparzeń i ciężkie oparzenia w dzieciństwie,

• immunosupresja,

• płeć żeńska i starszy wiek,

• xeroderma pigmentosum (skóra pergaminowa).

Gdzie najczęściej lokalizuje się czerniak?

W przypadku czerniaka skóry najczęstsza lokalizacja występowania uzależniona jest od płci. U kobiet czerniak lokalizuje się głównie na kończynach dolnych, natomiast u mężczyzn - na grzbiecie i jamie brzusznej.

Istnieje także postać czerniaka skóry o nazwie czerniak akralny. Pojawia się on na powierzchni podeszwowej stóp, powierzchni dłoniowej rąk oraz w obrębie aparatu paznokciowego. Jednak jest to postać rzadko występująca w populacji europejskiej, choć może przez to sprawiać problemy w diagnostyce.

Czy czerniak daje przerzuty?

Czerniak należy do grupy złośliwych nowotworów, które przerzutują. Najczęstszą lokalizacją przerzutów, oprócz okolicznych węzłów chłonnych, są płuca, mózg, wątroba, przewód pokarmowy oraz kości.

Czym są regionalne węzły chłonne?

Regionalnymi, okolicznymi lub wartowniczymi węzłami nazywamy węzły chłonne, do których chłonka spływa z określonych narządów, np. w zaawansowanych stadiach czerniaka zlokalizowanego na wewnętrznej stronie ramienia, zaobserwujemy najpewniej powiększenie pachowych węzłów chłonnych, ponieważ są to najbliższe węzły zbierające chłonkę z tego obszaru.

W niektórych sytuacjach pierwszym objawem czerniaka może być powiększenie węzłów chłonnych w okolicy, w której rozwinął się nowotwór, np. w przypadku czerniaka odbytu lub czerniaka podpaznokciowego.

Jak wygląda profilaktyka czerniaka?

Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo nowotworów skóry:

• unikaj solarium (nie ma bezpiecznego czasu, który można spędzić w solarium, ponieważ promieniowanie ultrafioletowe jest około 15 razy silniejsze od promieniowania słonecznego),

• unikaj ekspozycji na promieniowanie słoneczne (szczególnie latem w godzinach 11:00-16:00),

• noś okulary przeciwsłoneczne i nakrycie głowy,

• używaj kremów z filtrem 30-50 SPF najlepiej przez cały rok,

• corocznie kontroluj znamiona u lekarza (dermatologa lub chirurga onkologa),

• regularnie obserwuj powierzchnię skóry (minimum raz w miesiącu).

Co zrobić w przypadku zauważenia niepokojących zmian skórnych?

Mając podejrzenie czerniaka, należy jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego, który zadecyduje o dalszym działaniu, kierując najczęściej do dermatologa lub chirurga.

Podczas wizyty specjalista obejrzy niepokojące znamię i zaleci jego usunięcie bądź dalszą obserwację zgodnie z oceną stopnia zaawansowania. Szybka reakcja jest bardzo ważna, ponieważ nieleczony czerniak powoduje przerzuty i prowadzi do śmierci.

Wczesne wykrycie choroby warunkuje niemal 100% wyleczalność i przeżycie, dlatego profilaktyka jest w tym przypadku szczególnie istotna.

W sytuacji, gdy podejrzewamy czerniaka, nie należy wykonywać biopsji, usuwania laserowego, wymrażania ani częściowego wycinania zmiany!

Jak wygląda leczenie czerniaka?

Wbrew popularnym praktykom należy pamiętać, aby niepokojące znamiona skórne usuwać w całości, z odpowiednim marginesem i wyłącznie chirurgicznie, ponieważ tylko taka metoda daje możliwość wykonania badania histopatologicznego.

W przypadku, jeśli badanie histopatologiczne potwierdzi czerniaka, kolejnym etapem jest biopsja wartowniczego węzła chłonnego, która decyduje o jego pozostawieniu lub usunięciu.

Jeśli mamy do czynienia z rozsianym i zaawansowanym stadium, leczenie nowotworu może obejmować:

• ukierunkowane leczenie molekularne i immunoterapię,

• chemioterapię - z użyciem jednego leku cytotoksycznego,

• wycięcie odległych przerzutów - np. jeśli dotyczą one jednego narządu,

• izolowaną kończynową chemioterapię perfuzyjną w hipertermii,

  Częstość badań kontrolnych zależna jest od stopnia zaawansowania usuniętej zmiany. Powszechnie oprócz dermatoskopii wykonywane są badania laboratoryjne (morfologia krwi, próby wątrobowe), badanie RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, badanie obrazowe mózgowia np. rezonans magnetyczny.

Bibliografia

Inni czytali również

25.07.2024

Trądzik na plecach - skąd się bierze? Jak radzić sobie z pryszczami na plecach?

Czytaj wpis

25.07.2024

Przebarwienia po trądziku – czy można im zapobiec? Jak je leczyć?

Czytaj wpis

12.05.2024

Protopic - Recepta online - e-Recepta z konsultacją | cena, dawkowanie, przeciwwskazania

Czytaj wpis

18.06.2024

Trądzik na skroniach i czole - jak się go pozbyć?

Czytaj wpis