Bezdech senny - przyczyny, objawy, leczenie. Czy bezdech senny może zabić?

Czym jest obturacyjny bezdech senny?

Obturacyjny bezdech senny to choroba, do której dochodzi na skutek powtarzających się epizodów zamknięcia górnych dróg oddechowych lub ich zwężania na poziomie gardła, przy zachowanej pracy mięśni oddechowych.

Jak wygląda bezdech senny?

U podstawy mechanizmu powstawania bezdechu sennego leży nadmierny spadek napięcia mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych. Bezdechy mogą się pojawiać od kilkunastu do kilkudziesięciu razy podczas nocy, jednocześnie przyczyniając się do pogorszenia jakości snu.

Aby przerwę w oddychaniu można było sklasyfikować jako bezdech, epizod ten musi trwać dłużej niż 10 sekund. Bezdechowi lub spłyceniu oddechu często towarzyszy także spadek saturacji o 2-4% w stosunku do saturacji typowej dla okresu czuwania.

Przy rozpoznaniu i oceny ciężkości choroby używa się wskaźnika RDI (respiratory disturbance index), który uwzględnia liczbę bezdechów i epizodów hipowentylacji na godzinę snu oraz nieuświadamianych przez chorego przebudzeń w nocy spowodowanych chorobą.

Aby móc postawić rozpoznanie, wskaźnik RDI musi wynosić ≥5 przy współwystępujących objawach choroby lub ≥15 gdy objawy choroby nie występują.

Bezdech senny może się również pojawiać u zdrowych osób, do 5 bezdechów na godzinę snu uważa się za granicę normy.

Jak często występuje bezdech senny?

Na całym świecie częstość występowania obturacyjnego bezdechu sennego waha się w różnych populacjach od 2% do ponad 10%. W Polsce szacuje się, że dolegliwość występuje u 11,2% u mężczyzn i 3,4% kobiet.

Kogo w szczególności dotyka bezdech senny?

Osoby w średnim wieku

Szacuje się, że bezdech senny dotyka częściej mężczyzn po 40 r.ż. i kobiety po 50 r.ż. Ze względu na to, że tkanka tłuszczowa, odkładająca się na szyi, może uciskać gardło, zmniejszając jego światło, osoby z otyłością (kryterium - zwiększony obwód szyi, >43 u mężczyzn, >40 u kobiet) są szczególnie narażone na występowanie choroby.

Zobacz także: Jakie są dostępne formy leczenia otyłości? Zastrzyki, tabletki, chirurgia

Zmiany w budowie górnych dróg oddechowych

Kolejną grupą osób, która może być dotknięta dolegliwością są pacjenci, którzy wykazują zmiany w budowie górnych dróg oddechowych powodujące zaburzenie ich drożności (np. przerost migdałków podniebiennych, podniebienia miękkiego, nieprawidłowa budowa żuchwy, języczka, skrzywienie przegrody nosa).

Inne przyczyny bezdechu

Bezdech senny również częściej pojawia się u osób spożywających alkohol, przyjmujących leki nasenne czy miorelaksacyjne.

Jaki jest mechanizm prowadzący do bezdechu sennego?

Bezdechy i epizody spłycenia oddechu wynikają ze zwężenia lub zamknięcia światła dróg oddechowych na poziomie gardła - odcinka dróg oddechowych, gdzie występują jedynie mięśnie i nie ma podparcia kostnego czy chrzęstnego.

W czasie snu dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśni gardła, co może doprowadzić do zwężenia światła dróg oddechowych, a także ich zamknięcia. W tym samym czasie mięśnie oddechowe cały czas pracują, próbując pokonać przeszkodę w postaci zwężonego światła gardła.

Zawartość tlenu w organizmie zmniejsza się, a stężenie dwutlenku węgla wzrasta. Dochodzi do aktywacji układu autonomicznego i zwiększenia częstotliwości rytmu serca, a prowadzi to do tzw. mikroprzebudzenia. Mózg na krótko powraca do stanu zbliżonego do czuwania, jednak pacjent nie zdaje sobie sprawy z faktu, że się obudził.

To prowadzi do wzrostu napięcia mięśniowego i przywraca swobodny przepływ powietrza przez drogi oddechowe.

Jak objawia się bezdech senny?

Choć obturacyjny bezdech senny to choroba, która objawia się w trakcie snu, wpływa jednak ona na ogólne funkcjonowanie pacjenta.

Do najczęstszych objawów w trakcie dnia zalicza się:

• nadmierna senność;

• uczucie zmęczenia;

• poranny ból głowy;

• zaburzenia pamięci, problemy z koncentracją;

• zaburzenia libido;

• depresja, zaburzenia emocjonalne (apatia, rozdrażnienie, zmienność nastroju).

Do objawów występujących w nocy zalicza się:

• chrapanie, często głośne i z przerwami;

• zwiększona aktywność ruchowa w trakcie snu;

• wzmożona potliwość;

• kołatanie serca;

• oddawanie moczu w nocy;

• ból w klatce piersiowej;

• zgaga;

• suchość w jamie ustnej;

• nagłe wybudzenia ze snu;

• trudności z zaśnięciem po wybudzeniu, bezsenność.

Jak wygląda diagnostyka bezdechu sennego?

Polisomnografia

Aby rozpoznać obturacyjny bezdech senny, powinno się przeprowadzić niezbędne badania. "Złotym standardem" w diagnostyce bezdechu jest polisomnografia, która jest najdokładniejszym badaniem snu.

Podczas tego badania, w trakcie całej nocy stan pacjenta jest oceniany przez zestaw czujników, który uwzględnia:

• zawartość tlenu we krwi (klips zakładany zwykle na palec);

• tętno (EKG);

• przepływ powietrza przez nos i usta;

• chrapanie (mikrofon);

• elektroencefalogram (EEG) i elektrookulogram (EOG) – pozwala to na sprawdzenie, czy badany śpi i w jakiej fazie snu się znajduje;

• ruchy kończyn.

Portable monitoring (PM)

Innym przydatnym narzędziem diagnostycznym jest urządzenie przenośne (PM, portable monitoring), które (ze względu na niższy koszt i łatwiejszą konstrukcję) również uznaje się za wartościowe. Jednak nie powinno się przeprowadzać tego badania u pacjentów z istotnymi chorobami współistniejącymi na przykład u chorych z umiarkowaną/ciężką przewlekłą chorobą płuc, niewydolnością krążenia, chorobami nerwowo-mięśniowymi, bezsennością, parasomniami, zespołem niespokojnych nóg, zaburzenia rytmu dobowego, narkolepsją i innymi.

Czym jest skala senności Epworth?

Skala senności Epworth jest to skala stosowana w ocenie zaburzeń snu, m.in. w diagnostyce zespołu obturacyjnego bezdechu sennego, polegająca na określeniu przez badanego (w skali 0-3) prawdopodobieństwa zaśnięcia w konkretnych sytuacjach życia codziennego, takich jak:

• siedzenie lub czytanie;

• oglądanie telewizji;

• siedzenie w miejscu publicznym (zebranie, kino);

• monotonna, godzinna jazda samochodem jako pasażer;

• leżenie po południu;

• siedzenie podczas rozmowy z inną osobą;

• siedzenie w cichym i spokojnym miejscu po bezalkoholowym obiedzie;

• prowadzenie samochodu, podczas kilkuminutowego oczekiwania w korku lub na czerwonym świetle.

Podczas udzielania odpowiedzi, wybiera się najbardziej odpowiednie liczby z poniższej skali:

• 0 = na pewno nie zapadnę w drzemkę;

• 1 = niewielkie prawdopodobieństwo drzemki;

• 2 = umiarkowane prawdopodobieństwo drzemki;

• 3 = bardzo duże prawdopodobieństwo drzemki.

Liczba punktów poniżej 10 oznacza brak nadmiernej senności, liczba punktów powyżej 14 świadczy o senności patologicznej, która powinna być oceniona przez lekarza

Jak wygląda leczenie bezdechu sennego?

Podstawą leczenia powinna być edukacja chorego odnośnie patofizjologii, czynników ryzyka, konsekwencji klinicznych OSA oraz sposobów terapii. Podczas rozmowy lekarza z pacjentem, powinien zostać poruszony temat korzystnego wpływu zmniejszenia masy ciała, aktywności fizycznej, higieny snu oraz konieczności unikania czynników ryzyka (np. alkoholu, nikotynizmu).

Jako leczenie pierwszego wyboru w przypadku umiarkowanej i ciężkiej postaci obturacyjnego bezdechu sennego oraz w postaci łagodnej z objawami lub/i schorzeniami współistniejącymi jest terapia CPAP.

Terapia CPAP

CPAP (ang. Continuous Positive Airway Pressure "stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych") jest to metoda wspomagania oddychania, która dzięki działaniu pompy powoduje wytwarzanie ciągłego nadciśnienia w drogach oddechowych. Mechanizm ten sprawia, że drogi oddechowe są otwarte i nie zapadają się, doprowadzając do bezdechów.

Podczas terapii CPAP może dochodzić do wysychania śluzówek, dlatego warto jest w takiej sytuacji nawilżać powietrze.

Aparat wewnątrzustny

Osoby, które z różnych względów nie są w stanie stosować CPAP mogą zastosować aparat wewnątrzustny. Wyróżniamy dwa typy aparatów:

• aparaty wysuwające żuchwę;

• aparaty pociągające język.

Zabiegi chirurgiczne

Istnieją również chirurgiczne metody leczenia obturacyjnego bezdechu sennego, takie jak operacje bariatryczne czy zabiegi korekcyjne w zakresie górnych dróg oddechowych (np. tonsilektomia). Leczenie operacyjne z zakresu bariatrii, wpływając na redukcję masy ciała, korzystnie oddziałuje na zmniejszenie nasilenia bezdechu sennego.

Jakie są powikłania bezdechu sennego?

Bezdech senny może doprowadzić do wielu niekorzystnych skutków, dlatego ważne jest, aby w przypadku występowania choroby jak najszybciej rozpocząć leczenie.

Do powikłań bezdechu sennego należą:

• nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie;

• choroba niedokrwienna i zawał serca;

• zaburzenia rytmu serca i przewodzenia;

• niewydolność serca;

• udar mózgu i napady przemijającego niedokrwienia mózgu;

• nadciśnienie płucne;

• refluks żołądkowo-przełykowy;

• depresja, zaburzenia funkcji poznawczych i zaburzenia emocjonalne;

• nieprawidłowa tolerancja glukozy, cukrzyca typu 2;

• zespół metaboliczny;

• wypadki komunikacyjne – chorzy na OBS powodują je 2–7 razy częściej, przede wszystkim wskutek nadmiernej senności w ciągu dnia;

• nagły zgon (głównie związany z powikłaniami sercowo-naczyniowymi).

Czy bezdech senny może występować u dzieci?

Choć bezdech senny u dzieci występuje rzadziej niż u dorosłych, może się on również pojawiać się u tej grupy pacjentów, powodując problemy w nauce, zaburzenia zachowania, poranne bóle głowy, zaburzenia wzrastania oraz problemy kardiologiczne.

Do czynników ryzyka występowania bezdechu sennego u dzieci zalicza się:

• przerost migdałka gardłowego;

• otyłość;

• mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa

• anomalie czaszkowo-twarzowe i inne.

Do objawów bezdechu sennego u dziecka zalicza się:

• chrapanie i przerwy w oddychaniu w nocy;

• mowę nosową;

• oddychanie przez usta;

• nadmierną senność przez dzień – w tym np. zasypianie na lekcjach, problemy w nauce, problemy psychologiczne, takie jak trudność kontrolowania emocji, impulsywność i nadaktywność, a nawet agresja.

Warto pamiętać, że krótkie zatrzymanie oddechu może dosyć często występować u noworodków i nie jest zaliczane do patologii wieku dziecięcego.

Leczenie powinno być ustalone indywidualnie z lekarzem po przeprowadzeniu dokładnej diagnostyki.

Do jakiego lekarza zwrócić się z bezdechem sennym?

Diagnostyką i leczeniem bezdechu sennego zajmuje się wiele specjalistów, dlatego pomocne może się okazać zwrócenie się w pierwszej kolejności do lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu, zasugeruje, do którego specjalisty warto się udać.

Najczęściej leczeniem zajmuje się laryngolog, ale także pulmonolog, neurolog czy lekarz medycyny snu mogą okazać się niezbędni w procesie leczenia.

Bibliografia

Medycyna Praktyczna [dostęp online styczeń 2024]:

https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.16.

https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/74636,obturacyjny-bezdech-senny

Journals Viamedica [dostęp online styczeń 2024]

https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/FC.2016.0040/36499