Ból nerki - choroby, przyczyny, objawy, leczenie

Gdzie znajdują się nerki i jaka jest ich funkcja?

Nerki to parzysty organ, który znajduje się w tylnej części jamy brzusznej, nieco poniżej żeber. Lewa nerka jest ustawiona delikatnie wyżej niż prawa.

Bez sprawnie działających nerek nie jest możliwe utrzymanie prawidłowego stanu zdrowia. Jako narząd - nerki nie tylko pełnią funkcję wydzielniczą, ale również są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej homeostazy. Do najważniejszych funkcji nerek zalicza się:

• usuwanie z moczem szkodliwych produktów przemiany materii;

• zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego;

• regulacja objętości płynów ustrojowych i osmolalności;

• wpływ na ciśnienie tętnicze krwi (układ renina-angiotensyna-aldosteron);

• wpływ na prawidłową erytropoezę (produkcja erytropoetyny);

• wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (pH) krwi, dzięki możliwości zakwaszania moczu;

• wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci witaminy D3.

Gdzie najczęściej lokalizuje się ból nerek?

Nerki są narządem parzystym, dlatego, jeśli proces patologiczny będzie dotykał obie nerki, ból będzie odczuwalny po obu stronach, powyżej dolnej części pleców - bezpośrednio pod żebrami z tyłu.

Jeśli proces patologiczny rozwija się w jednej nerce, dyskomfort będzie odczuwalny z odpowiedniej strony - wtedy mówimy o jednostronnym bólu nerki.

Kolka nerkowa

Do najbardziej typowych dolegliwości bólowych zalicza się kolkę nerkową, która zazwyczaj objawia się jako bardzo silny ból po jednej stronie, promieniujący do pachwiny po tej samej stronie. Kolka nerkowa jest objawem kamicy nerkowej.

Bóle spowodowane chorobami nerek takimi jak zakażenie, zapalenie czy zmiany w nerkach (torbiele, nowotwór) zwykle są stałe, tępe i nie mają związku z pozycją ciała.

W jaki sposób odróżnić ból nerek od bólu pleców?

Przyczyną bólu pleców są najczęściej nieprawidłowości mięśniowo-stawowe dotyczące kręgosłupa i otaczających ich tkanek miękkich. Bóle spowodowane tymi schorzeniami mogą mieć różne nasilenie, zmieniać się w czasie i być zależne od przyjmowanej pozycji.

Do najczęstszych przyczyn tych dolegliwości możemy zaliczyć: zmiany zwyrodnieniowe kręgów, choroby krążków międzykręgowych (tzw. dyskopatie) oraz złamania kręgów w przebiegu osteoporozy.

W przypadku bólów w okolicy lędźwiowej pochodzenia nerkowego często możemy zaobserwować dodatkowe objawy takie jak:

• zmiana barwy moczu - np. mocz z krwią, mętny mocz, pieniący się mocz;

• zmiana częstotliwości oddawania moczu - np. ciągłe parcie na mocz, oddawanie moczu małymi porcjami lub zatrzymanie moczu;

• dolegliwości przy oddawaniu moczu (mikcji) – np. pieczenie, szczypanie, ból.

Co może powodować ból nerek?

Najczęstsze objawy bólu nerek pojawiają się w przebiegu takich schorzeń jak:

• kamica nerkowa;

• zapalenie nerek;

• zakażenie układu moczowego z zajęciem nerek;

• torbiele nerek;

• niewydolność nerek;

• nowotwór nerki.

Ból nerek w kamicy nerkowej

Typowym objawem kamicy nerkowej jest kolka nerkowa - nagły, niezwykle silny ból, przez kobiety często opisywany jako dużo silniejszy niż bóle porodowe. Przyczyną kolki nerkowej jest przemieszczenie się kamienia z nerki do moczowodu, co przyczynia się do jego podrażnienia i częściowego lub całkowitego zatkania.

Lokalizacja bólu jest determinowana miejscem przeszkody. Blokada górnego odcinka moczowodu lub miednicy nerkowej powoduje ból boczny lub uczucie tkliwości, natomiast zablokowanie dolnego odcinka moczowodu wywołuje ból, który może rozpraszać się do jednostronnego jądra lub wargi sromowej.

Miejsce bólu może ulegać zmianom w miarę przemieszczania się kamienia. Wiele pacjentów, zaznajomionych z objawami, potrafi przewidzieć, czy kamień przeszedł przez moczowód. Niemniej jednak kamienie, które utknęły lub nie przemieszczają się, nie mogą być jednoznacznie zlokalizowane jedynie na podstawie objawów.

Dodatkowo zmienna lokalizacja bólu może wprowadzać w błąd, czasami imitując objawy ostrego brzucha czy też rozdzielającego tętniaka. U pacjentów z przewlekłym bólem pleców diagnoza ostrej kolki może być trudna bez przeprowadzenia badania obrazowego.

Dolegliwości bólowe w zapaleniu nerki

Inną przyczyną zapalenia nerek może być ostre śródmiąższowe zapalenie nerek, które w zdecydowanej większości (70%) rozwija się na skutek przyjmowania leków, zwykle antybiotyków i NLPZ (np. ibuprofen, ketoprofen). Do objawów tej dolegliwości zalicza się:

• charakterystyczny tępy ból w dolnej części pleców, po obu stronach kręgosłupa;

• wysoka temperatura;

• nadciśnienie tętnicze;

• małą ilość wydalanego moczu (mniej niż 500 ml moczu w ciągu doby);

• dolegliwości bóle stawów;

• wysypka plamisto-grudkowa.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek to dolegliwość, która jest często uznawana jako jedna z najcięższych, a u podłoża patogenezy leży zakażenie bakteriami, takimi jak np. E.coli. W przebiegu choroby pojawia się silny, nie do wytrzymania ból w okolicy lędźwiowej.

Ból nerki w przypadku raka nerkowokomórkowego

Rak nerki jest nowotworem stosunkowo rzadkim i stanowi 3-4% nowych rozpoznań wśród guzów litych w Polsce. W przebieg choroby może pojawić się ból okolicy lędźwiowej, krwiomocz, utrata masy ciała, osłabienie, okresowa gorączka z nocnymi potami.

W stadiach zaawansowanych można zaobserwować guz w jamie brzusznej, powiększenie (wskutek przerzutów) węzłów chłonnych szyjnych i nadobojczykowych, obrzęki kończyn dolnych i żylaki powrózka nasiennego.

Ból w przebiegu torbieli nerek

Torbiele proste nerek występuje stosunkowo często, niemal 30% osób dorosłych może mieć to schorzenie.

Zwykle torbiele proste nie wywołują żadnych objawów, jednak mogą się one powiększać z wiekiem, a osiągając rozmiar >50 mm mogą powodować ból w okolicy lędźwiowej lub ból w boku, uczucie pełności i ucisku w brzuchu oraz nieswoiste objawy żołądkowo-jelitowe.

Dolegliwości bólowe w zakażeniu układu moczowego z zajęciem nerek

W patogenezie zakażenia układu moczowego biorą udział bakterie, które w obrębie cewki moczowej wnikają do pęcherza, a następnie ulegają namnożeniu i powodują stan zapalny. Najczęstszą przyczyną zakażenia układu moczowego jest bakteria E.coli oraz inne bakterie chorobotwórcze.

Do typowych objawów zapalenia pęcherza zalicza się:

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu;

• konieczność częstego lub natychmiastowego oddawania moczu;

• pobolewanie w dole brzucha.

Jeśli dojdzie do zakażenia nerki, najczęściej pojawia się gorączka> 38 °C, może występować ból w okolicy nerki, po jednej lub obu stronach, nudności, wymioty.

Ból nerek w ciąży

W trakcie ciąży dochodzi do istotnych przekształceń w układzie moczowym. Nerki ulegają powiększeniu o około 1 cm, a przepływ krwi przez nie wzrasta o 50-80%. Hormony ciążowe wpływają na obniżenie napięcia dróg moczowych, co skutkuje rozszerzeniem kielichów, miedniczek i moczowodów, szczególnie po stronie prawej (określane jako fizjologiczne wodonercze ciężarnych).

Ten proces jest dodatkowo wspierany przez ucisk wywierany przez rosnącą macicę. W okresie ciąży wzrasta ryzyko infekcji układu moczowego, włączając w to bezobjawowe bakteriomocze, które należy leczyć pod kontrolą lekarza.

Częste występowanie bólów w okolicy krzyżowo-lędźwiowej u kobiet w ciąży, sięgające nawet 50-80% przypadków od II trymestru, może wynikać z modyfikacji w układzie kostno-więzadłowym spowodowanych działaniem hormonów ciążowych oraz zmianą obciążenia kręgosłupa związaną z rosnącą macicą.

Dolegliwości te mogą być nasilane przez istniejące przed ciążą problematyczne zmiany kręgosłupa, takie jak nieprawidłowości w krzywiznach (np. hiperlordoza lędźwiowa) czy zwyrodnienia.

Dodatkowo, schorzenia układu moczowego, takie jak kamica moczowa, infekcje czy zapalenie nerek, a także obecność torbieli czy guzów nerek, mogą stanowić przyczynę bólu w okolicach lędźwiowych u ciężarnej.

Wykonanie podstawowych badań (takich jak ogólne badanie moczu, oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi oraz ultrasonografia układu moczowego), które są bezpieczne zarówno dla ciężarnej, jak i płodu, pozwala na wykrycie lub wykluczenie chorób układu moczowego jako potencjalnego źródła bólów.

Jakie objawy występują dodatkowo przy bólu nerek?

Podczas bólu nerek mogą wystąpić dodatkowe objawy. Do niektórych z nich zaliczamy:

• gorączkę;

• bolesne parcie na mocz;

• krew w moczu;

• częste oddawanie moczu;

• mdłości;

• wymioty;

• zawroty głowy;

• zmęczenie;

• dreszcze;

• spadek masy ciała.

Gdy czynności nerek są dużo bardziej upośledzone, nasz niepokój mogą wzbudzić takie objawy jak:

• obrzęk, duszność;

• metaliczny posmak w ustach;

• nieświeży oddech.

W jaki sposób łagodzić ból nerek?

W przypadku leczenia zachowawczego bólu nerek przy kolce nerkowej możemy zastosować leki dostępne na receptę:

• leki z grupy NSLPZ i.v. lub i.m., np. ketoprofen 100 mg lub diklofenak 75 mg;

• opioidy - tramadol 100 mg i.v. lub i.m.; siarczan morfiny 2–5 mg i.v;

• leki rozkurczające mięśnie gładkie moczowodu, zwykle jako dodatek do NSPLZ lub opioidów- drotaweryna, hioscyna, papeweryna.

Przy doraźnym znoszeniu słabszego bólu nerek zaleca się stosowanie:

• paracetamol;

• NSLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) - ketoprofen, ibuprofen, diklofenak;

• leki rozkurczające.

Leczenie bólu nerek powinno być indywidualnie dobrane przez lekarza na podstawie postawionej diagnozy.

Jak powinna wyglądać diagnostyka?

Diagnostyka bólu nerek powinna rozpocząć się jak najszybciej i nie powinna być lekceważona.

Po zgłoszeniu się do gabinetu lekarskiego ważne jest, aby lekarz zebrał dokładny wywiad lekarski oraz zbadał pacjenta, aby wykluczyć różne przyczyny bólu nerek. Zazwyczaj wykonuje się uderzenie pięścią w dolną część pleców, tzw. objaw Goldflamma - ból nerek podczas uderzenia może wskazywać na zapalenie nerek.

Przebieg dolegliwości bólowych i objawy zwykle powinny naprowadzić lekarza na wstępną diagnozę. Następnie powinno się przeprowadzić badania dodatkowe, takie jak badanie krwi, moczu oraz badania obrazowe nerek, zwykle USG.

Jak zapobiegać bólom nerek?

Aby zapobiegać chorobom nerek możemy zastosować środki zapobiegawcze, takie jak:

• regularne badania profilaktyczne;

• leczenie chorób zakaźnych pod kontrolą lekarza;

• przestrzeganie higieny intymnej;

• zaprzestanie palenia wyrobów tytoniowych;

• picie odpowiedniej ilości wody (można również włączyć sok z żurawiny, aby zapobiegać infekcjom układu moczowego).

Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

W przypadku wystąpienia objawów takich jak: gorączka, objawy ZUM (ból, pieczenie przy oddawaniu moczu, ból podbrzusza, parcie na mocz), skąpomocz, bezmocz lub gdy leczenie farmakologiczne nie prowadzi do ustąpienia bólu, warto jak najszybciej udać się konsultację lekarską lub hospitalizację.

To nie jest porada medyczna, nie zastąpi ci konsultacji lekarskiej. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne.

Bibliografia

Medycyna Praktyczna [dostęp grudzień 2023]

https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/89217,bole-pochodzenia-nerkowego

Medycyna Praktyczna [dostęp grudzień 2023]

https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.6.
Medycyna Praktyczna [dostęp grudzień 2023]

https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/91393,bole-nerek-podczas-ciazy

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15458452/