Na rynku dostępne jest wiele produktów, które zapobiegają zapłodnieniu poprzez zróżnicowane mechanizmy działania. Najbardziej popularną formą antykoncepcji, dostępną bez recepty, w każdej aptece i drogerii są mechaniczne środki ochrony - prezerwatywy męskie.
Po nałożeniu na wzwiedziony członek prezerwatywa uniemożliwia przedostanie się spermy do pochwy. Jest to skuteczna metoda antykoncepcji, jednak jej niezawodność uzależniona jest od prawidłowego użytkowania. Prezerwatywę należy stosować podczas każdego zbliżenia, zdarza się także, że prezerwatywa ulega uszkodzeniu lub zsuwa się podczas stosunku.
Warto podkreślić, że jest to produkt jednorazowego użytku. Prezerwatywy są jedyną dostępną metodą antykoncepcji, która chroni także przed zarażeniem się chorobami przenoszonymi drogą płciową. Przydatne są zatem szczególnie w sytuacji niebezpiecznych kontaktów seksualnych.
Dodatkową skuteczność mechanicznych produktów antykoncepcyjnych można zapewnić poprzez nałożenie na nie chemicznych środków plemnikobójczych. Środki te przybierają formę kremu, żelu, pianek, gąbek lub globulek dopochwowych. Substancje w nich zawarte zagęszczają śluz szyjkowy i tym samym zmniejszają ruchliwość plemników.
Mają także zdolność niszczenia wirusów, grzybów i pierwotniaków. Chemiczne produkty nie są na tyle skuteczne, by można je było stosować jako jedyna metoda ochrony przed zajściem w ciążę. Sprzyjają zapaleniu dróg moczowych oraz podrażnieniom zewnętrznych narządów płciowych. Bardzo ważne jest także, by wybrać taki środek, który nie uszkodzi materiału barierowego produktu antykoncepcyjnego.
Najbardziej popularną formą antykoncepcji, szczególnie w krajach rozwiniętych, jest antykoncepcja
hormonalna. Pierwszym wyborem są tu preparaty hormonalne dwuskładnikowe. Zawarte w nich gestageny hamują owulację, perystaltykę jajowodów i przemianę błony śluzowej
macicy, zmieniają także właściwości śluzu szyjkowego na nieprzepuszczalny dla plemników.
Estrogeny natomiast hamują dojrzewanie komórek płciowych. Oprócz funkcji antykoncepcyjnej preparaty te zmniejszają ból, intensywność i długość krwawienia miesięcznego, regulują cykl menstruacyjny oraz zmniejszają objawy nadmiaru androgenów - męskich hormonów płciowych (trądzik, nadmierne owłosienie).
Produkty te przeciwwskazane są u kobiet >35 r.ż., szczególnie palących papierosy, ciężarnych i karmiących piersią, chorych na raka piersi lub inne nowotwory hormonozależne, po zawale lub udarze oraz z czynnikami ryzyka do ich wystąpienia (ciężka cukrzyca, nadciśnienie i zaburzenia lipidowe, migrena z aurą), z chorobami wątroby lub mających czynniki ryzyka żylnej choroby zakrzepowo- zatorowej (nadwaga, nadkrzepliwość krwi, unieruchomienie, zaburzenia rytmu serca, wady serca).
Do najczęstszych działań niepożądanych antykoncepcji dwuskładnikowej należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, osłabienie libido, tkliwość piersi i obrzęki obwodowe. Jednak najpoważniejszymi możliwymi skutkami ubocznymi terapii są tętnicze (udar mózgu, zawał serca) i żylne (zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych, zatorowość płucna) incydenty zakrzepowo-zatorowe.
Wśród dostępnych na rynku dwuskładnikowych preparatów najbardziej popularne są tabletki antykoncepcyjne (np. Belara, Atywia, Vibin), przyjmowane doustnie, codziennie o podobnej porze - dopuszczalne jest 12 godzinne opóźnienie. Sięgnąć można także po plastry (Evra) pierścienie dopochwowe (np. Ginoring, NuvaRing), które wymienia się kilka razy w miesiącu.
Utrudnieniem przy tego typu antykoncepcji jest konieczność regularnego sprawdzania umiejscowienia produktu. Dodatkową korzyścią jest natomiast omijanie przewodu pokarmowego, co zmniejsza ogólnoustrojowy wpływ hormonów i redukuje ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych.
Główną formą jednoskładnikowych preparatów hormonalnych jest minipigułka (np. Slinda, Limetic). Tabletki przyjmuje się doustnie, codziennie o podobnej porze (dopuszczalne jest 3 godzinne opóźnienie). Dostępna jest także długodziałająca jednoskładnikowa hormonalna antykoncepcja w formie iniekcji domięśniowych, które należy powtarzać co 3 miesiące oraz implantu podskórnego, wymieniany co 3 lata.
Implant antykoncepcyjny wszywany jest pod skórę przedramienia. Wykazuje największą skuteczność ze wszystkich metod antykoncepcji, można wyjąć go w każdej chwili, a płodność wraca po kilku dniach.
Zastrzyki antykoncepcyjne są mniej przyjemnym rozwiązaniem. W razie wystąpienia działań niepożądanych nie można natychmiast przerwać jego działania, dłużej wraca też płodność. Pozajelitowa, długodziałająca jednoskładnikowa antykoncepcja redukuje ryzyko wystąpienia błędów w stosowaniu oraz ogólnoustrojowych objawów niepożądanych.
Jedną z długodziałających metod antykoncepcji jest także wkładka wewnątrzmaciczna. W jamie macicy może ją umieścić wyłącznie ginekolog. Zabieg powtarza się co 3-5 lat, jest on bezpieczny i bezbolesny.
Ciało obce powoduje stan zapalny, który stwarza kłopotliwe warunki do przeżycia komórek rozrodczych. Najnowsze wkładki dodatkowo wydzielają hormon z grupy gestagenów (lewonorgestrel ), który dodatkowo zagęszcza śluz szyjkowy i hamuje przemiany endometrium lub jony miedzi. Wkładka hormonalna ma także zdolność zmniejszania bólu i intensywności krwawienia w stanach tj. endometrioza i mięśniaki macicy.
Wkładki wewnątrzmaciczne przeciwwskazane są podczas ciąży i przy deformacjach macicy (np. mięśniaki), w zapaleniu narządów miednicy mniejszej lub szyjki macicy, przy krwawieniach z dróg rodnych niewiadomego pochodzenia.
Do najczęstszych działań niepożądanych należą zmiany nastroju, osłabienie libido, zmiany skórne, wzrost masy ciała i bóle głowy. Wkładki uwalniające miedź mogą dodatkowo zwiększać intensywność i czas trwania krwawień miesięcznych.
