Co to są statyny? Jak działają?

Dlaczego powinniśmy stosować statyny?

Statyny są lekami obniżającymi poziom cholesterolu we krwi, przez co przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka występowania m.in. udarów mózgu i zawałów serca. Wielu pacjentów obawia się stosowania statyn poprzez ich skutki uboczne, które mogą być poważne.

Pacjenci, szczególnie starsi, po przeczytaniu ulotki leku zaczynają odczuwać efekty uboczne. Często wynikają one z negatywnego nastawienia pacjentów przyjmujących statyny, jest to tzw. efekt nocebo. Efekt ten powoduje odstawienie statyn u wielu chorych.

Należy jednak pamiętać, że statyny są lekami, które zapobiegają poważnym chorobom, takim jak choroba niedokrwienna serca, a także niepełnosprawności, która może być powikłaniem udaru mózgu czy śmierci.

Pamiętajmy, aby nie bać się stosowania statyn, gdy lekarz nam je przepisuje. Jeśli odczuwamy skutki uboczne, jak np. bóle mięśniowe lub bóle wątroby, należy skonsultować się z lekarzem, który wykona odpowiednie badania i zmodyfikuje dawkowanie, zaleci odstawienie statyn lub przepisze inny lek.

Zobacz także: Nadciśnienie e-recepta online

Co to są statyny?

Statyny są to leki zmniejszające stężenie cholesterolu frakcji LDL, czyli tzw. złego cholesterolu we krwi. Są one stosowane przez pacjentów z hipercholesterolemią, a także profilaktycznie u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi, takimi jak np. choroba wieńcowa czy dławica.

Jak działają statyny?

Mechanizm działania statyn polega na blokowaniu enzymu w wątrobie (HMG-CoA), co zmniejsza wytwarzanie cholesterolu w organizmie. Działają plejotropowo, czyli hamują procesy zapalne w naczyniach krwionośnych, a także zapobiegają powstawaniu zaburzeń funkcji śródbłonka naczyń.

Leczenie statynami zwiększa procesy fibrynolizy, czyli fizjologiczne procesy rozkładu skrzepów powstających w naczyniach. Zmniejsza także agregację płytek krwi.

Przeciwwskazania do stosowania statyn

Przeciwwskazania do stosowania statyn to między innymi:

• nadwrażliwość na substancje zawarte w leku;

• ciąża;

• karmienie piersią;

• czynna choroba wątroby;

• choroby nerek.

Co, jeśli nie mogę stosować statyn?

U osób, u których stosowanie statyn jest przeciwwskazane, stosuje się inne leki w monoterapii. Są to:

• inhibitory PCSK9 - ewolokumab i alirokumab;

• żywice jonowymienne;

• kwas bempediowy;

• lompitapid.

Oprócz stosowania innych leków zaleca się pacjentom zmianę stylu życia - stosowanie diety, np. śródziemnomorskiej, połączonej z wysiłkiem fizycznym.

Skutki uboczne stosowania statyn

Podczas stosowania statyn mogą wystąpić różne działania niepożądane.

Statyny zwiększają ryzyko uszkodzenia mięśni. Podczas leczenia statynami u pacjentów mogą wystąpić zaburzenia funkcjonowania komórek mięśniowych, które powodują bóle mięśniowe, osłabienie siły mięśniowej, a nawet czasami dochodzi do uszkodzenia i rozpadu mięśni szkieletowych, czyli tzw. rabdomiolizy.

Należy pamiętać, że u pacjentów z objawami ze strony mięśni trzeba przerwać stosowanie statyn oraz zrobić badania na stężenie kinazy kreatynowej. Jeśli zbagatelizujemy sytuację i dojdzie do rozpadu mięśni, to może wystąpić uszkodzenie nerek przez mioglobinę uwalnianą z rozpadających się mięśni.

Statyny mogą powodować wzrost aktywności enzymów wątrobowych (AST i/lub ALT). W takiej sytuacji zaleca się zrobić badania dodatkowe, takie jak stężenie albumin, bilirubiny czy czas protrombinowy, a także zwrócić uwagę na objawy uszkodzenia wątroby, takie jak ból prawego podżebrza, żółtaczka lub osłabienie.

Dzieje się tak nie tylko poprzez stosowanie dużych dawek statyn, ale także, gdy występują czynniki predysponujące, np. niedoczynność tarczycy, starszy wiek, a także choroby mięśni (np. polimialgia reumatyczna).

Niektóre leki (jak np. antybiotyki makrolidowe, leki przeciwhistaminowe) i substancje takie (jak np. sok grejpfrutowy lub kwas nikotynowy) mogą zwiększać stężenie statyn w organizmie i tym samym przyczyniać się do występowania skutków ubocznych.

Jeśli u pacjentów przyjmujących leki wystąpią objawy niepożądane, należy odstawić statyny i skonsultować się z lekarzem.

Co to jest cholesterol?

Cholesterol, czyli steroid syntezowany głównie przez wątrobę, a także w jelitach i skórze. Dostarczamy go również z pożywieniem, szczególnie z tłustymi wędlinami, mlekiem, tłustymi serami, smażonym mięsem, tzw. fast foodami oraz produktami zawierającymi olej palmowy.

Wyróżniamy dwie frakcje cholesterolu - o dużej gęstości (HDL - high density lipoproteins) i o małej gęstości (LDL - low density lipoproteins).

Cholesterol frakcji HDL, czyli tzw. dobry cholesterol, wspomaga transport cholesterolu do wątroby. Ma on działanie przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne, a także jego większe stężenie zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy.

Cholesterol LDL, czyli tzw. zły cholesterol, wspomaga transport cholesterolu do komórek organizmu, przez co przyczynia się do rozwoju miażdżycy oraz jej powikłań, takich jak udar mózgu czy zawał serca.

Zobacz także: Jak szybko i efektywnie schudnąć? Co zrobić, aby zrzucić zbędne kilogramy?

Na co składa się panel lipidowy?

Panel lipidowy, inaczej też zwany profilem lipidowym lub lipidogramem, jest to badanie stężenia lipidów we krwi. Badanie polega na pobraniu krwi żylnej i przebadaniu jej pod kątem stężenia cholesterolu frakcji LDL, cholesterolu frakcji HDL, trójglicerydów, a także cholesterolu całkowitego.

Czasami zaleca się poszerzenie panelu lipidowego i wtedy badamy też między innymi cholesterol nie-HDL, cholesterol VLDL czy wskaźnik Castelliego, czyli stosunek stężenia cholesterolu całkowitego do stężenia frakcji HDL.

W leczeniu, jakich chorób stosuje się statyny?

Statyny są stosowane głównie ze względu na wysoki poziom cholesterolu LDL we krwi u pacjentów. Przepisuje się je także pacjentom z chorobami serca jak np. choroba wieńcowa, choroba niedokrwienna serca, u pacjentów z wysokim ryzykiem udaru mózgu czy zawału serca, chorobami naczyń obwodowych, a także z hipercholesterolemią rodzinną.

Czy tabletki na cholesterol są szkodliwe?

U osób leczonych statynami mogą wystąpić działania niepożądane, takie jak uszkodzenie mięśni czy wątroby, co może prowadzić nawet do jej niewydolności.

Jednak osoby, które wymagają stosowania statyn mają wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe, czyli duże prawdopodobieństwo wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej (np. choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy) lub zgonu z jej powodu (np. w wyniku udaru mózgu czy zawału serca).

Pamiętajmy, że samo leczenie statynami odbywa się pod kontrolą lekarza, który wykonuje niezbędne badania przed, a także w trakcie leczenia, przez co ma pod stałą kontrolą stan zdrowia pacjenta.

Podsumowując, korzyści i ryzyko jakie niesie za sobą stosowanie statyn, są to leki, które w znaczny sposób zmniejszą ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych, więc powinny być brane pod kontrolą lekarza.

Jakie choroby predysponują do podwyższonego cholesterolu frakcji LDL?

Niektóre choroby potrafią przyczynić się do zwiększonego stężenia cholesterolu, są to między innymi:

• zespół Cushinga;

• niedoczynność tarczycy;

• zespół nerczycowy;

• choroby wątroby, w których występuje cholestaza (czyli zastój żółci);

• cukrzyca;

• otyłość.

Co to jest hipercholesterolemia?

Hipercholesterolemią określa się stan zwiększonego poziomu cholesterolu LDL we krwi. Przyjmuje się, że stężenie cholesterolu LDL we krwi nie powinno być większe niż 3,0 mmol/l, czyli 115 mg/dl.

Wyróżniamy hipercholesterolemię pierwotną i wtórną. Hipercholesterolemia pierwotna może być wielogenowa lub monogenowa, czyli tzw. hipercholesterolemia rodzinna.

Hipercholesterolemia rodzinna pojawia się rzadko i jest spowodowana występowaniem mutacji genów (najczęściej receptora LDL lub apolipoproteiny B100). W Polsce choroba występuje u 1 osoby na 250 i jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że aby choroba wystąpiła wystarczy mieć jedną nieprawidłową kopię genu.

Hipercholesterolemia wtórna jest to zwiększenie poziomu cholesterolu LDL spowodowane występowaniem innych chorób lub kiedy jest skutkiem działania leków. Choroby, które mogą przyczynić się do hipercholesterolemii to między innymi niedoczynność tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, zespół Cushinga, jadłowstręt psychiczny oraz leki, takie jak glikokortykosteroidy, progestageny lub inhibitory proteazy.

Jakie mogą być objawy hipercholesterolemii?

Do objawów hipercholesterolemii należą:

• występowanie żółtaków, czyli żółtych, beżowych lub brązowych grudek, które mogą występować na powiekach lub nad stawami;

• rąbek starczy rogówki, czyli obwódka koloru białego wokół tęczówki oka;

• wczesne występowanie choroby wieńcowej (poniżej 40. roku życia).

U osób nieleczonych mogą wystąpić także objawy niedokrwienia, które są zagrożeniem życia. Do tych objawów należą objawy udaru mózgu jak opadnięcie kącika ust, zaburzenia mowy, niedowład połowiczny ciała, mogą pojawić się też objawy ze strony przewodu pokarmowego - zatrzymanie perystaltyki - zaparcia, wymioty, a także objawy zawału serca - silny ból w klatce piersiowej promieniujący do lewego ramienia lub kąta żuchwy.

Statyny w leczeniu hipercholesterolemii

Leczeniem pierwszego wyboru w hipercholesterolemii są statyny, które zmniejszają stężenie cholesterolu LDL we krwi. Wyróżniamy parę rodzajów statyn:

• atrowastatynę,

• rozuwastatynę,

• fluwastatynę,

• lowastatynę,

• simwastatynę,

• prawastatynę.

Statyny są lekami wydawanymi na podstawie recepty .

Niektóre preparaty posiadają także statyny naturalne, np. monokolinę K, która jest pozyskiwana z czerwonego ryżu i wspomaga obniżanie poziomu cholesterolu we krwi.

Bibliografia

Hopkins Medicine, [online], [kwiecień 2024], dostępny w Internecie:

https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/how-statin-drugs-protect-the-heart

NHS, [online], [kwiecień 2024], dostępny w Internecie:

https://www.nhs.uk/conditions/statins/

Medycyna Praktyczna, [online], [kwiecień 2024], dostępny w Internecie:

https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram

Medycyna Praktyczna, [online], [kwiecień 2024], dostępny w Internecie:

https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/88295,hipercholesterolemia

Medycyna Praktyczna, [online], [kwiecień 2024], dostępny w Internecie:

https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.4.1.