Terapia testosteronem (TRT) – skuteczność, cena, korzyści i ryzyka. Jak wygląda leczenie niedoboru testosteronu?

Spadek libido, przewlekłe zmęczenie, problemy z koncentracją, obniżona siła mięśniowa oraz pogorszenie nastroju - to objawy niedoboru testosteronu, kluczowego hormonu odpowiedzialnego za zdrowie mężczyzn. Terapia testosteronem (TRT - testosterone replacement therapy) prowadzona pod okiem doświadczonego specjalisty może znacząco poprawić stan zdrowia i komfort życia, przywracając prawidłowy poziom testosteronu.  Dostępnych jest kilka metod podawania testosteronu, w postaci zastrzyków domięśniowych, żeli lub rzadziej, tabletek, z czego każda z nich działa inaczej. Wybór odpowiedniej metody, a także ustalenie ustalenie dawkowania powinno być poprzedzone u specjalisty, który oceni korzyści, a także ryzyko stosowania terapii.

Czym jest terapia testosteronem (TRT)?

Terapia zastępcza testosteronem (TRT) jest leczeniem, którego celem jest uzupełnienie niedoboru kluczowego hormonu u mężczyzn z objawami hipogonadyzmu. Prawidłowy poziom testosteronu jest odpowiedzialny za m.in. sprawność seksualną, energię, masę mięśniową, a także za samopoczucie.

Wraz z wiekiem u niektórych mężczyzn dochodzi do spadku stężenia testosteronu w organizmie – po 25. roku życia jego stężenie może zmniejszać się o ok. 1 proc. rocznie. Problem pojawia się, gdy dochodzi do gwałtownego spadku oraz jego znacznego niedoboru, co może przyczynić się do wystąpienia wielu dolegliwości wpływających na jakość życia. Do objawów niedoboru testosteronu zalicza się:

• obniżone libido, problemy z erekcją, zmniejszona objętość ejakulatu;

• przewlekłe zmęczenie;

• spadek masy mięśniowej;

• pogorszenie koncentracji oraz samopoczucia;

• spadek gęstości mineralnej kości (osteopenia, osteoporoza);

• zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2;

• utrata owłosienia typu męskiego (np. na twarzy, klatce piersiowej);

• zaburzenia snu (np. bezsenność, niespokojny sen).

Każdy pacjent może doświadczać innego zestawu objawów o różnym nasileniu, jednak większość z nich ujawnia się przy poziomie testosteronu poniżej 260-1000 ng/dL (9,0-34,7 nmol/l).

Zobacz także: Jak długo trwa andropauza u mężczyzn? Wiek i objawy męskiej menopauzy

Dla kogo jest TRT? Wskazania i przeciwwskazania

Za kwalifikację do rozpoczęcia TRT jest odpowiedzialny lekarz, najczęściej androlog, urolog lub endokrynolog. Podstawowym wskazaniem do rozpoczęcia leczenia jest potwierdzony laboratoryjnie i klinicznie hipogonadyzm. Oznacza to, że u pacjenta powinny współwystępować zarówno niskie stężenie testosteronu w surowicy krwi, jak i objawy kliniczne typowe dla niedoboru testosteronu.

Istnieją sytuacje w których terapia testosteronem nie jest wskazana. Do bezwzględnych przeciwwskazań zalicza się:

• aktywna lub nieleczona choroba nowotworowa gruczołu krokowego;

• nieleczony, ciężki obturacyjny bezdech senny;

• rak sutka u mężczyzn;

• nieleczona, ciężka niewydolność serca (klasa III/IV wg NYHA);

• policytemia (wysoki hematokryt, zazwyczaj >54%).

W przypadku względnych przeciwwskazań wymienia się: łagodny przerost prostaty (BPH) z nasilonymi objawami LUTS (Lower Urinary Tract Symptoms), niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, niekontrolowana cukrzyca lub ciężka otyłość, obecność ryzyka sercowo‑naczyniowego (należy rozważyć korzyści i ryzyko).

Znaczenie indywidualnej kwalifikacji

Przed rozpoczęciem leczenia konieczna jest specjalistyczna konsultacja, podczas której konieczne jest zebranie wywiadu lekarskiego, a także zlecenie niezbędnych badań. Cały proces terapii powinien obejmować wybór odpowiedniego preparatu, ustalenie indywidualnej dawki, a także monitorowanie skuteczności leczenia pod nadzorem lekarza.

Przyczyny niedoboru testosteronu

Przyczyny odpowiedzialne za niedobór testosteronu można podzielić na dwie kategorie: pierwotny niedobór testosteronu (problem dotyczy bezpośrednio jąder) oraz wtórny niedobór testosteronu (problem dotyczy regulacji hormonalnej na poziomie przysadki mózgowej lub podwzgórza).

Dodatkowo hipogonadyzm męski można sklasyfikować na podstawie mechanizmu powstania:

• hipogonadyzm czynnościowy - związany z zaburzoną regulacją hormonalną w przysadce i podwzgórzu;

• hipogonadyzm późny - dotyka ok. 3–5% mężczyzn w wieku 60–70 lat i wynika z procesów starzenia. Może być zarówno pierwotny (osłabienie funkcji jąder), jak i wtórny (zaburzenia w przysadce i podwzgórzu).

Jak wygląda proces leczenia testosteronem?

Terapię testosteronem (TRT) należy rozpocząć od dokładnej oceny klinicznej oraz laboratoryjnej, gdyż objawy wynikające z niedoboru testosteronu mogą być niespecyficzne lub wynikać z innych przyczyn (np. otyłość, depresja, choroby przewlekłe).

Na ocenę lekarską powinny składać się następujące elementy:

• wywiad lekarski - obejmujący pytania dotyczące libido, zaburzeń erekcji, samopoczucia, utraty masy mięśniowej, zaburzeń snu;

• badanie przedmiotowe - uwzględniające ocenę ogólnego stanu zdrowia, jąder i prostaty;

• badania laboratoryjne - konieczne jest dwukrotne oznaczenie testosteronu całkowitego we krwi (najlepiej rano, na czczo), a w razie wątpliwości – również testosteronu wolnego.

Po potwierdzeniu diagnozy, lekarz powinien zaproponować terapię, dostosowaną do indywidualnych potrzeb oraz preferencji pacjenta. Na rynku dostępnych jest kilka form preparatów zawierających testosteron - preparaty przeznaczone do iniekcji domięśniowej, żele transdermalne, plastry skórne, oraz rzadziej stosowane tabletki doustne lub podjęzykowe.

Celem terapii jest osiągnięcie fizjologicznego poziomu testosteronu w surowicy w środkowej–górnej granicy normy, a także złagodzenie objawów klinicznych.

Monitorowanie leczenia testosteronem

Monitorowanie leczenia stanowi kluczowy element w prowadzeniu terapii - aby ocenić jej skuteczność oraz bezpieczeństwo. Zaleca się:

• oznaczenie testosteronu całkowitego (po 3–6 miesiącach, potem co 6–12 miesięcy),

• monitorowanie hematokrytu (ze względu na ryzyko policytemii),

• oznaczenie PSA i/lub badanie prostaty,

• kontrolę lipidogramu i ciśnienia tętniczego,

• obserwację ewentualnych objawów ubocznych (trądzik, bezdech senny, nadciśnienie).

Efekty seksualne mogą pojawić się po 3–6 tygodniach, a pełne efekty nawet po 6 miesiącach.

Jak dostać receptę na testosteron?

Aby otrzymać receptę na testosteron, należy zgłosić się na wizytę lekarską w celu wykonania odpowiedniej diagnostyki, postawienia rozpoznania, a następnie wyboru najbardziej optymalnej formy leczenia. W Erecept.pl całą procedurę – od konsultacji po e‑receptę – załatwisz zdalnie, legalnie i bez wychodzenia z domu na wizytę do lekarza.

Formy podania testosteronu

Testosteron stosowany w terapii zastępczej (TRT) może być podawany w różnych formach - w zależności od preferencji pacjenta, dostępności, tolerancji, a także możliwości finansowych. Najczęściej wybieraną formą są zastrzyki domięśniowe, choć coraz większą popularność zyskują również żele. W niektórych krajach dostępne są również plastry transdermalne, preparaty donosowe, tabletki doustne oraz implanty podskórne.

Zastrzyki domięśniowe

Preparaty w postaci zastrzyków domięśniowych od lat stanowią podstawę terapii zastępczej testosteronem, przede wszystkim ze względu na wysoką skuteczność, a także korzystną cenę. Wszystkie dostępne preparaty przeznaczone do iniekcji w swoim składzie zawierają tę samą cząsteczkę testosteronu, a różnią się jedynie estrem, który jest do niej dołączony (np. enantan, cypionat, undecylanian).

Na polskim rynku dostępne są następujące preparaty:

• Testosteron Prolongatum - podawany zwykle co 7 dni, w przypadku poprawy co 2-3 tygodnie;

• Omnadren 250 - podawany co 1-3 tygodnie;

• Nebido - preparat długodziałający, podawany raz na 10-14 tygodni.

Żele i plastry transdermalne

Testosteron w żelu to wygodna alternatywa dla testosteronu w zastrzykach. Preparat należy nakładać bezpośredniego na skórę, najczęściej w okolicy ramion, barków lub brzucha, skąd testosteron stopniowo przenika do krwiobiegu. Do najpopularniejszych preparatów zalicza się Testavan oraz Androtop.

Plastry transdermalne zawierające testosteron nie są zarejestrowane w Polsce - korzystanie z plastrów testosteronowych możliwe jest wyłącznie w ramach indywidualnej (off‑label) decyzji lekarza, bez rejestracji i ograniczone, np. przez import docelowy.

Preparaty doustne

Choć forma doustna testosteronu jest łatwiejsza w stosowaniu, ma pewne swoje ograniczenia - np. niższa biodostępność niż w przypadku iniekcji, większe ryzyko działań niepożądanych dla wątroby (dotyczy głównie starszych pochodnych typu 17‑alfa‑alkilowego, obecnie rzadko stosowanych).

Dodatkowo uznaje się, że u starszych mężczyzn doustne preparaty testosteronu wykazują mniejszą skuteczność w leczeniu zespołu niedoboru testosteronu.

Korzyści z TRT – czego możesz się spodziewać?

Terapia testosteronem stanowi skuteczny sposób leczenia niedoboru testosteronu u mężczyzn z hipogonadyzmem. Odpowiednio dobrane leczenie może znacząco poprawić komfort życia i codzienne funkcjonowanie, a także przynieść szereg dodatkowych korzyści zdrowotnych.

Efekty terapii testosteronem:

• poprawa funkcji seksualnych - wzrost libido, poprawa erekcji;

• zwiększenie energii i motywacji - zmniejszenie uczucia zmęczenia, apatii;

• wzrost masy mięśniowej i redukcja tkanki tłuszczowej;

• poprawa nastroju i koncentracji - zmniejszenie objawów depresyjnych, lepsza koncentracja i funkcje poznawcze;

• poprawa wydolności fizycznej i funkcji mięśni;

• zmniejszenie objawów anemii;

• większa gęstość kości - zmniejszenie ryzyka osteoporozy.

Potencjalne skutki uboczne TRT

Choć terapia TRT może być skuteczną i bezpieczną formą leczenia, niektórzy pacjenci mogą zaobserwować u siebie skutki uboczne. Wystąpienie działań niepożądanych może być powiązane z takimi mechanizmami jak: bezpośrednie działanie nadmiaru testosteronu na tkanki, konwersja testosteronu do estradiolu (przez aromatazę) lub dihydrotestosteronu (przez 5α-reduktazę) czy zaburzenie naturalnej produkcji testosteronu poprzez mechanizm sprzężenia zwrotnego.

Najczęstsze możliwe skutki uboczne TRT:

• ginekomastia;

• łagodne powiększenie prostaty;

• łysienie androgenowe;

• niepłodność;

• atrofia jąder;

• nasilenie bezdechu sennego;

• zmiany w wynikach badań krwi (zwiększenie liczby erytrocytów);

• trądzik, zmiany skórne;

• wahania nastroju;

• zaburzenia libido;

• problemy sercowo-naczyniowe.

W przypadku zaobserwowania u siebie działań niepożądanych, należy przede wszystkim omówić je z lekarzem prowadzącym, który może zaproponować zmniejszenie dawki testosteronu, zaproponować leki antyestrogenowe (w celu kontroli ginekomastii oraz i innych skutków ubocznych wysokiego estradiolu) czy przerwanie terapii.

Nadmiar testosteronu u mężczyzn - objawy

Zbyt wysokie stężenie testosteronu może prowadzić do szeregu nieprzyjemnych objawów do których zalicza się:

• wzrost ciśnienia tętniczego;

• zwiększenie krzepliwości krwi;

• wzmożony popęd seksualny;

• zmniejszenie liczby plemników;

• przerost gruczołu krokowego (prostaty), w efekcie czego mogą pojawić się trudności z oddawaniem moczu.

Cena terapii testosteronem – ile kosztuje TRT?

Koszt terapii zastępczej testosteronem (TRT) zależy od kilku czynników, w głównej mierze od rodzaju i dawki preparatu, a także od indywidualnych potrzeb pacjenta.

Dawka testosteronu, która jest ustalona indywidualnie jest czynnikiem, który wpływa na całkowity koszt terapii. Cena może się różnić w zależności od etapu leczenia. Początkowe miesiące zazwyczaj wynoszą więcej, gdyż wymagane są częstsze wizyty kontrolne oraz wykonywanie badań laboratoryjnych.

W niektórych sytuacjach konieczne jest włączenie dodatkowych leków takich jak gonadotropina kosmówkowa (hCG) czy inhibitory aromatazy, co również zwiększa koszty terapii.

Orientacyjne ceny leczenia TRT

Czy TRT jest refundowane?

Obecnie w Polsce nie ma refundacji na hormonalną terapię zastępczą testosteronem dla osób dorosłych. Wizyty i badania diagnostyczne mogą być częściowo refundowane, jeśli są realizowane w ramach NFZ.

Bibliografia

Inni czytali również

13.05.2025

Wpływ alkoholu na potencję. Alkohol a erekcja

Czytaj wpis

13.01.2025

Alkohol a viagra. Czy można łączyć alkohol z viagrą?

Czytaj wpis

15.04.2025

Powiększenie penisa - jakie są metody?

Czytaj wpis

04.09.2024

Grzybica penisa - objawy, przyczyny, leczenie. Do jakiego lekarza się udać?

Czytaj wpis