Jodek potasu - kiedy i po co go stosować? Dawkowanie przy zagrożeniu promieniowaniem.

Jod i jodek potasu - właściwości

Czym jest jodek potasu?

Jodek potasu jest związkiem chemicznym, który łatwo rozpuszcza się w wodzie. Po zmieszaniu niewielkich ilości jodu i jodku potasu w wodzie otrzymujemy preparat znany jako płyn Lugola. Na rynku dostępne są zarówno preparaty do przyrządzania roztworu jodku sodu, jak i tabletki, które poza jodkiem potasu zawierają wypełniacz, taki jak np. celuloza mikrokrystaliczna. Jodek potasu stosuje się jako środek do płukania gardła, niektórzy pamiętają go także z lekcji chemii - doskonale nadaje się do wykrywania skrobi. Istotnym aspektem stosowania jodku potasu jest także jodowanie soli.

Czy jod jest potrzebny?

Tarczyca jest narządem położonym w obrębie szyi, który dzięki wytwarzaniu hormonów w bardzo złożony sposób reguluje metabolizm, rozwój i wzrost organizmu. Jedną z najważniejszych składowych hormonów tarczycowych, trójjodotyroniny (fT3) i tyroksyny (fT4), jest właśnie jod.

Niedobór jodu w organizmie uniemożliwia właściwe wytworzenie hormonów tarczycy i prowadzi do objawów niedoczynności. U mieszkańców regionów, które cechują się zbyt niską zawartością jodu w diecie i środowisku naturalnym, może dojść również do nadmiernego rozrostu tarczycy (tzw. wole endemiczne).

Jodowanie soli, tzn. dodawanie małych ilości jodku potasu lub jodanu potasu do soli kuchennej, ma duże znaczenie dla naszego zdrowia. Dostarczenie odpowiedniej ilości jodu do organizmu pozwala na właściwe funkcjonowanie tarczycy, zapobiegając jej niedoczynności oraz tworzeniu się wola. W przeszłości niedobór jodu stanowił duży problem populacyjny, także w Polsce. Obowiązkowe jodowanie soli stało się doskonałym remedium w tej sytuacji bez konieczności uzupełniania poziomu jodu poprzez np. suplementy diety.

Radiojod - zagrożenia i korzyści

Jakie zagrożenia niesie za sobą radiojod?

Radioaktywny jod (radiojod) używany jest w elektrowniach jądrowych oraz uwalniany do środowiska wskutek użycia broni jądrowej. Radiojod traktowany jest przez tarczycę tak jak "zwykły" jod, narząd pochłania toksyczną substancję i wykorzystuje ją do produkcji hormonów. Duża ilość dostarczonego radiojodu prowadzi do uszkodzenia komórek tarczycy, a pozostałe zdrowe komórki narażone są na jeszcze większe promieniowanie, co prowadzi do poważnych następstw zdrowotnych.

Uszkodzenie tarczycy na skutek promieniowania i magazynowanie radiojodu może prowadzić do rozwoju raka tarczycy.

Jakie korzyści niesie za sobą użycie radiojodu?

Co ciekawe, promieniotwórczy jod wykorzystywany jest także w leczeniu chorób tj. np. nadczynność tarczycy czy nowotwory. Zagadnieniami związanymi z wykorzystywaniem izotopów radioaktywnych w diagnostyce i leczeniu zajmuje się medycyna nuklearna.

Jodek potasu - kiedy i po co stosować. Dawkowanie przy zagrożeniu promieniowaniem.

Jodek potasu - przed czym chroni i w jaki sposób?

Profilaktyczne podanie jodku potasu przed spodziewanym narażeniem na radiojod zmniejsza stopień wchłaniania toksycznej substancji. Działanie jest specyficzne i ograniczone - jodek potasu chroni tarczycę, ale nie zabezpiecza przed innymi skutkami ekspozycji na promieniowanie.

Przyjęcie jodku potasu spodowoduje zablokowanie wchłaniania jodu radioaktywnego, gdyż stężenie jodu we krwi będzie już zbyt wysokie. Taki mechanizm nosi nazwę zjawiska Wolffa-Chaikoffa. Czasowo może doprowadzić ono do niedoczynności tarczycy na skutek zmniejszenia naturalnej produkcji hormonów tarczycy.

Profilaktyczne przyjęcie jodku potasu prowadzi również do rozcieńczenia radioaktywnego jodu jodem nieradioaktywnym i tym samym zmniejszenia wychwytu radiojodu z krwi przez tarczycę.

Jodek potasu zajmuje też receptory odpowiedzialne za wychwyt jodu z krwi, co powoduje, że radiojod nie może się do nich przyłączyć i zostać zmagazynowany przez tarczycę.

Czy warto stosować jodek potasu "na zapas"?

Jodek potasu to substancja wywierająca wpływ na funkcjonowanie organizmu. Wielokrotne powtarzanie dawek może prowadzić do poważnych działań niepożądanych tj. m.in. nadczynność tarczycy, wymioty, biegunka, wysypka. Jest to szczególnie niebezpieczne dla pacjentów cierpiących na choroby układu krążenia, u których zaburzenia funkcji tarczycy mogą skutkować m.in. zaburzeniami rytmu serca. Prowadzenie zdrowego trybu życia będzie dużo korzystniejsze niż przyjmowanie jodku potasu na własną rękę.

Ze względów bezpieczeństwa preparatów jodu nie należy przyjmować "na zapas", a jedynie w konkretnych wskazaniach. Jodek potasu należy przyjąć lub podać bliskim na kilka-kilkanaście godzin przed dotarciem skażonego powietrza do otoczenia pacjenta.

Dawkowanie jodku potasu przy zagrożeniu promieniowaniem

Zgodnie z wytycznymi WHO, skuteczna blokada wychwytu radiojodu przez tarczycę zachodzi przy przyjęciu 100 mg stabilnego jodu, co odpowiada 130 mg jodku potasu. Dawki dla dzieci powinny być odpowiednio mniejsze.

Uważa się jednak, że potencjalne korzyści z przyjęcia jodku potasu są mniejsze od ryzyka wystąpienia komplikacji u osób powyżej ok. 60 roku życia, gdyż rak tarczycy jest powikłaniem występującym z opóźnieniem.

Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią również powinny przyjąć dawkę profilaktyczną w przypadku zagrożenia promieniowaniem, ponieważ radioaktywny jod przenika zarówno przez łożyska, jak i do pokarmu.

W przypadku dalszego narażenia na promieniowanie dopuszczalne jest przyjęcie kolejnej dawki jodku potasu po kilku dniach. Wszystkie te działania powinny być podejmowane zgodnie z komunikatami odpowiednich służb.

Jodek potasu w Polsce - gdzie dostanę ten lek?

Jodek potasu w postaci tabletek czy płynu Lugola jest dostępny w polskich w aptekach.

Aktualnie do wielu punktów w Polsce (w samym województwie mazowieckim powstało 1648 takich placówek) dystrybuowane są preparaty jodku potasu. Jeśli zajdzie taka konieczność będą one wydawane mieszkańcom kraju w szybkim tempie.

Dzięki odpowiednim stacjom pomiarowym Państwowa Agencja Atomistyki monitoruje poziom promieniowania jonizującego w Polsce, co pozwala na szybkie wykrycie niebezpiecznych izotopów i podjęcie odpowiednich działań. Na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/paa/sytuacja-radiacyjna dostępna jest mapa z aktualnymi danymi pomiarowymi.