Co zrobić przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej?

Co to jest antykoncepcja hormonalna?

Antykoncepcja hormonalna obejmuje wszystkie metody antykoncepcji, których mechanizm działania opiera się na uwalnianiu hormonów do organizmu kobiety.

Najbardziej znanym przykładem antykoncepcji hormonalnej, choć nie jedynym, są tabletki antykoncepcyjne. Stanowią one jedną z najpowszechniej stosowanych metod antykoncepcji. Najpopularniejszym rodzajem tabletek antykoncepcyjnych są pigułki dwuskładnikowe, zawierające odpowiedniki dwóch damskich hormonów - estrogenów i gestagenów. Drugim są tabletki jednoskładnikowe, tzw. "minipill", zawierające odpowiednik jednego rodzaju hormonu - progestagenu.

Oprócz tabletek antykoncepcyjnych na rynku dostępnych jest wiele innych hormonalnych preparatów, które zapobiegają zajściu w ciąże. Różnią się one między sobą sposobem i częstotliwością stosowania. Dzięki takiej różnorodności wiele kobiet może dostosować metodę antykoncepcji do swojego trybu życia i osobistych preferencji.

Wśród hormonalnych preparatów wyróżniamy również np. plastry antykoncepcyjne. Wymienia się je raz w tygodniu, co jest atrakcyjne dla osób, które zapominają o codziennym przyjęciu tabletki. Do wyboru jest także krążek dopochwowy, którego działanie utrzymuje się przez 3 tygodnie. Innym rozwiązaniem mogą być zastrzyki domięśniowe , które przyjmować należy co 3 miesiące. Alternatywą jest implant podskórny, który zapewnia ochronę przed zajściem w ciążę na 3 lata. Najrzadziej wymieniać należy wkładkę wewnątrzmaciczną uwalniającą lewonorgestrel - w zależności od producenta wymienia się ją co 3-5 lat.

Warto wspomnieć też o antykoncepcji awaryjnej, która również uniemożliwia zajście w ciążę poprzez wpływ na gospodarkę hormonalną organizmu. Antykoncepcja awaryjna to tzw. "tabletka po". Stosuje się ją celem zapobiegania nieplanowanej ciąży po niezabezpieczonym stosunku lub w sytuacji, gdy metoda antykoncepcyjna wyraźnie zawiodła (np. doszło do zsunięcia prezerwatywy w trakcie stosunku). Na Polskim rynku dostępne są aktualnie dwa preparaty: EllaOne i Escapelle. Różnice pomiędzy tymi preparatami zostały omówione w osobnym artykule, który można znaleźć TUTAJ. Antykoncepcji awaryjnej nie należy mylić z tabletkami wczesnoporonnymi. Tabletka po nie ma wpływu na trwającą już ciążę.

Czy wszystkie hormonalne metody antykoncepcyjne są dostępne jedynie na receptę?

Na dzień dzisiejszy w Polsce wszystkie hormonalne preparaty antykoncepcyjne są dostępne jedynie po okazaniu recepty. Wynika to z faktu, że substancje hormonalne nie są neutralne dla ludzkiego organizmu. Ponadto istnieje wiele konkretnych przeciwwskazań do stosowania tego typu leków, których nie każda kobieta jest świadoma.

Stosowanie preparatów hormonalnych na własną rękę wiąże się z większym ryzykiem działań niepożądanych. Z tego powodu decyzję o przepisaniu danego środka podejmuje lekarz, który opiera ją na wynikach badań i ocenie indywidualnych czynników ryzyka.

Jeżeli odbycie wizyty w gabinecie lekarskim nie jest możliwe, z pomocą przychodzą niehormonalne sposoby zapobiegania ciąży. Są to m.in. metody mechaniczne (prezerwatywa, kapturek naszyjkowy) i metody chemiczne (globulki, żele).

Czy każda hormonalna metoda antykoncepcji powoduje takie same skutki uboczne?

Skutki uboczne danego preparatu uzależnione są od rodzaju substancji hormonalnych zawartych w produkcie oraz sposobu ich podania. W związku z tym preparaty dwuskładnikowe i jednoskładnikowe prezentują nieco inny profil działań niepożądanych.

Szczególnym przypadkiem są skutki uboczne wynikające z drogi podania preparatu. Podczas stosowania zastrzyków antykoncepcyjnych skutkiem ubocznym może być krwiak po iniekcji, który w przypadku stosowania doustnych tabletek jest mało prawdopodobny. Tak samo może być z podrażnieniem skóry po plastrach antykoncepcyjnych.

Przed rozpoczęciem terapii antykoncepcyjnej należy zapoznać się z możliwymi skutkami ubocznymi danego produktu i m.in. na tej podstawie wybrać najbardziej optymalną dla kobiety metodę zapobiegania ciąży.

Chcę rozpocząć przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej - co powinnam zrobić?

Pierwszym krokiem przed rozpoczęciem terapii antykoncepcyjnej powinno być umówienie się na wizytę do ginekologa .

Również do samej wizyty warto odpowiednio się przygotować. Warto zanotować termin ostatniej miesiączki oraz ewentualne informacje o jej charakterze. Na wizytę warto zabrać swoją dotychczasową dokumentację medyczną, zapisać na jakie choroby przewlekłe się choruje oraz spisać wszystkie stale przyjmowane leki. Należy przypomnieć sobie ważne informacje, jak np. występujące alergie bądź nietolerancje na niektóre składniki leków.

Istotną informacją dla lekarza może okazać się też wywiad rodzinny. Z tego powodu warto zapytać swojej mamy, siostry czy też babci o ewentualne reakcje na środki antykoncepcyjne oraz choroby występujące w rodzinie tj. choroba zakrzepowo-zatorowa lub rak piersi.

Przed decyzją o zastosowaniu antykoncepcji hormonalnej kobieta powinna również upewnić się, że nie jest ciąży. Stan ten stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do stosowania niektórych środków antykoncepcji. Choć ginekolog również może to stwierdzić, warto oszczędzić sobie czasu i wykonać test ciążowy w domu.

Pomiar masy ciała - dlaczego ma znaczenie?

Jednym z pytań, które lekarz ginekolog może zadać pacjentce podczas wizyty, jest pytanie o aktualną masę ciała. Jakie ma to znaczenie w kontekście doboru rodzaju antykoncepcji hormonalnej?

Aby antykoncepcja hormonalna była skuteczna jej składniki muszą osiągać odpowiednie stężenie w surowicy krwi. Masa ciała kobiety może mieć istotne znaczenie dla skuteczności i tolerancji antykoncepcji hormonalnej, zwłaszcza u pacjentek otyłych, ponieważ etynyloestradiol ulega dystrybucji do tkanki tłuszczowej. Dlatego podczas wyboru metody antykoncepcji masa ciała to jedna z kluczowych informacji dla lekarza.

Swoją wagę wyjściową warto znać również po to, aby móc potem kontrolować czy nie dochodzi do nadmiernej retencji wody w organizmie wskutek stosowania antykoncepcji. Jeśli waga podczas terapii znacząco wzrasta, należy udać się do ginekologa i rozważyć zmianę sposobu zapobiegania ciąży.

Badanie ginekologiczne

Przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej niezbędne jest wykonanie badania ginekologicznego. W skład tego badania wchodzi USG dopochwowe (inaczej nazywane: przezpochwowe, transwaginalne, domaciczne) oraz cytologia szyjki macicy.

USG pozwala lekarzowi uwidocznić narząd rodny kobiety i ocenić jego anatomię. To badanie umożliwia wykrycie ewentualnej rozwijającej się ciąży oraz nieprawidłowości tj. m.in. mięśniaki macicy czy torbiele jajników.

Cytologia z kolei jest procedurą przesiewową w kierunku raka szyjki macicy. Polega ona na pobraniu komórek z szyjki macicy przy pomocy specjalnej, małej szczoteczki i wysłaniu materiału do badania cytologicznego.

USG piersi

Przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej lekarz może również zalecić wykonanie USG piersi. W czasie terapii warto również raz w miesiącu przeprowadzać samobadanie piersi w celu wykrycia ewentualnych zmian. Jest to szczególnie ważne, ponieważ szybka reakcja na wyczuwalny w piersi guzek może uratować życie kobiety.

Badania zalecane przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej

Lekarz ginekolog po zebraniu wywiadu lekarskiego, zapoznaniu się z dokumentacją medyczną oraz przeprowadzeniu badania ginekologicznego prawdopodobnie zaleci wykonanie dodatkowych badań. Badania laboratoryjne ułatwiają ocenę ogólnego stanu zdrowia kobiety oraz dobór bezpiecznego preparatu antykoncepcyjnego.

Wśród puli dodatkowych badań laboratoryjnych znaleźć się może badanie ogólne moczu oraz badania krwi. Lekarz zazwyczaj prosi o oznaczenie najważniejszych parametrów, w tym przypadku zazwyczaj są to: glukoza, lipidogram, koagulogram, próby wątrobowe, kreatynina, morfologia oraz parametry obrazujące stan gospodarki hormonalnej tj.: FSH, LH, TSH, estradiol, prolaktyna, progesteron, testosteron.

Na podstawie wywiadu, wyników wszystkich badań, historii choroby pacjentki oraz obciążeń rodzinnych lekarz indywidualnie ocenia czynniki ryzyka związane ze stosowaniem danej hormonalnej metody antykoncepcji u każdej kobiety.

Zaprzestanie palenie papierosów - czy to konieczne?

W przypadku niektórych hormonalnych form antykoncepcji palenie papierosów znacznie nasila ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Ma znaczenie ilość wypalanych dziennie papierosów oraz wiek pacjentki. Szczególnie ważne jest to w przypadku tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych.

Lekarz może zalecić zaprzestanie palenia lub wybrać inny sposób zapobiegania ciąży, jeżeli nałóg stanowi przeciwwskazanie do danej terapii.

Palenie papierosów powoduje również wiele innych negatywnych skutków zdrowotnych. Nikotynizm przyczynia się m.in. do powstawania nowotworów, zwiększa ryzyko zawału oraz udaru. Jeśli masz problem z nikotynizmem zwróć się do swojego lekarza, który pomoże Ci w rzuceniu palenia.