Menopauza a antykoncepcja – jakie metody stosować i czy można łączyć tabletki z HTZ?

Czy można opóźnić menopauzę?

Opóźnienie procesu menopauzy jest możliwe, choć jest to mało popularna i wciąż pionierska dziedzina medycyny. Zazwyczaj kobiety, które decydują się na opóźnienie procesu przekwitania, motywowane są chęcią zachowania płodności.

Innowacyjna operacja, która pozwala opóźnić ten proces, polega na laparoskopowym usunięciu fragmentu jajnika kobiety, która jest jeszcze przed menopauzą. Następnie wycinek tej tkanki jest przechowywany w temperaturze -150 stopni Celsjusza. Kiedy ta sama pacjentka znajduje się okresie okołomenopauzalnym, kawałek jej tkanki jest przeszczepiany z powrotem do jej ciała. W konsekwencji przeszczepiony fragment jajnika pobudza wydzielanie żeńskich hormonów płciowych, które są aktywne w ten sam sposób, co u wciąż miesiączkujących kobiet.

Należy pamiętać, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie opóźnia menopauzy. Tabletki hormonalne działają jedynie objawowo i uśmierzają nieprzyjemne symptomy okresu okołomenopauzalnego, ale nie wpływają na jego opóźnienie. Dlatego stwierdzenie, że tabletki antykoncepcyjne opóźniają menopauzę, jest błędne.

Jak rozpoznać menopauzę biorąc tabletki antykoncepcyjne?

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych bardzo utrudnia rozpoznanie menopauzy, czyli ostatniej menstruacji w życiu kobiety. W trakcie stosowania tabletek antykoncepcyjnych, niezależnie od rodzaju pigułki, dochodzi do tzw. krwawienia z odstawienia, które przypomina miesiączkę.

Ponadto dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne maskują objawy menopauzy, w postaci uderzeń gorąca, nocnych potów, dolegliwości bólowych czy też wahań nastroju.

Wszystkie wyżej wymienione czynniki sprawiają, że określenie, czy owulacja u danej kobiety jeszcze występuje, jest praktycznie niemożliwe.

Czy antykoncepcja hormonalna jest dobrym wyborem w okresie menopauzy?

Antykoncepcja hormonalna stanowi często wybieraną formę antykoncepcji zarówno u młodszych kobiet, jak i u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Poza oczywistą zaletą, czyli ochroną przed nieplanowaną ciążą, również pomaga zmniejszyć objawy menopauzy, tym samym poprawiając komfort życia pacjentkom.

Preparaty dostępne na rynku obejmują tabletki antykoncepcyjne, plastry antykoncepcyjne, krążki dopochwowe, wkładki domaciczne, implanty antykoncepcyjne, zastrzyki hormonalne czy pigułki "dzień po", czyli antykoncepcja awaryjna.

Dwuskładnikowe preparaty antykoncepcyjne są skuteczną metodą antykoncepcji, niestety nie jest ona dostępna dla wszystkich pacjentek. Kobiety cierpiące na poniżej wymienione choroby nie mogą jej stosować:

Z tego powodu bardziej zalecanym wyborem dla kobiet w wieku okołomenopauzalnym jest antykoncepcja jednoskładnikowa lub wkładka wewnątrzmaciczna, która wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych w porównaniu do preparatów dwuskładnikowych.

Objawy przekwitania - jakie jest znaczenie antykoncepcji w tym czasie?

Objawy związane z przekwitaniem są najbardziej zauważalne przez pacjentki w okresie przedmenopauzalnym, czyli około 2-5 lat przed wystąpieniem menopauzy. W tym czasie większość kobiet obserwuje zmieniający się cykl miesiączkowy - zmienia się czas pomiędzy miesiączkami, ich charakter oraz odstęp pomiędzy nimi.

W okresie perimenopauzy - przed menopauzą i w ciągu roku po - miesiączki stają nieregularne, nierzadko bardziej obfite oraz wydłużone, a ponadto pojawiają się plamienia śródcykliczne. Charakterystycznym objawem jest "wypadanie" pojedynczych menstruacji. Dodatkowo niektóre kobiety doświadczają tzw. "objawów wypadowych", do których należą:

Wkładka wewnątrzmaciczna w czasie menopauzy - jak działa?

Wkładka wewnątrzmaciczna jest skuteczną metodą antykoncepcji dla kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Istnieją dwa rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych:

Wkładki domaciczne miedziane mogą być używane przez około 5 do 10 lat (z regularnymi, corocznymi wizytami u ginekologa), podczas gdy wkładki hormonalne pozostają w macicy przez okres od 3 do 5 lat (w zależności od technologii zastosowanej przez producenta).

Należy unikać stosowania wkładek wewnątrzmacicznych w przypadku:

Hormonalna terapia zastępcza a menopauza

Hormonalna terapia zastępcza jest to leczenie stosowane celem zmniejszenia objawów okresu okołomenopauzalnego. Preparaty dostępne na rynku zawierają estrogen i/lub progesteron oraz występują w formie:

Stosowanie hormonów wywiera pozytywny wpływ na zmniejszenie objawów okresu okołomenopauzalnego, które obejmują m.in.: uderzenia gorąca, zmniejszone libido, nocne poty, ból głowy. U kobiet przyjmujących hormonalną terapię zastępczą można również odnotować takie korzyści jak:

Należy pamiętać, że hormonalna terapia zastępcza nie zapobiega zajściu w ciążę. Jedynie wkładka wewnątrzmaciczna, uważana bardziej za metodę antykoncepcji, ma również działanie zapobiegające niechcianej ciąży.

Czy powinnam przyjmować dwuskładnikową czy jednoskładnikową hormonalną terapię zastępczą ?

Na rynku dostępne są dwa rodzaje hormonalnej terapii zastępczej - zawierająca tylko estrogen lub tylko progestagen oraz preparaty zawierające progestagen i estrogen. Kobiety, które przeszły histerektomię (czyli miały usuniętą macicę) powinny stosować wyroby medyczne zawierające wyłącznie estrogen. Natomiast u kobiet, które mają zachowaną macicę należy stosować preparaty łączone - które mają zarówno estrogen, jak i progestagen.

Estrogen dostępny jest w postaci tabletek, plastrów, spreju lub żelu. Progestageny można przyjmować w postaci tabletek lub za pomocą wkładki wewnątrzmacicznej takiej jak spirala Mirena.

Jaką formę hormonalnej terapii zastępczej wybrać?

Wybór metody zależy od preferencji danej kobiety. Preparaty działające miejscowo nie zmniejszają wszystkich objawów menopauzy.

Żele dopochwowe zawierające estrogen, zapobiegają suchości pochwy oraz atrofii sromu, ale nie chronią przed objawami ogólnoustrojowymi.

Warto skonsultować się z lekarzem specjalistą, który pomoże w wyborze odpowiedniej metody hormonalnej terapii zastępczej, uwzględniając indywidualne potrzeby danej kobiety oraz czynniki ryzyka wynikające ze stosowanego leczenia.

Które kobiety nie powinny stosować dwuskładnikowej hormonalnej terapii zastępczej w formie tabletek?

Część kobiet ze względu na przeciwwskazania nie powinny przyjmować hormonalnej terapii zastępczej zawierającej jedynie estrogen lub połączenie estrogenu z progestagenami. Nie należy stosować takiego leczenia, jeśli:

Antykoncepcja a menopauza - jakie metody antykoncepcji są dostępne?

Wiele kobiet w okresie okołomenopauzalnym staje przed dylematem, czy antykoncepcja jest jeszcze im potrzebna. Pacjentki w tym czasie częściej doświadczają tzw. cykli bezowulacyjnych, czyli takich, podczas których nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej z jajnika, a tym samym zapłodnienie jest niemożliwe.

Jednak należy mieć na uwadze, że możliwość zajścia w ciążę nadal jest prawdopodobna. Dlatego antykoncepcja w okresie menopauzy jest wciąż wskazana, jeżeli nie planuje się potomstwa.

Jakie są dostępne metody antykoncepcji?

Antykoncepcję można podzielić na:

Wybór metody antykoncepcji jest bardzo indywidualny i zależny od preferencji kobiety. Przed podjęciem decyzji warto skonsultować się z lekarzem, który odpowie na wszystkie nurtujące pacjentkę pytania.

Bibliografia

Lek. Ewelina Stefanowicz, "Menopauza ", dostępny online : https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza

Chloe Bennett, B.Sc. reviewed by Dr. Jennifer Logan, MD, MPH, "Can Menopause be delayed ?", dostępny online: https://www.news-medical.net/health/Can-Menopause-Be-Delayed.aspx

National Health Service, "How do I know I've reached menopause if I'm on the pill?", dostępny online: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/menopause-contraceptive-pill/

Alexandra Benisek medically Reviewed by Nivin Todd, MD on August 29, 2022, "What to Know About Birth Control and Menopause", dostępny online : https://www.webmd.com/menopause/birth-control-menopause