Na jakie parametry może mieć wpływ antykoncepcja hormonalna?
Czynność wątroby
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej może skutkować wzrostem stężenia aminotransferaz (AST, ALT) i gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP), co sugeruje uszkodzenie komórek wątroby. Może dojść także do obniżenia stężenia albumin, czyli białek produkowanych przez wątrobę oraz do cholestazy wewnątrzwatrobowej, czyli zastoju żółci. Te efekty przypisywane są głównie działaniu estrogenów, jednak dzięki stosowaniu niskich dawek estrogenów w obecnie dostępnych preparatach zostały one znacząco zredukowane. Wpływ antykoncepcji hormonalnej na wątrobę jest mniejszy przy stosowaniu środków innych niż doustne, np. implantów czy plastrów.
Warto pamiętać, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej jest przeciwwskazane, jeżeli u pacjentki występują ciężkie choroby wątroby, rak wątroby czy gruczolak wątroby.
Lipidogram
Wiele środków antykoncepcji hormonalnej może powodować wzrost i spadek takich parametrów jak cholesterol całkowity, cholesterol LDL ("zły"), cholesterol HDL ("dobry") i trójglicerydy. Preparaty zawierające progestageny o wpływie androgennym mają bardziej negatywny wpływ na metabolizm lipidów, chociaż obecne formuły antykoncepcji wywierają generalnie korzystny wpływ, poza częstym powodowaniem wzrostu stężenia trójglicerydów.
Podwyższone wartości cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, trójglicerydów oraz obniżone stężenie cholesterolu HDL wiążą się ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym, czyli większym prawdopodobieństwem wystąpienia zawału serca czy udaru mózgu.
Krzepliwość krwi
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej ma wpływ na wiele parametrów hemostatycznych, czyli związanych z krzepnięciem krwi i fibrynolizą (procesem rozkładu zakrzepu). Może dojść do wzrostu stężenia D-dimerów, czynników krzepnięcia II, VII, fibrynogenu, plazminogenu oraz spadku stężenia antytrombiny III i białka S. Oznacza to, że krzepliwość krwi się zwiększa, za co odpowiadają głównie estrogeny, a progestageny w znacznie mniejszym stopniu (najmniejszy wpływ mają lewonorgestrel, norgestrel i etonorgestrel).
Powoduje to zwiększone ryzyko wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej – zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej. Takie działanie niepożądane jest rzadkie: rejestruje się 5 do 12 przypadków na 10 000 kobiet stosujących dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną przez rok (dla porównania: wśród niestosujących antykoncepcji hormonalnej dochodzi do 2 incydentów na 10 000 przez rok). To powikłanie w około 1% przypadków prowadzi do śmierci. Ryzyko zakrzepów jest wyższe niż u kobiet niebędących w ciąży, ale niższe niż u kobiet ciężarnych i w połogu.
Podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej należy zwrócić szczególną uwagę na ewentualne objawy żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Jeżeli wystąpią u Ciebie ból i obrzęk kończyny dolnej albo duszność i ból w klatce piersiowej niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem.
Występowanie czynników ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji hormonalnej dwuskładnikowej.
Metabolizm węglowodanów
Antykoncepcja hormonalna może wpłynąć na zwiększenie lub zmniejszenie stężenia glukozy we krwi oraz na zwiększenie stężenia insuliny. Hiperinsulinizm może powodować insulinooporność, czyli oporność tkanek na działanie tego hormonu, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu II. Warto jednak mieć na uwadze, że wpływ małych dawek hormonów zawartych we współczesnych preparatach na metabolizm węglowodanów jest niewielki.
Czynność tarczycy, nadnerczy i gonad
Estrogeny zawarte w antykoncepcji hormonalnej zwiększają stężenie globuliny wiążącej tyroksynę (TBG), globuliny wiążącej kortyzol (CBG) oraz globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG). W rezultacie zwiększa się stężenie całkowitej tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) i kortyzolu, jednak ten efekt dotyczy wolnych frakcji – fT3, fT4, wolnego kortyzolu – w znacznie mniejszym stopniu. Przy stosowaniu antykoncepcji hormonalnej dochodzi także do obniżenia stężenia testosteronu, androstendionu i estradiolu.
Opisane wyżej zmiany dotyczące tarczycy mają znaczenie przede wszystkim dla kobiet z niedoczynnością tarczycy i przyjmujących leki z tego powodu – w ich przypadku może być konieczne dostosowanie dawki leków po włączeniu antykoncepcji hormonalnej.
Czynność nerek
Składnik estrogenowy antykoncepcji hormonalnej powoduje wzrost stężenia angiotensynogenu, aldosteronu i aktywności reninowej osocza, co może przyczynić się do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej zwiększa także ryzyko wystąpienia albuminurii, czyli utraty białka – albuminy – z moczem.