Konsultacja z E-receptą 49.99 zł już w 15 minut!
Jak leczyć zapalenie ucha u dziecka? Domowe i apteczne sposoby
Zapalenie ucha jest jednym z najczęstszych schorzeń występujących u dzieci. Mówiąc o zapaleniu ucha, mamy na myśli zapalenie ucha środkowego. Przeważnie rozwija się ono jako powikłanie infekcji górnych dróg oddechowych, jednak nie zawsze.
U mniejszych dzieci objawy mogą być niespecyficzne: płacz, gorączka, wymioty czy rozdrażnienie, stąd ważna jest wizyta u lekarza z badaniem i kontrola wziernikowa błony bębenkowej.
Autor: Redakcja Erecept.pl
19.06.2024
Leczenie zapalenia ucha u dziecka
Większość dzieci powyżej 2. roku życia można leczyć w domu, podając leki przeciwbólowe. Jeśli dziecko ma mniej niż 2 lata lub występują objawy takie jak: gorączka powyżej 39 stopni, wymioty, biegunka lub czynniki ryzyka cięższego przebiegu (zaburzenia odporności, nawracające zapalenia ucha, wady twarzoczaszki, zespół Downa) konieczne jest jak najszybsze badanie lekarskie.
Domowe sposoby
Do domowych sposób na złagodzenie bólu możemy zaliczyć przygotowanie kompresu zwilżonego ciepłą wodą i przyłożenie do ucha.
Olejek kamforowy również może pomóc podczas bólu ucha, dzięki działaniu rozgrzewającemu. Małą ilość olejku wystarczy wetrzeć w skórę dookoła ucha. Nie wolno stosować go we wnętrzu narządu słuchu, ponieważ może podrażnić tę okolicę. Można go stosować tylko u dzieci powyżej 6. roku życia.
Nie należy stosować świec do ucha, ponieważ nie przyczynia się to do usuwania zalegającej woskowiny, a może doprowadzić do uszkodzenia mechanicznego czy poparzenia woskiem.
Apteczne sposoby
Leczenie w przypadku zapalenia ucha polega głównie na stosowaniu leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Takimi lekami są paracetamol i ibuprofen.
Paracetamol możemy podawać doustnie w dawce 15 mg na 1 kg masy ciała dziecka co 4 godziny (maksymalnie 90 mg/kg/dobę) lub doodbytniczo w dawce 20-25 mg/kg również co 4 godziny (maksymalnie 120-150 mg/kg/dobę). Dawka ibuprofenu to 5-10 mg/kg co 6 godzin (maksymalnie 40 mg/kg/dobę).
Niezbędne jest odpowiednie przeliczenie dawki leku, ponieważ za mała ilość może nie zadziałać na objawy zapalenia ucha, a zbyt duża - przyczynić się do wystąpienia skutków ubocznych leku, takich jak nudności, wymioty czy bóle brzucha.
Nie ma istotnych dowodów na skuteczność leków przeciwbólowych podawanych miejscowo do ucha.
Antybiotykoterapia
W przeważającym odsetku dzieci objawy ustępują po 24-48 godzinach bez antybiotykoterapii. Jeżeli symptomy utrzymują się lub występują inne czynniki ryzyka (np. wiek dziecka poniżej 2. roku życia, gorączka wyższa niż 39 stopni, wymioty, pacjenci z wadami twarzoczaszki, z zespołem Downa), lekarz może zadecydować o włączeniu leczenia antybiotykiem.
Najczęściej przepisywanym antybiotykiem w leczeniu ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci jest amoksycylina (jeżeli występuje uczulenie można przyjmować cefuroksym, azytromycynę lub klarytromycynę). Leczenie trwa 5 do 10 dni, w zależności od decyzji lekarza. Antybiotyki dostępne są na receptę.
Jeżeli objawy występują pomimo odpowiednio dobranej antybiotykoterapii i podejrzewamy powikłania zapalenia, konieczna może być paracenteza (nacięcie błony bębenkowej), żeby umożliwić odpływ wydzieliny z jamy bębenkowej. Z wydzieliny można wykonać badanie bakteriologiczne.
e-Recepta Express
Do 1 godziny roboczej* Antykoncepcja stała, leki stałe, przedłużenie terapii w chorobach przewlekłych, leki na potencję.
59.99 zł
Rozpocznij konsultację
Antykoncepcja awaryjna
Do 1 godziny roboczej* Tabletka 'po', tabletka dzień po, tabletka do 72h, pigułka po.
59.99 zł
Rozpocznij konsultację
Jak zbudowane jest ucho?
Ucho jest narządem słuchu i równowagi. W jego skład wchodzą:
ucho zewnętrzne (małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny);
ucho środkowe (jama bębenkowa, trąbka słuchowa - Eustachiusza, wyrostek sutkowaty);
ucho wewnętrzne (błędnik kostny i błoniasty, narząd Cortiego, nerw przedsionkowo-ślimakowy).
W jamie bębenkowej umiejscowione są kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko, połączone stawami, a także dwa najmniejsze mięśnie - mięsień napinacz błony bębenkowej oraz mięsień strzemiączkowy.
Zmiana ciśnienia a zapchane ucho
Ucho środkowe łączy się z częścią nosową gardła przez trąbkę słuchową, co służy wyrównaniu ciśnienia w jamie bębenkowej, stąd podczas zmiany ciśnienia atmosferycznego, jak np. w samolocie, zalecane jest przełykanie śliny (zwiększenie drożności trąbki).
Jakie są najczęstsze przyczyny bólu ucha u dziecka?
Ból ucha, czyli otalgia, może mieć charakter pierwotny lub wtórny. O otalgii pierwotnej mówimy, kiedy źródło bólu i procesu zapalnego umiejscowione jest w uchu zewnętrznym lub środkowym (ucho wewnętrzne nie jest unerwione czuciowo, więc nie może być źródłem dolegliwości bólowych). Otalgia wtórna jest natomiast wynikiem procesu zapalnego toczącego się w innych, połączonych z uchem, narządach.
Otalgia pierwotna u dziecka najczęściej jest powodowana przez ostre zapalenie ucha środkowego. Jest to często występująca w populacji pediatrycznej choroba przebiegająca z ropnym wysiękiem i zapaleniem struktur ucha środkowego.
Stan zapalny ucha środkowego najczęściej poprzedza infekcja kataralna lub nasilenie sezonowego alergicznego nieżytu nosa. Drobnoustroje przedostają się wówczas do jamy bębenkowej z nosa bądź nosogardła.
Ostremu zapaleniu ucha środkowego towarzyszy nagły ból, najczęściej jednostronny, który ma charakter ostry i często współwystępują z nim zaburzenia słuchu.
W przypadku wystąpienia u dziecka nagłego bólu, należy rozważyć zajrzenie do ucha - szczególnie u małych dzieci częstą przyczyną może być również zaklinowanie w przewodzie słuchowym ciała obcego, na przykład groszku, magnesu lub klocka. Przyczyną obstrukcji może być również czop woskowinowy.
Każde ciało obce powinno być usuwane z ucha przez lekarza z uwagi na ryzyko uszkodzenia błony bębenkowej.
Jak najczęściej przejawia się ból ucha u dziecka?
Starsze dzieci często same będą w stanie rozpoznać i wskazać rodzicowi ucho jako źródło bólu. W zależności od przyczyny, dolegliwości bólowe mogą mieć różne nasilenie - najczęściej są one jednak znaczące, utrudniając dziecku normalne funkcjonowanie i wymagają podania leków przeciwbólowych.
Zapalenie ucha może prowadzić do perforacji błony bębenkowej. Najczęściej poprzedza ją bardzo nasilony ból, niemożliwy do opanowania za pomocą środków przeciwbólowych, który nagle ustępuje. Wówczas zauważyć można wypływającą z ucha śluzową bądź krwisto-śluzową wydzielinę.
Czy dziecko, które zgłasza ból ucha, może chodzić do przedszkola?
Odpowiedź na to pytanie jest związana z przyczyną bólu ucha u dziecka, a także zgłaszanym przez nie nasileniem dolegliwości. W razie występowania ostrego zapalenia ucha środkowego bądź nasilonej infekcji górnych dróg oddechowych z gorączką i dużą bolesnością ucha, warto zatrzymać dziecko w domu.
Jeśli przyczyną bólu ucha jest np. uraz mechaniczny bądź ból przeniesiony (np. pierwotny ból zęba), przedszkolak bez przeszkód, po odpowiednim zaopatrzeniu przeciwbólowym, może dołączyć do zajęć z rówieśnikami.
Ból ucha może również przejawiać się zaburzeniem słuchu, a nawet czasową głuchotą. Dziecko zgłaszać może także szumy uszne lub zawroty głowy.
W przebiegu infekcji mogą pojawić się również objawy ogólne, takie jak pogorszenie samopoczucia, apetytu, powiększone węzły chłonne, a także stan podgorączkowy lub gorączka z dreszczami i nasilonym poceniem.
Warto pamiętać, że najmłodsze dzieci i niemowlęta nie będą w stanie wskazać na bolące ucho, aby pomóc nam określić źródło złego samopoczucia.
W przypadku małych dzieci szczególną uwagę zwrócić należy na objawy ogólne, jakie mogą towarzyszyć infekcjom, w tym zapaleniu ucha, takie jak: niepokój, wzmożona drażliwość i płaczliwość, pogorszenie apetytu, przerywanie ssania (ból nasila się podczas czynności ssania i połykania), a czasami również wymioty oraz luźne stolce.
Małe dziecko może również pocierać bolące ucho oraz pociągać małżowiną uszną w próbie zmniejszenia dolegliwości bólowych.
Co to zapalenie ucha?
Zapalenie ucha u dziecka dotyczy głównie choroby, jaką jest ostre zapalenie ucha środkowego. Ostre zapalenie ucha środkowego jest zapaleniem błony śluzowej ucha środkowego i struktur ucha środkowego. Stan zapalny pojawia się nagle, z objawami miejscowymi bądź też uogólnionymi.
Ostre zapalenie ucha dotyczy najczęściej niemowląt i małych dzieci. Jest jedną z dominujących przyczyn stosowania antybiotyków wśród tej populacji. Częstość zachorowań to ponad 95% dzieci do lat 7, a u sporego odsetka dzieci pojawia się więcej niż raz.
Nawracające zapalenie ucha środkowego można stwierdzić, gdy występuje ono trzykrotnie lub więcej przez 6 miesięcy albo przynajmniej 4 razy w ciągu 12 miesięcy.
Biorąc pod uwagę etiologię, przebieg i badanie otoskopowe, oprócz zapalenia ucha środkowego ostrego, możemy wyróżnić także wysiękowe i przewlekłe.
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego charakteryzuje zaleganie płynu w jamie bębenkowej, co upośledza słuch. Przewlekłe zapalenie z kolei jest związane ze stałą perforacją błony słuchowej, wyciekiem z ucha i niedosłuchem.
Predyspozycje
Czynnikami predysponującymi dzieci do zachorowania na zapalenie ucha środkowego są:
częste infekcje górnych dróg oddechowych (też przyczyniające się do tego przebywanie dzieci w żłobku czy przedszkolu i pora jesienno-zimowa);
przerost migdałka gardłowego;
wady twarzoczaszki;
choroba refluksowa przełyku;
płeć męska;
niekarmienie piersią;
nie w pełni rozwinięty układ odpornościowy, zaburzenia immunologiczne, alergie;
predyspozycje genetyczne.
Zobacz także: Zapalenie ucha - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Przyczyny zapalenia ucha u dziecka
Najczęściej infekcja wstępuje z części nosowej gardła, przez trąbkę słuchową do ucha środkowego, stąd infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych przyczyniają się do zapalenia ucha środkowego. Trąbka Eustachiusza u dzieci jest w pozycji bardziej poziomej niż u osób dorosłych, co ułatwia przeniesienie zakażenia do ucha środkowego.
Innymi przyczynami obejmującymi zaburzenia czynności trąbki słuchowej są obrzęk błony śluzowej trąbki (np. alergiczny), upośledzona czynność mięśni napinających podniebienie miękkie czy przerost tkanki migdałka gardłowego lub trąbkowego.
Rzadziej infekcja szerzy się z przewodu słuchowego zewnętrznego (dzięki perforacji błony bębenkowej lub drenom umieszczonym w niej) lub drogą krwiopochodną w przebiegu np. odry, szkarlatyny.
Etiologia
Etiologia zapalenia ucha środkowego u dzieci jest mieszana - wirusowa (grypa, RSV, paragrypa, adenowirusy, rynowirusy) i bakteryjna (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis).
Objawy zapalenia ucha
Zapalenie ucha środkowego u dzieci objawia się głównie bólem ucha. Objaw ten jest typowy, jednak nie występuje w każdym przypadku. Jego nieobecność (nawet u co drugiego dziecka) nie przesądza o braku zapalenia. Ból ma charakter silny i tętniący, towarzyszy mu uczucie pełności ucha i przejściowy niedosłuch.
Ból ucha nie jest jedynym objawem. Dołączyć do niego może gorączka (25% przypadków), wymioty, biegunka, brak apetytu, zaburzenia snu, niepokój. W przypadku niemowlaków dominować będą objawy uogólnione i będą bardziej nasilone niż u starszych dzieci.
Powikłania
Dzięki antybiotykoterapii częstość powikłań została zmniejszona, jednak niezupełnie wyeliminowana.
Do najczęstszych powikłań zapalenia ucha środkowego należy zapalenie wyrostka sutkowatego (przeważnie u dzieci poniżej 10 r.ż., bardzo rzadko u niemowląt), porażenie nerwu twarzowego czy zapalenie błędnika.
Do rzadziej występujących powikłań możemy zaliczyć:
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
ropień nadtwardówkowy,
ropniak podtwardówkowy,
zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej,
ropnie mózgu.
Jeżeli u dziecka w przebiegu zapalenia ucha wystąpią takie objawy jak nieustępujące bóle głowy, asymetria twarzy, zaburzenia równowagi, zawroty głowy, sztywność karku, obfity wyciek ropny z ucha, nagłe upośledzenie słuchu lub inne niepokojące rodzica objawy, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub laryngologa, ponieważ mogą wskazywać na wystąpienie powikłań tej choroby.
Profilaktyka
Rodzice mogą przyczynić się do działań mających na celu profilaktykę zapalenia ucha:
zachęcanie matki, w miarę jej możliwości, do karmienia piersią w pierwszych sześciu miesiącach życia dziecka;
ograniczenie prawdopodobieństwa infekcji dróg oddechowych m.in. poprzez zaniechanie oddawania dziecka do żłobka czy przedszkola;
chronienie przed dymem tytoniowym;
szczepienie dziecka, ale i rodziny przeciwko grypie i pneumokokom;
zrezygnowanie ze smoczka powyżej 6. miesiąca życia;
niekarmienie butelką w pozycji leżącej.
