Ból kolana - choroby, przyczyny, objawy, leczenie

Najczęstsze przyczyny bólu kolan

Do najczęstszych przyczyn bólu kolan należą m.in. urazy mechaniczne, przeciążenie stawu kolanowego, uszkodzenie rzepki oraz choroby współistniejące.

Urazy mechaniczne

Do urazów mechanicznych, które powodują ból kolan, zaliczamy:

skręcenie stawu kolanowego,
zwichnięcie stawu kolanowego,
uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej,
uszkodzenie łąkotki bocznej,
uszkodzenie więzadła pobocznego piszczelowego,
uszkodzenie więzadła pobocznego strzałkowego,
uszkodzenie chrząstki stawowej:
-złamanie podchrzęstne,
-jałowa oddzielająca martwica kostno-chrzęstna (osteochondritis dissecans),
uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego,
rany, stłuczenia,
złamania wewnątrzstawowe - kłykci głowy kości piszczelowej lub udowej,
naciągnięcie mięśni,
naderwania ścięgien.
Przeciążenie stawu kolanowego
Wśród przeciążeń stawu kolanowego wyróżniamy:
-kolano skoczka - zapalenie więzadła rzepki, dolegliwości bólowe występują z przodu kolana w (okolicy więzadła łączącego rzepkę z kością piszczelową) podczas szybkiego prostowania, np. skakanie, wchodzenie po schodach;
-kolano biegacza - zespół pasma biodrowo-piszczelowego, ból występuje po stronie bocznej lub przedniej stawu kolanowego (w okolicach rzepki) na skutek przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego, pojawia się niespodziewanie i nasila przy zginaniu kolana, np. zbieganie w dół, schodzenie po schodach;
-zapalenie kaletki maziowej - dochodzi do niego na skutek przeciążenia okolicy kolan w wyniku długotrwałego klęczenia, mikrourazów, stłuczenia - zapalenie kaletki przedrzepkowej (najczęstsze);
-choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego - spowodowana jest zużyciem chrząstki stawowej, która pełni funkcje ochronne i amortyzuje wstrząsy. Choroba zwyrodnieniowa stawów to najczęstsza forma zapalenia stawów i przyczyna bólu kolana u osób po 50. roku życia;
-wady postawy i wady anatomiczne - niesymetryczne ustawienie kolan (w wyniku np. krótszej kończyny dolnej) prowadzi do nierównomiernego obciążenia stawów, co z czasem może powodować ból.
Uszkodzenie rzepki
-chondromalacja rzepki - rozmiękanie lub pękanie chrząstki stawowej rzepki, ból w przedniej części kolana. Powstaje na skutek nieprawidłowego ustawienia rzepki, nieprawidłowego ustawienia kości udowej względem rzepki i piszczeli, nadmiernej aktywności fizycznej lub jej braku, nadwagi;
-zwichnięcia rzepki - przemieszczenie rzepki z jej bruzdy na kości udowej w bok, najczęściej na zewnętrzną stronę kolana, dochodzi do niego zwykle podczas aktywności fizycznej i jest opisywane jako bardzo bolesne uczucie przeskoczenia w kolenie. Większości przypadków zwichnięciu towarzyszą wrodzone anatomiczne anomalie, które mogą występować rodzinnie.

Choroby współistniejące
Również choroby współistniejące mogą przyczynić się do bólu kolana:
-choroby reumatyczne - reumatoidalne zapalenie stawów - autoimmunologiczny proces zapalny w obrębie błony maziowej, który powoduje jej pogrubienie i przekrwienie, a w konsekwencji ból, sztywność stawów oraz obrzęk kolana. Nieleczona choroba prowadzi do zniszczenia stawów, niepełnosprawności, a nawet śmierci;
-borelioza - objawy występują w różnym czasie od zakażenia bakterią (Borrelia burgdorferi), której wektorem są kleszcze. Choroba objawia się jako bóle stawowe, okołostawowe, mięśniowe, stan zapalny stawów o charakterze przemijającym lub przewlekłym. Rzadziej obserwuje się zapalenie ścięgien, mięśni, podostre zapalenie kości i szpiku kostnego;
-dna moczanowa - zapalenie, któremu towarzyszy ograniczona ruchomość stawu, bardzo silny, rwący ból kolana, obrzęk, ucieplenie skóry nad stawem i złuszczenie naskórka. Dochodzi do tego wskutek odkładania się w stawach kryształów moczanu sodu. Z reguły choroba dotyczy jednego stawu, jednak może się zdarzyć, że zajmuje kilka stawów jednocześnie lub "przenosi się" z jednego na kolejny;
-zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa - choroba o podłożu genetycznym, atakuje zazwyczaj kręgosłup, ale może również zajmować inne stawy. Chory może doświadczać bólu kolan, któremu towarzyszy obrzęk i ograniczenie ruchomości.

Inne przyczyny, które mogą powodować ból kolana
Wyżej wymienione przyczyny nie są jedyne, które powodują dolegliwości bólowe kolan:
-reaktywne zapalenie stawów - zespół Reitera, zakażenie poprzedzone infekcją przewodu pokarmowego lub narządów moczowo-płciowych, dotyczy głównie stawów kończyn dolnych i przyczepów ścięgnistych, charakteryzuje się bólem kolan i obrzękiem pojedynczego lub kilku stawów;
-infekcyjne zapalenie stawów - septyczne zapalenie stawów, wywołane przez drobnoustroje bakterie, wirusy lub grzyby, które dostają się do błony maziowej np. drogą krwi lub bezpośrednio podczas operacji. Zapalenie dotyczy zwykle jednego stawu i objawia się jako nagły ból, zaczerwienienie, ocieplenie skóry oraz ograniczenie ruchomości stawu.

Urazy i ból kolan. Jak zapobiegać?

Niestety, nie jest możliwe, aby całkowicie zniwelować ryzyko urazów. Można natomiast istotnie zmniejszyć ryzyko kontuzji poprzez:

pracę nad wzmocnieniem mięśni nóg, bioder, pośladków - poprawa stabilizacji kolan;
wykonywanie ćwiczeń plyometrycznych - polegających na wykonywaniu ruchów powodujących duże obciążenie mięśni i stawów - maksymalnie 2-3 razy w tygodniu, ponieważ częstszy trening prowadzi najczęściej do kontuzji;
przywiązywanie dużej uwagi do techniki ćwiczeń lub biegu;
wykonywanie rozgrzewki przed treningiem;
utrzymanie prawidłowej postawy ciała;
wybór profilaktycznych krzeseł wspomagających prawidłowe ustawienie kolan przy długotrwałym siedzeniu;
dobór odpowiedniego obuwia względem wybranej aktywności;
utrzymanie prawidłowej masy ciała - przebyte urazy, nadwaga i wzrost masy ciała sprzyjają rozwojowi choroby zwyrodnieniowej.

Diagnostyka bólu kolana. Kiedy wykonywanie badań obrazowych ma sens?

USG - używane do diagnostyki tkanek miękkich, umożliwia uwidocznienie powierzchownych struktur, obrzęku, zmian dostępnych w badaniu palpacyjnym. Badanie nie wykryje urazów w obrębie chrząstki, łąkotki czy więzadeł krzyżowych, czyli we wnętrzu kolan;
RTG - badanie wykonywane, gdy mamy do czynienia z nagłym urazem i trzeba działać szybko np. uwidocznić złamanie i zadecydować o założeniu gipsu. Warto pamiętać, że udział w badaniu zawsze wymaga odpowiedniego skierowania (nawet jeśli jest ono wykonywane komercyjnie);
rezonans magnetyczny kolana - najdokładniejsze badanie obrazujące kości i tkanki miękkie. Przeciwwskazaniem do badania są metalowe i elektroniczne elementy w ciele pacjenta, np. śruby, rozrusznik serca;
tomografia komputerowa - badanie pozwala uzyskać bardziej szczegółowy obraz złożonych złamań niż ten widoczny na zdjęciu rentgenowskim oraz rekonstrukcję 3D odłamów kostnych pomocną podczas planowania zabiegów naprawczych.

Co zrobić w razie wystąpienia bólu kolan?

W sytuacji, gdy ból utrzymuje się i nasila, utrudniając codzienne funkcjonowanie, należy skonsultować się z lekarzem. Leczeniem dolegliwości bólowych w obrębie układu ruchu zajmują się lekarze ortopedzi. Jeśli jednak nie mamy możliwości, aby w danej chwili udać się do ortopedy, bóle kolana warto skonsultować z lekarzem rodzinnym, który zleci podstawowe badania i zaproponuje leczenie lub pokieruje do specjalisty.

Jeśli silny ból kolana występuje nagle (zwłaszcza podczas aktywności fizycznej), niewykluczone, że doszło do urazu. Urazy kolana bardzo często związane są z rekreacyjnym uprawianiem sportu i pomijaniem rozgrzewki.

W tym przypadku należy niezwłocznie udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub Szpitalnego Oddziału Ratunkowego, ponieważ dalsze funkcjonowanie z bólem kolana może pogorszyć rokowanie i prowadzić do poważnych komplikacji.

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjni i nie jest to porada lekarska. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne bez wychodzenia z domu.

Objawy alarmowe i ból kolan. Kiedy zgłosić się do lekarza?

Pilnej konsultacji ortopedycznej wymagają m.in.:

dolegliwości bólowe spowodowane urazem kolana,
opuchnięty staw kolanowy z towarzyszącą gorączką,
sytuacja, w której nie jesteś w stanie wyprostować lub zgiąć kolana,
ból w kolanie nasilający się w czasie,
uczucie niestabilności w stawie kolanowym,
ograniczenie ruchomości stawu.

Ból kolan. Jak wygląda leczenie?

Leczenie zależy od przyczyny bólu. W części przypadków łagodny ból kolana lub ból wynikający z przeciążeniamożna uśmierzyć, stosując leczenie zachowawcze, które polega na zaniechaniu określonych form aktywności fizycznej oraz pracy z fizjoterapeutą nad wzmocnieniem i rozciągnięciem mięśni.

Jeśli ból stawu kolanowego jest związany ze stanem zapalnym lub chorobą zwyrodnieniową, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz leki miejscowe w postaci żelu, które działają chłodząco i łagodzą dyskomfort.

W przypadku, gdy mamy do czynienia z zakażeniem bakteryjnym, podstawą dobrania odpowiedniej antybiotykoterapiijest punkcja stawu kolanowego i badanie mikrobiologiczne pobranego płynu.

Niekiedy do podjęcia decyzji o dalszym leczeniu konieczne jest wykonanie artroskopii - jest to wziernikowanie wnętrza stawów wykonywane w znieczuleniu, które umożliwia ocenę struktur wewnątrzstawowych. Podczas badania możliwe jest płukanie kolana, wykonanie rekonstrukcji więzadeł oraz szereg innych interwencji chirurgicznych.

W przypadku niestabilności stawu kolanowego, zwichnięcia rzepki, uszkodzenia łąkotki czy urazie więzadeł konieczne może okazać się zastosowanie stabilizatora lub ortezy kolana. Pomagają one utrzymać kolano we właściwej pozycji i pobudzają krążenie krwi wewnątrz stawu, umożliwiając regenerację bez obciążenia.

Czy da się wzmocnić stawy kolanowe dietą?

Na podstawie badań ustalono, że większe spożycie magnezu i potasu w diecie wykazuje odwrotną korelację z chorobą zwyrodnieniową stawów i jej objawami (im więcej magnezu i potasu w diecie, tym mniejsze ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej).

Ponadto polepsza jakość życia i łagodzi choroby współistniejące, które towarzyszą chorobie zwyrodnieniowej stawów. Niezależnie od wspomnianej choroby wykazano również, że ból kolan u osób starszych był powiązany ze złą jakością diety i niedoborami żywieniowymi.

Czy suplementacja kolagenu na ból stawów kolanowych ma sens?

Skuteczność i potencjalne korzyści wynikające ze stosowania peptydów kolagenowych wciąż są przedmiotem badań. W dostępnych badaniach ustalono, że ból kolana spowodowany chorobą zwyrodnieniową uległ znacznemu osłabieniu u pacjentów stosujących kolagen, w odniesieniu do placebo.

Wyniki te sugerują, że kolagen może stanowić skuteczną opcję terapeutyczną w leczeniu objawów tej choroby.

Czy suplementacja glukozaminy i chondroityny pomaga na bolące kolana?

Brak jest jednoznacznych publikacji naukowych dotyczących wpływu glukozaminy i chondroityny na leczenie bólu stawu kolanowego. W części badań wykazano związek między suplementacją i odczuciem ulgi w bólu, w porównaniu do grupy placebo, a w innych przeciwnie. Zakłada się, że różnica ta może wynikać z różnorodności dawek i rodzajów suplementów stosowanych przez badaczy.

Choroba zwyrodnieniowa stawów a zastrzyki z kwasu hialuronowego

Dostawowe podanie kwasu hialuronowego stosowane jest w niechirurgicznym leczeniu choroby zwyrodnieniowej kolan. Kwas hialuronowy to ważny składnik mazi stawowej, która ułatwia ruch kości względem siebie i chroni przed ścieraniem.

Iniekcje mają na celu zmniejszenie obrzęku, poprawę ruchomości stawu i łagodzenie dolegliwości bólowych. Najlepsze efekty zauważalne są po około 5 tygodniach od podania preparatu, a całkowite działanie utrzymuje się nawet kilka miesięcy, w zależności od zaawansowania choroby i aktywności fizycznej pacjenta.