Nerwobóle - przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest nerwoból?

Nerwoból (neuralgia) to szczególny rodzaj bólu, wywołany uszkodzeniem lub schorzeniem somatosensorycznej części układu nerwowego. Za jego powstanie odpowiada podrażnienie konkretnego nerwu (np. nerwu międzyżebrowego, nerwu trójdzielnego).

Zwykle brak jest widocznych uszkodzeń, od których mógłby pochodzić ból nerwu.

Charakterystyczną cechą neuralgii jest oporność na leki przeciwbólowe, takie jak: niesteroidowe leki przeciwzapalne, metamizol, paracetamol.

Jaki jest mechanizm powstawania neuralgii?

Powstanie neuralgii spowodowane jest przez strukturalne uszkodzenie nerwów oraz proces zapalny, który towarzyszy temu uszkodzeniu. W miejscu, w którym pojawia się uszkodzenie nerwu dochodzi do uwolnienia z otaczających tkanek substancji takich jak: 5-HT, jony wodorowe, NGF (czynnik wzrostu nerwów), cytokiny, wolne rodniki. Powoduje to napływ komórek immunologicznych, powstanie przesięku surowiczego i w konsekwencji obniżenie progu pobudliwości włókien nerwowych.

Powyższe procesy powodują także pobudzenie komórek glejowych - co może prowadzić do zjawiska tzw. "lustrzanego odbicia bólu" i występowania bólu w miejscu odległym od miejsca uszkodzenia nerwów.

Zauważono również, że zjawisku bólu przewlekłego (do którego należą neuralgie) często towarzyszą również zmiany w budowie ośrodkowego układu nerwowego. Dotyczą one najczęściej: kory czołowej, kory wyspy, zakrętu obręczy.

Jakie są przyczyny występowania nerwobóli?

Istnieje bardzo dużo przyczyn neuralgii. Często ustalenie jej dokładnej przyczyny bywa problematyczne dla diagnozującego.

Najczęstsze przyczyny występowania nerwobóli to:

• ucisk nerwu spowodowany guzem nowotworowym;

• nieprawidłowa postawa ciała, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa;

• uraz lub zabieg operacyjny uszkadzający mechanicznie nerw;

• toksyczne uszkodzenia nerwów (np. przez dwutlenek węgla);

• zmiany zapalne (np. w przebiegu półpaśca);

• choroby przewlekłe (cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy);

• przewlekłe zmęczenie, silny stres;

• niedobór witamin z grupy B;

• choroby neurodegeneracyjne (np. stwardnienie rozsiane);

• infekcje i stany zapalne (powodują ucisk otaczających tkanek na nerw).

• nowotwory.

Kogo najczęściej dotyka ból neuropatyczny?

Neuralgie najczęściej dotyczą kobiet i osób w starszym wieku. W związku z mechanizmem ich powstawania dotyczą często pacjentów przewlekle chorych na nowotwory czy zaburzenia metaboliczne.

Jakie wyróżniamy bóle neuropatyczne?

Nerwobóle dzielimy na samoistne i objawowe:

neuralgia samoistna - nie jest wywołana przez proces chorobowy, jest natomiast skutkiem napięcia spowodowanego stresem lub przemęczeniem;

neuralgia objawowa - spowodowana procesem chorobowym.

Neuralgia nerwu trójdzielnego

Nerwoból nerwu trójdzielnego jest najczęściej występującą neuralgią. Dotyczy twarzy i zwykle występuje jednostronnie. Jest spowodowany uszkodzeniem V nerwu czaszkowego - tzw. nerwu trójdzielnego, najczęściej przez ucisk naczynia krwionośnego. Nerw ten dzieli się na 3 gałęzie: nerw oczny, nerw szczękowy, nerw żuchwowy. Nerwoból może dotyczyć jednej z gałęzi lub całego nerwu.

Najczęściej ból wywoływany jest przez niewielkie bodźce: powiew wiatru, dotyk, mycie zębów. Odczucia towarzyszące tej neuralgii mają charakter napadowy. Jest to zazwyczaj uczucie rażenia prądem elektrycznym w okolicy nerwu trójdzielnego. Dotyczy zwykle kobiet po 35. roku życia.

Neuralgia nerwu językowo-gardłowego

Neuralgia nerwu językowo-gardłowego jest związana z IX nerwem czaszkowym, czyli nerwem językowo-gardłowym. Jest to najrzadszy typ nerwobólu. Wiąże się z jednostronnymi objawami bólowymi na przebiegu nerwu: w okolicy migdałków podniebiennych, tylnej ściany gardła, kąta żuchwy.

Neuralgia półpaścowa

Inaczej nerwoból postherpetyczny. Stanowi powikłanie choroby wirusowej wywołanej przez VZV- wirus odpowiedzialny również za ospę wietrzną. Jest to ostry, piekący ból pojawiający się po ustąpieniu wysypki półpaścowej.

Ataki bólowe w przebiegu półpaśca z czasem ustępują (mogą one trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat), ból jest zwykle jednostronny i ograniczony do przebiegu jednego nerwu. Występuje nadwrażliwość na słabe bodźce bólowe. Dotyczy on około kilkunastu procent pacjentów z półpaścem, częściej osób starszych.

Neuralgia międzyżebrowa

Neuralgia międzyżebrowa to ból pojawiający się na przebiegu nerwów międzyżebrowych, stanowiących gałęzie rdzenia kręgowego. Ból pierwotnie pojawia się w obrębie klatki piersiowej. Może stamtąd promieniować do okolicy łopatkowej. Zwykle pojawia się po jednej stronie i może być wzmagany przez dotyk czy ruchy oddechowe.

Neuralgia międzyżebrowa objawia się piekącym bólem, często połączonym z uczuciem skurczów w głębi tkanek.

Neuralgia nerwu sromowego

Niedostatecznie poznany rodzaj nerwobólu. Objawy bólowe występują w obrębie krocza, a ich przyczyną jest rozciągnięcie lub ucisk nerwu sromowego. Często dotyczy osób uprawiających kolarstwo, z uwagi na mechaniczne podrażnianie krocza podczas jazdy rowerem.

Neuralgia amiotroficzna

Neuralgia amiotroficzna jest to neuralgia splotu ramiennego. Przyczyną neuralgii jest rzadkie genetycznie uwarunkowane zaburzenie obwodowego układu nerwowego. Jest rzadką formą neuralgii splotu ramiennego.

Występuje również pod nazwą "zespół Parsonage'a–Turnera". Do objawów zespołu należy nagły, silny ból w obrębie obręczy barkowej i ramienia. Bólowi mogą towarzyszyć osłabienie i zanik mięśni. Neuralgia jest zwykle jednostronna i utrzymuje się od kilku godzin do kilku tygodni.

Neuralgia nerwu potylicznego Arnolda

W tym wypadku ból pojawia się z tyłu głowy i może promieniować do okolicy czoła. Mogą mu również towarzyszyć szumy uszne, światłowstręt i zaburzenia widzenia. Bóle głowy w przebiegu neuralgii Arnolda często są mylone z migreną.

W jaki sposób odczuwane są nerwobóle?

Nerwobóle różnią się od typowego bólu (bólu receptorowego). Najczęściej ból pojawia się nagle i jest wywołany bodźcem, który w warunkach fizjologicznych nie spowodowałby bólu (dotyk, lekkie otarcie, ruch powietrza). Jest to zazwyczaj silny ból, ale o krótkim czasie trwania. Może mieć charakter piekący, kłujący, rwący.

Ataki nerwobóli często nawracają, a pomiędzy nimi występują przerwy różnej długości.

Część pacjentów cierpiących na nerwobóle odczuwa różnego rodzaju zaburzenia czucia:

• parestezje: uczucie drętwienia, mrowienia, "prądu", nieodczuwane jako nieprzyjemne dolegliwości;

• allodynia: objawy bólowe, pieczenie lub mrowienie, wywołane nieadekwatnie słabym bodźcem, np. podmuchem wiatru;

• hiperalgezja: nadmiernie intensywny ból wywołany słabym bodźcem bólowym;

• hiperpatia: inaczej przeczulica, nadmierna odpowiedź bólowa utrzymująca się nawet po ustaniu bodźca bólowego;

• hipestezja: niedoczulica, osłabienie odpowiedzi na bodziec.

Jak diagnozuje się bóle neuropatyczne?

Diagnostyką i leczeniem nerwobóli zajmują się lekarze neurolodzy. Lekarz zbiera dokładny wywiad z pacjentem, pytając o objawy i choroby współistniejące, a także zabiegi chirurgiczne i przebyte urazy.

Przeprowadza on także badanie przedmiotowe, w którym bada odczucia pacjenta (czucie bólu, dotyku, temperatury). W razie potrzeby zleca również badania dodatkowe, jak RTG, MRI czy EMG.

Jak wygląda leczenie nerwobólu?

Leczenie bólu neuropatycznego ma na celu złagodzenie dolegliwości bólowych i poprawę komfortu życia pacjenta.

Jedynie połowie pacjentów udaje się osiągnąć cel leczenia. Nerwobóle typowo nie reagują na leki przeciwbólowe. W leczeniu wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe (dostępne na receptę).

Leki przeciwdepresyjne w leczeniu neuralgii

Zastosowanie ma głównie amitryptylina. Należy ona do grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Jej działanie polega na blokowaniu zwrotnego transportu serotoniny i noradrenaliny z przestrzeni synaptycznej.

Oprócz amitryptyliny stosuje się również wenlafaksynę i duloksetynę.

Czasami wykorzystuje się również tzw. terapie naturalne.

Leki przeciwpadaczkowe w leczeniu neuralgii

Wśród leków przeciwpadaczkowych najczęściej zastosowanie mają gabapentyna i pregabalina.

Mechanizm działania gabapentyny i pregabaliny polega na modulacji przewodnictwa nerwowego poprzez wpływ na kanały wapniowe w neuronach, zmniejszając nadmierną pobudliwość neuronalną i wpływając na poziomy neuroprzekaźników, takich jak GABA.

Terapie naturalne w leczeniu neuralgii

Mogą one uzupełniać metody farmakologiczne leczenia nerwobóli. Ich zastosowanie należy najpierw skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Zaliczamy do nich:

• akupunkturę,

• akupresurę,

• ziołolecznictwo.

Zabiegi chirurgiczne

Czasami wykorzystuje się różnego rodzaju zabiegi. Należą do nich:

• termokoagulacja,

• mikrokompresja balonem,

• Gamma Knife.

Lekarz może również zalecić suplementację witamin z grupy B. Przydatne mogą również okazać się zmiany codziennych nawyków: odpowiednia ilość snu, aktywność fizyczna, odpoczynek.

To nie jest porada medyczna, nie zastąpi ci konsultacji lekarskiej. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne.

Bibliografia

Zespół Parsonage–Turnera (neuralgia amiotroficzna) – opis przypadku [Andrzej Kwolek, Małgorzata Majka-Sibiga, Jolanta Zwolińska, Dorota Korab] [online] [dostęp 29.12.2023] dostępne online:

https://www.ejcem.ur.edu.pl/system/tdf/08_z3_2006_0.pdf?file=1&type=node&id=675&force=

Portal Apteline [online] [dostęp 29.12.2023] dostępne online:

https://apteline.pl/artykuly/nerwobole-objawy-przyczyny-i-leczenie-neuralgii

Portal Fizjoterapiawkrakowie, [online] [dostęp 29.12.2023] dostępne online:

https://fizjoterapiawkrakowie.pl/nerwobole-przyczyny-objawy-leczenie/#5_Neuralgia_POPOLPASCOWA_nerwobol_postherpetyczny

Portal MP, [online] [dostęp 29.12.2023] dostępne online:

https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=86

Portal Neurologia Praktyczna, [online] [dostęp 29.12.2023] dostępne online:

https://neurologia-praktyczna.pl/a2661/Leczenie-neuralgii-nerwu-trojdzielnego.html