Analogi hormonu GLP-1 (inaczej inkretynomimetyki) to najbardziej popularne i rozpowszechnione preparaty inkretynowe. Substancja dostarczana do organizmu oddziałuje na te same receptory i ma identyczne funkcje jak naturalny hormon, jednak nie jest wrażliwa na destrukcyjny wpływ enzymu DPP 4.
Preparaty mają stosunkowo dobry profil bezpieczeństwa - w minimalny sposób sprzyjają wystąpieniu hipoglikemii (ryzyko to rośnie podczas jednoczesnej terapii za pomocą pochodnych sulfonylomocznika lub insuliny), a ich głównym działaniem niepożądanym są zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ból brzucha, nudności, wzdęcia) wynikające z wpływu leków na pasaż żołądkowy. Znacznie rzadziej obserwuje się tu poważniejsze powikłania np. ostre zapalenie trzustki czy postęp retinopatii cukrzycowej.
Preparaty różnią się od siebie rodzajem rejestracji i refundacji. Mają różny wpływ na redukcję ryzyka sercowo-naczyniowego i redukcję masy ciała. Wykazują też różną skuteczność w zmniejszaniu poziomu hemoglobiny glikowanej i glikemii na czczo.
Stosowane są najczęściej w postaci iniekcji podskórnych, choć jeden z preparatów - Rybelsus ma formę doustną.
Eksenatyd - pierwszy analog GLP-1 do leczenia cukrzycy
Po odkryciu potencjału hormonów inkretynowych w kontroli glikemii i regulacji masy ciała oraz udziału zaburzeń hormonalnych w patogenezie cukrzycy typu 2, postanowiono wypełnić lukę terapeutyczną.
W poszukiwaniu substancji, na podstawie której możliwe byłoby stworzenie nowego leku, naukowcy zaczęli przeprowadzać testy na zwierzętach. Ostatecznie ze śliny pustynnej jaszczurki - Gila monster wyekstrahowali egzentynę 4, która dała początek syntetycznej substancji o nazwie eksenatyd.
Jedynym produktem na polskim rynku zawierającym eksenatyd w postaci o przedłużonym działaniu jest Budyreon. Wskazany jest on w leczeniu cukrzycy typu 2 u osób dorosłych w połączeniu z odpowiednią dietą i lekami przeciwcukrzycowymi (w tym insuliną), jeśli dotychczasowa terapia nie przyniosła spodziewanego efektu. Lek ten podaje się we wstrzyknięciach podskórnych, z częstością raz na tydzień.
Lek zmniejsza stężenie hemoglobiny glikowanej (wskaźnik średniego stężenia glukozy we krwi w ciągu ostatnich 3 miesięcy) średnio o 1,5% oraz glikemię na czczo średnio o 1,8-2,0 mmol/l.
Budyreon jest rzadko stosowanym preparatem z grupy analogów GLP-1 - nie można stosować go w monoterapii, nie jest refundowany, nie obniża ryzyka sercowo-naczyniowego oraz wykazuje niewielki wpływ na redukcję masy ciała (ogólny spadek o 2,5 kg).
Ponadto jest najbardziej restrykcyjny w stosunku do pacjentów cierpiących na zaburzenia funkcji nerek - należy go odstawić, gdy GFR spadnie do 50-30 ml/min.
Semaglutyd - najbardziej popularny analog GLP-1
Semaglutyd to jeden z najczęściej stosowanych analogów GLP-1. Na rynku polskim najpopularniejszym produktem zawierającym tę substancję czynną jest Ozempic. Lek stosuje się w iniekcjach podskórnych, w dawce od 0,25-2 mg na tydzień. Może być stosowany u osób z zaburzeniami funkcji nerek z wyłączeniem pacjentów w końcowym stadium choroby (GFR).
Ozempic wskazany jest w leczeniu cukrzycy typu 2 u osób dorosłych - w monoterapii, gdy inne substancje są przeciwwskazane lub w połączeniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi. Lekarze przepisują go również off label (poza wskazaniami) jako produkt wspomagający redukcję masy ciała u osób bez zaburzeń kontroli glikemii.
Ozempic redukuje stężenie hemoglobiny glikowanej (w zależności od dawki średnio o 1,5- 1,8%) i poziom glikemii na czczo (średnio o 2,5-2,8 mmol/l). W najbardziej spektakularny sposób wpływa na redukcję masy ciała (w zależności od czasu terapii i dawki o 3,7-6 kg). Wykazuje również pozytywny wpływ na układ krwionośny i tym samym zmniejsza ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych.
Wychodząc naprzeciw potrzebom pacjentów, niedawno na rynek wprowadzony został odpowiednik Ozempicu - Rybelsus, który jako jedyny z analogów GLP-1 ma postać tabletek. Lek zarejestrowany jest w identycznych wskazaniach jak Ozempic, stosuje się go doustnie, codziennie w dawce od 3 do 14 mg na dobę.
Lek zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe, ma wpływ na spadek masy ciała (średnio 2,5-3,5 kg), obniża stężenie hemoglobiny glikowanej (o 1-1,2%) oraz glikemię na czczo (o 1,2-2 mmol/l).
Głównym problemem podczas terapii preparatem Rybelsus jest jego niewielka biodostępność (procent substancji czynnej, który z podanej dawki został wchłonięty do krwiobiegu) szacowana na 1%.
Zróżnicowany jest również stopień wchłaniania leku - tzn. skuteczność leczenia może być różna u różnych osób. By zwiększyć wchłanialność leku, należy przyjmować go na pusty żołądek popijając niewielką ilością wody.
Istnieje jeszcze jeden lek zawierający semaglutyd - Wegovy. Wskazany jest on w celu kontroli masy ciała u pacjentów z BMI powyżej 30 kg/m2 lub BMI 27-30 kg/m2 z minimum jednym schorzeniem towarzyszącym nadwadze np. zaburzenia kontroli glikemii, nadciśnienie, dyslipidemie, obturacyjny bezdech senny lub choroba sercowo-naczyniowa.
Wegovy podaje się podskórnie, w dawce 0,25-2,4 mg raz na tydzień. W badaniach klinicznych, w 3. miesiącu terapii uzyskano redukcję masy ciała w zależności od dawki średnio 7-15 kg. Produkt jest już dostępny w polskich aptekach.
Liraglutyd - jedyny lek wskazany dla dzieci i młodzieży
Najpopularniejszym preparatem zawierającym liraglutyd jest Saxenda. Lek ten stosuje się podskórnie, codziennie, w dawce 0,6-3 mg na dobę. Przeciwwskazany jest u pacjentów cierpiących na ciężkie zaburzenie funkcji nerek (GFR).
Preparat zarejestrowany jest w celu kontroli masy ciała u pacjentów dorosłych z otyłością (BMI > 30 kg/m2) lub nadwagą (BMI 27-30 kg/m2) z co najmniej jednym schorzeniem towarzyszącym nadwadze np. cukrzyca typu 2, nadciśnienie, dyslipidemie, obturacyjny bezdech senny lub choroba sercowo-naczyniowa.
Saxenda to jedyny produkt, który można podawać również dzieciom >12 roku życia, które cierpią na otyłość (sklasyfikowaną według siatek centylowych) lub mają >60 kg.
W badaniach klinicznych w zależności od czasu terapii, przy równoczesnej modyfikacji diety i stopnia aktywności fizycznej uzyskano spadek masy ciała średnio o 6,5-8 kg, spadek poziomu hemoglobiny glikowanej o 0,5-1,5% i poziomu glikemii na czczo o 0,5-2 mmol/l.
Lek ten należy odstawić, jeśli po 12 tygodniach terapii nie odnotuje się 4-5% spadku masy ciała.
Saxenda zmniejsza również wartości ciśnienia tętniczego, redukuje częstość bezdechów sennych, zmniejsza ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych.
Okazuje się, że liraglutyd zwiększa wydzielanie insuliny oraz zmniejsza wydzielanie glukagonu i motorykę przewodu pokarmowego.