Jaką antykoncepcję wybrać po 40. roku życia?

Kiedy ustaje płodność?

Menopauza w definicji WHO to ostateczne ustanie miesiączkowania w wyniku utraty aktywności pęcherzykowej jajników, po którym przez okres 12 miesięcy nie wystąpiło już żadne krwawienie. Typowo występuje u kobiet między 45 a 55 rokiem życia.

W związku z tym, że wygasanie czynności jajników następuje stopniowo, w okresie okołomenopauzalnym cykle mogą być bezowulacyjne i nieregularne. Jednakże dopóki występują, płodność kobiety jest zachowana i ciąża nadal jest możliwa.

Jakie są najbardziej popularne metody antykoncepcji?

Wśród udowodnionych korzyści stosowania antykoncepcji w okresie okołomenopauzalnym wyróżniamy tj.: niższa częstość sterylizacji chirurgicznej w tej grupie wiekowej, zmniejszenie ryzyka zachorowania na choroby onkologiczne (raka jajnika i raka endometrium) oraz relatywnie zmniejszone ryzyko nowotworów jelita grubego.

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej pomaga w przywróceniu regularnych cykli menstruacyjnych, zmniejszeniu obfitości krwawienia i dolegliwości bólowych podczas miesiączek.

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych łagodzi pierwsze objawy przekwitania, opóźnia rozwój osteoporozy i może chronić przed rozrostem błony śluzowej macicy oraz powstawaniem torbieli jajnika.

Czy można stosować tabletki antykoncepcyjne po 40 r.ż.?

Nie ma jednej, najlepszej metody antykoncepcji polecanej dla kobiet po 35 roku życia.

Kobiety dojrzałe mogą bezpiecznie stosować większość tabletek antykoncepcyjnych. Tabletki zawierające estrogen i progesteron mogą być bezpiecznie stosowane u pacjentek w tej grupie wiekowej pod warunkiem, że są zdrowe, nie palą papierosów i nie mają podwyższonego ryzyka sercowo-naczyniowego.

O wyborze preparatu decyduje pacjentka wraz z lekarzem. Lekarz ginekolog całościowo analizuje indywidualną sytuację zdrowotną pacjentki, wykonuje USG, cytologię, pomiar ciśnienia tętniczego i ustala, jaka metoda antykoncepcji będzie dla niej najbardziej bezpieczna. Lekarz może zapytać pacjentkę po 40 roku życia czy nadal miesiączkuje, a także o ilość czasu jaki upłynął od ustania miesiączki. Aby ocenić jej płodność może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne (np. FSH czy estradiol).

Tabletki antykoncepcyjne są dobrym wyborem ze względu na ich dodatkowe pozytywne efekty tj. zapobieganie nadmiernemu rozrostowi błony śluzowej macicy, zmniejszanie krwawień, łagodzenie pierwszych objawów menopauzy, opóźnienie rozwoju osteoporozy czy zmniejszenie ryzyka nowotworów jajnika i endometrium.

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Tabletki hormonalne dzielą się na tabletki dwuskładnikowe i jednoskładnikowe.

Tabletki dwuskładnikowe to preparaty zawierające estrogeny i progesteron. Mogą być one z powodzeniem stosowane u kobiet po 40 r.ż. pod warunkiem, że nie występują u nich przeciwwskazania takie jak palenie papierosów, schorzenia wątroby, czynniki ryzyka zakrzepicy żylnej lub tętniczej, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, migreny z aurą, cukrzyca z powikłaniami naczyniowymi czy nieprawidłowe poziomy cholesterolu bądź trójglicerydów.

Estrogeny zwiększają krzepliwość krwi, nie mogą być również stosowane u pacjentek z nowotworem piersi lub innym nowotworem hormonozależnym, a także z niewyjaśnionymi krwawieniami z dróg rodnych.
Tabletka dwuskładnikowa o niskich dawkach estradiolu równie skutecznie zabezpiecza przed zajściem w ciążę, a jest bardziej bezpieczna w grupie pacjentek powyżej 35 roku życia.

Tabletki jednoskładnikowe to preparaty zawierające tylko progesteron. Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, tzw. "mini pill" są bezpiecznym wyborem u pacjentek palących papierosy czy posiadających inne przeciwwskazania do stosowania estrogenów.

Antykoncepcja hormonalna inna niż pigułki hormonalne?

Hormonalna wkładka wewnątrzmaciczna jest dobrą alternatywą dla doustnej antykoncepcji hormonalnej. Wkładka zakładana jest przez lekarza ginekologa na okres od 3 do 5 lat. Zawiera lewonorgestrel (progestagen), który zagęszcza śluz szyjkowy. Jest to bezpieczna i wygodna metoda antykoncepcji u dojrzałych kobiet ze względu na to, że nie zawiera estrogenu i nie wymaga pamiętania o regularnym przyjmowaniu tabletek. Krwawienia miesięczne są mniej bolesne i mniej obfite, wobec czego wkładka może być pomocna w łagodzeniu objawów endometriozy . Hormonalna wkładka wewnątrzmaciczna (IUD) posiada bardzo niski wskaźnik Pearla, co znaczy, że ma wysoką skuteczność w zapobieganiu ciąży.

Krążek dopochwowy wydziela estrogeny i progesteron. Krążek musi być wymieniany co około 3 tygodnie. Przeciwwskazany u pacjentek, u których występuje wysokie ryzyko zakrzepów.

Plastry antykoncepcyjne zawierają estrogeny i progesteron. Mogą być mniej skuteczne u pacjentek z masą ciała powyżej 90 kg ze względu na słabsze przenikanie hormonów do krwiobiegu przez grubszą warstwę tkanki tłuszczowej. Plastry nie obciążają żołądka i wątroby, wobec czego warto rozważyć ich zastosowanie u pacjentek z chorobami układu pokarmowego.

Implanty podskórne charakteryzują się najniższym wskaźnikiem Pearla. U pacjentek powyżej 40 roku życia zaleca się zachowanie dużej ostrożności w ich stosowaniu.

Zastrzyki antykoncepcyjne zawierają tylko gestageny, wobec czego są dobrym wyborem u pacjentek z przeciwwskazaniami do stosowania estrogenów. Są dość tanią metodą i wykonuje się raz na 3 miesiące.

Antykoncepcja awaryjna, jak sama nazwa wskazuje, nie powinna być podstawową metodą antykoncepcyjną. Ten rodzaj antykoncepcji bywa jednak konieczny w sytuacjach kryzysowych, gdy np. doszło do pęknięcia prezerwatywy w trakcie stosunku.

Niehormonalne metody antykoncepcyjne

Wkładka domaciczna miedziana, tak jak wkładka hormonalna, jest zakładana na okres od 3 do 5 lat. Nie wydziela hormonów, zawiera wyłącznie jony miedzi, które utrudniają przeżycie plemników i wytwarzają jałowy stan zapalny w obrębie macicy. Wkładka niehormonalna jest dużo tańsza od hormonalnej IUD i istnieje niewiele przeciwwskazań do jej stosowania, może jednak zwiększać bolesność i obfitość krwawień.

Prezerwatywa męska to najczęściej wybierana metoda antykoncepcji barierowej. Jej główną zaletą jest ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, jednak zaliczana jest do mniej skutecznych metod antykoncepcyjnych.

Naturalne metody antykoncepcji posiadają najwyższy wskaźnik Pearla ze wszystkich metod antykoncepcji tzn. wykazują najniższą skuteczność.

Korzyści ze stosowania antykoncepcji w okresie premenopauzalnym

Wśród udowodnionych korzyści stosowania antykoncepcji w okresie okołomenopauzalnym wyróżniamy tj.: niższa częstość sterylizacji chirurgicznej w tej grupie wiekowej, zmniejszenie ryzyka zachorowania na choroby onkologiczne (raka jajnika i raka endometrium) oraz relatywnie zmniejszone ryzyko nowotworów jelita grubego.

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej pomaga w przywróceniu regularnych cykli menstruacyjnych, zmniejszeniu obfitości krwawienia i dolegliwości bólowych podczas miesiączek.

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych łagodzi pierwsze objawy przekwitania, opóźnia rozwój osteoporozy i może chronić przed rozrostem błony śluzowej macicy oraz powstawaniem torbieli jajnika.

Czy antykoncepcja opóźnia menopauzę?

Wiek menopauzy jest zależny przede wszystkim od czynników genetycznych, a także innych, takich jak palenie papierosów, choroby przewlekłe, nowotwory.

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej umożliwia łagodne przejście pierwszych objawów menopauzy, ponieważ do organizmu dostarczane są hormony, których endogenna produkcja przez jajniki kobiety w okresie przedpokwitaniowym spada. W związku z tym pojawiające się objawy przekwitania są trudniejsze do zauważenia.

Niemniej mimo stosowania hormonalnej antykoncepcji czynność jajników wygasa zgodnie z zegarem biologicznym i prowadzi do wystąpienia menopauzy.

Do jakiego wieku można stosować antykoncepcję?

Nie ustalono konkretnego wieku kiedy antykoncepcja byłaby przeciwwskazana. Jest to kwestia indywidualna u każdej kobiety i zależy od wieku menopauzy.

Po konsultacji z lekarzem ginekologiem warto rozważyć zamianę antykoncepcji hormonalnej na hormonalną terapię zastępczą w celu złagodzenia objawów menopauzy.

Co należy monitorować podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej?

W grupie pacjentek po 40 roku życia stosujących antykoncepcję hormonalną, tak jak i u młodych kobiet, ważne jest ścisłe monitorowanie ciśnienia tętniczego, poziomu glikemii, czynników ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i parametrów czynności wątroby.

Ważna jest również samoobserwacja stanu zdrowia - warto zwrócić uwagę na zmiany w cyklu, szczególnie pojawienie się plamień czy bardziej obfitych krwawień. Każdy taki incydent należy zgłaszać lekarzowi, by ten mógł wykonać badanie i ocenić endometrium w USG.

Podsumowanie

Płodność kobiety może być zachowana nawet do 55 roku życia. Wiek menopauzy jest indywidualna kwestią każdej kobiety.

Wybór metody antykoncepcyjnej u pań po 40 r.ż. uzależniony jest od ogólnego stanu zdrowia pacjentki.

Istnieje pewne ryzyko związane ze stosowaniem estrogenów u kobiet po 35 roku życia. Po zebraniu dokładnego wywiadu i badaniu, lekarz może ocenić, czy istnieją bezwzględne przeciwwskazania do stosowania metod antykoncepcji bazujących na estrogenach.