Antykoncepcja a karmienie piersią - jakie są dostępne opcje?

Niepłodność laktacyjna - czy podczas karmienia piersią można zajść w ciążę?

Istnieje przekonanie, że karmienie piersią stanowi formę antykoncepcji. Rzeczywiście, w okresie laktacji ryzyko zajścia w ciążę jest niższe. Mechanizm, który kryje się za tym zjawiskiem opiera się na podwójnym działaniu prolaktyny. Prolaktyna odpowiada zarówno za wytwarzanie pokarmu kobiecego, jak również hamowanie owulacji (uwolnienie komórki jajowej z jajnika) i menstruacji po porodzie.

By niepłodność laktacyjną można było uznać za dość skuteczną metodę, konieczne jest regularne karmienie piersią, nie rzadziej niż co 4 godziny w ciągu dnia i co 6 godzin w nocy. Dziecko powinno być przystawiane do piersi, ponieważ nie udowodniono, aby odciąganie pokarmu miało taki sam wpływ. Pokarm matki powinien być jedynym źródłem pożywienia dla niemowlęcia. Opierać się na tej "metodzie antykoncepcji" można przez pierwsze pół roku, ponieważ płodność zazwyczaj powraca około 6 miesięcy po porodzie, wtedy kiedy ponownie wystąpi owulacja. Owulacja pojawia się około dwa tygodnie przed krwawieniem miesiączkowym, co oznacza, że zajść w ciążę można nawet przed powrotem miesiączki.

Karmienie piersią, przy spełnieniu powyższych warunków, zmniejsza prawdopodobieństwo zajścia w ciążę, ale nie daje stuprocentowej pewności.

Kiedy można rozpocząć współżycie po porodzie?

Czas połogu to czas gojenia się ciała po ciąży i porodzie. Kwestia rozpoczęcia ponownego współżycia jest bardzo indywidualna i zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj porodu, stan zdrowia kobiety, komfort fizyczny i emocjonalny. Zazwyczaj zalecane jest odczekanie około 6 tygodni od narodzin dziecka. Przed podjęciem decyzji o powrocie do aktywności seksualnej po porodzie warto zasięgnąć porady u lekarza ginekologa.

Czy hormony ze środków antykoncepcyjnych wpływają na laktację?

Antykoncepcja hormonalna może zawierać sam progestagen lub progestagen w połączeniu z estrogenem. Estrogeny mogą wpływać na zmianę składu mleka matki i zmniejszenie jego ilości. Wpływ progestagenu na laktację zdaje się być znikomy - choć w rzadkich przypadkach może dojść do zmniejszenia ilości produkowanego mleka - dlatego leki zawierające sam progestagen nie są przeciwwskazane u kobiet karmiących.

Niewielkie ilości hormonów mogą przenikać do mleka, jednak prawdopodobnie nie są szkodliwe dla dziecka. Opisano jednak m.in. przypadki powiększenia gruczołów piersiowych u dzieci karmionych przez matki przyjmujące preparaty złożone z etynyloestradiolem.

Jakich metod antykoncepcyjnych unikać w okresie karmienia piersią?

Do metod niezalecanych w czasie karmienia piersią, zwłaszcza w pierwszych 6 tygodniach po porodzie, zaliczamy antykoncepcję hormonalną złożoną, czyli zawierającą estrogen i progestagen.

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, plastry antykoncepcyjne, pierścień dopochwowy

Tabletki dwuskładnikowe, plastry i ring zawierają estrogen i progestagen. Ich działanie polega przede wszystkim na hamowaniu owulacji (uwolnienia komórki jajowej z jajnika), ale także zmianie właściwości śluzu szyjkowego, błony śluzowej trzonu macicy i hamowaniu wzrostu i selekcji pęcherzyka Graafa, z którego mogłaby zostać uwolniona komórka jajowa.

Te metody są bezwzględnie przeciwwskazane w pierwszych 6 tygodniach po urodzeniu dziecka. Między 6. tygodniem a 6. miesiącem są niezalecane. Estrogeny mogą wpływać na laktację - prowadzić do zmniejszenia ilości pokarmu i zmiany jego składu. Co więcej, estrogeny zwiększają ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej), a to ryzyko jest naturalnie wyższe w okresie poporodowym, zwłaszcza w ciągu pierwszych 21 dni.

Po upływie pierwszych tygodni od porodu można rozważyć złożoną antykoncepcję hormonalną. Zawsze jednak należy skonsultować się z lekarzem w celu rozważenia korzyści i ryzyka, jakie niesie za sobą ta metoda antykoncepcyjna. Warto także pamiętać, że istnieją pewne przeciwwskazania do stosowania środków zawierających estrogeny, takie jak wiek powyżej 35 lat i palenie papierosów, migreny z aurą, nadciśnienie tętnicze, niektóre nowotwory oraz podwyższone ryzyko zakrzepicy.

Antykoncepcja hormonalna dostępna jest wyłącznie po okazaniu recepty lub e-recepty.

Jakie metody antykoncepcyjne są wskazane w okresie karmienia piersią?

Metody antykoncepcji wskazane w czasie karmienia piersią to takie, które nie zawierają estrogenów. Należą do nich środki antykoncepcyjne zawierające sam progestagen oraz metody niehormonalne.

Metody barierowe

Do metod barierowych zaliczamy prezerwatywy , kapturki, gąbki i błony dopochwowe. Poza zapobieganiem niechcianej ciąży, prezerwatywy chronią dodatkowo także przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Są one bezpieczne dla kobiet karmiących piersią, jednak mają niższą skuteczność niż metody hormonalne.

Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe (mini pill) zawierają progestagen (dezogestrel) jako substancję czynną. Ich mechanizm działania polega na hamowaniu jajeczkowania, zagęszczaniu śluzu szyjkowego i hamowaniu wzrostu błony śluzowej macicy.

Tabletki jednoskładnikowe to dobra metoda dla kobiet, które karmią piersią. Należy jedynie zachować ostrożność podczas pierwszych 4 do 6 tygodni po urodzeniu dziecka, ze względu na niewielkie ryzyko wpływu na ilość produkowanego mleka.

Wkładka wewnątrzmaciczna

Dostępne na rynku wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) dzielą się na hormonalne i niehormonalne. Hormonalne zawierają progestagen (lewonorgestrel), który działa miejscowo na błonę śluzową macicy i zagęszcza śluz szyjkowy. Niehormonalne wkładki zawierają miedź, której jony zmniejszają ruchliwość plemników, zwiększają syntezę prostaglandyn, nasilają skurcze macicy i wywołują miejscowy odczyn zapalny.

Wkładkę można wprowadzić do jamy macicy po obkurczeniu się macicy po ciąży, nie wcześniej niż 4-6 tygodni po urodzeniu dziecka. Karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do zastosowania tej metody.

Zastrzyk antykoncepcyjny

Zastrzyk antykoncepcyjny to kolejna hormonalna metoda antykoncepcji - zawiera progestagen (medroksyprogesteron), który zapobiega zapłodnieniu przez hamowanie owulacji i zmianę śluzu szyjkowego oraz błony śluzowej macicy. Zastrzyki stosuje się domięśniowo co 3 miesiące.

Można stosować iniekcje w trakcie karmienia piersią, jednak dopiero od 6. tygodnia po porodzie.

Implant

Najskuteczniejszą z metod antykoncepcji jest implant podskórny (wskaźnik Pearla wynosi 0,05): giętki, plastikowy pręcik o wielkości zapałki, który jest zakładany pod skórę po wewnętrznej stronie ramienia. To także jest metoda hormonalna - uwalnia do organizmu progestagen (etonogestrel). Mechanizm działania opiera się na hamowaniu owulacji, zagęszczaniu śluzu szyjkowego i hamowaniu wzrostu błony śluzowej macicy.

Podobnie jak pozostałe metody hormonalne oparte na samym progestagenie, jest to metoda dostępna przy karmieniu piersią. W tym przypadku również warto odczekać 4-6 tygodni od porodu, by produkcja mleka się ustabilizowała.

Jaką metodę antykoncepcji po porodzie wybrać?

Antykoncepcja podczas karmienia piersią jest tematem wymagającym indywidualnego podejścia i uważnego uwzględnienia wielu czynników. Kobiety karmiące powinny podejmować tę decyzję w porozumieniu z lekarzem ginekologiem, by wykluczyć ewentualne przeciwwskazania i poznać możliwe działania niepożądane. Każdy lek, w tym antykoncepcja oparta na hormonach, ma swoje specyficzne właściwości i może różnie wpływać na karmienie piersią oraz na organizm kobiety i dziecka.

Preferencje pacjentki są równie istotne. Wybór środka antykoncepcyjnego musi być komfortowy dla kobiety i dostosowany do jej stylu życia, zdrowia oraz planów dotyczących przyszłości rodzicielstwa. Niezależnie od wyboru, kluczowe jest monitorowanie skutków i regularne konsultacje z lekarzem , aby zapewnić najwyższy poziom bezpieczeństwa i komfortu.

Należy pamiętać, że antykoncepcja ma służyć kobiecie, a nie stanowić dodatkowe obciążenie. Dlatego zawsze zaleca się, aby kobieta była aktywną uczestniczką w procesie decyzyjnym dotyczącym antykoncepcji. Wszystko to pozwoli na kontynuowanie karmienia piersią bez obaw i stresu, gwarantując jednocześnie skuteczną kontrolę nad planowaniem rodziny.

Bibliografia

1. Medical eligibility criteria for contraceptive use, World Health Organization, , fifth edition 2015

2. Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów, Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące antykoncepcji po porodzie, [dostęp maj 2023] dostępne online pod adresem: https://www.acog.org/womens-health/faqs/postpartum-birth-control

3. LactMed: Drugs and Lactation Database, National Library of Medicine (baza informacji dotycząca leków i laktacji)