Co warto wiedzieć o antykoncepcji dla par starających się o dziecko?

Jakie są metody antykoncepcji hormonalnej?

Zdecydowanie najpopularniejszą metodą antykoncepcji hormonalnej w Polsce jest stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, które w swoim składzie zawierają syntetyczne odpowiedniki hormonów cyklicznie wydzielanych w kobiecym organizmie - progesteronu oraz estrogenu.

Na rynku są także dostępne jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, inaczej minipigułki, które zawierają tylko progestegeny, a nie mają estrogenów - są one dobrą opcją dla pacjentek, u których przyjmowanie estrogenów jest przeciwwskazane ze względu na podwyższone ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej.

Nowoczesne metody antykoncepcji

Należy jednak pamiętać, że współcześnie antykoncepcję hormonalną można stosować także w różnych, innych postaciach niż doustnej w postaci tabletek antykoncepcyjnych.

Pacjentki mają spory wybór nowoczesnych metod, które mogą dostosować do swojego stylu życia, stanu zdrowia i indywidualnych preferencji.

Oto najpopularniejsze nowe metody antykoncepcji hormonalnej dostępne na polskim rynku:

• wkładka wewnątrzmaciczna (spirala antykoncepcyjna),

• implant antykoncepcyjny,

• zastrzyk antykoncepcyjny,

• plaster antykoncepcyjny,

• pierścień dopochwowy.

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Metody antykoncepcji hormonalnej mogą się nieznacznie pomiędzy sobą różnić działaniem, chociażby stopniem hamowania owulacji, lecz generalny mechanizm działania wszystkich wymienionych rodzajów antykoncepcji hormonalnej jest bardzo podobny, a ich skuteczność jest porównywalnie wysoka - wynosi około 99%.

Syntetyczne hormony, zawarte w antykoncepcji hormonalnej, wpływają na właściwości śluzu szyjkowego oraz błony śluzowej macicy, co sprawia, że warunki do zapłodnienia stają się niekorzystne. Tym mechanizmem charakteryzują się wszystkie metody antykoncepcji hormonalnej.

Działanie antykoncepcji hormonalnej polega także na wpływie zawartych w tych preparatach hormonów na oś podwzgórze-przysadka-jajniki na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, powodując hamowanie wydzielania gonadoliberyny (GnRH) w podwzgórzu, a następnie spadek wydzielania hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH) w przysadce mózgowej.

W konsekwencji jajniki nie są pobudzane przez FSH i LH i nie zachodzi proces owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej z jajnika, dzięki czemu nie dochodzi do zapłodnienia.

To jest główny mechanizm działania dwuskładnikowych metod antykoncepcji hormonalnej, zawierających zarówno progestageny, jak i estrogeny. Natomiast metody antykoncepcji zawierające tylko progestageny także mogą hamować proces jajeczkowania, jednak większość kobiet stosujących preparaty jednoskładnikowe normalnie ma owulację.

Czy odstawienie tabletek antykoncepcyjnych ma wpływ na płodność kobiety?

Wśród pacjentek krąży niepokojący mit, że po odstawieniu hormonów antykoncepcyjnych kobieta może zacząć mieć długotrwałe problemy z zajściem w ciążę.

Na szczęście nie jest to prawda - badania wskazują, że po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej, płodność kobiety nie jest długotrwale ani całkowicie zaburzona.

Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że powrót płodności po odstawieniu antykoncepcji może zająć trochę czasu. Ile? To zależy od rodzaju stosowanej antykoncepcji, a także od indywidualnej reakcji organizmu pacjentki, jej stanu zdrowia, współistniejących schorzeń oraz od jej wieku.

Jak szybko po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych mogę zajść w ciążę?

Przed odstawieniem tabletek antykoncepcyjnych trzeba się przygotować na to, że każdy organizm reaguje inaczej po odstawieniu pigułek. Dla niektórych osób zajście w ciążę może mieć miejsce wkrótce po odstawieniu doustnej antykoncepcji hormonalnej, podczas gdy innym może to zająć trochę więcej czasu.

U większości kobiet już pierwszy cykl menstruacyjny po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych może być tym, podczas którego zahamowanie owulacji spowodowane stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych zostanie odwrócone i będzie szansa na zajście w ciążę.

Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że często organizm kobiety potrzebuje trochę czasu, aby jej gospodarka hormonalna się uregulowała i nastąpił powrót owulacji. Średnio powrót płodności do normalnego poziomu zachodzi w przeciągu dwóch miesięcy po zaprzestaniu stosowania syntetycznych hormonów.

Ponad 80% kobiet zachodzi w ciążę w ciągu roku po ich ostawieniu.

Statystycznie, płodność powraca szybciej po odstawieniu jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych niż po odstawieniu dwuskładnikowych pigułek. Jest to związane z faktem, że minipigułki zawierają tylko progestagen, co wpływa na różnicę pomiędzy tym, jak działa tabletka antykoncepcyjna jednoskładnikowa a dwuskładnikowa.

Doustna antykoncepcja hormonalna w postaci minipigułki w mniejszym stopniu hamuje owulację, a jej mechanizm antykoncepcyjny opiera się głównie na wpływie na błonę śluzową macicy i śluz szyjkowy, które to działania szybciej się cofają po zaprzestaniu przyjmowania pigułek.

Co ciekawe, badania wskazują, że możliwa jest nawet zwiększona płodność po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych - z czym może się także wiązać zwiększone ryzyko zajścia w ciążę mnogą!

Więcej informacji na temat odstawienia tabletek antykoncepcyjnych przed planowaną ciążą można przeczytać w artykule: Odstawienie tabletek antykoncepcyjnych przed ciążą.

Jak szybko wraca płodność po odstawieniu innych metod antykoncepcji hormonalnej?

To, po jakim czasie od odstawienia antykoncepcji kobieta zacznie ponownie jajeczkować i będzie gotowa, aby móc skutecznie starać się o dziecko, zależy od metody antykoncepcji, którą stosowała oraz od indywidualnych czynników.

Wkładka wewnątrzmaciczna i implant podskórny

Po usunięciu wkładki wewnątrzmacicznej czy implantu podskórnego, płodność kobiety może wrócić bardzo szybko, prawie od razu po ich wyjęciu. Większość pacjentek pierwszą owulację ma już w ciągu miesiąca od usunięcia danego preparatu.

Plastry antykoncepcyjne i krążki dopochwowe

Natomiast po zaprzestaniu stosowania plastrów antykoncepcyjnych oraz krążków dopochwowych, powrót owulacji zajmuje podobny czas, co po odstawieniu dwuskładnikowych pigułek antykoncepcyjnych - średnio od miesiąca do trzech miesięcy od ich usunięcia.

Zastrzyki antykoncepcyjne

Zastrzyki antykoncepcyjne to metoda wyróżniająca się na tle wcześniej wymienionych - powrót jajeczkowania następuje po upłynięciu co najmniej 10 miesięcy od zastosowania ostatniego zastrzyku. Dlatego też nie jest to rekomendowana metoda dla kobiet pragnących zajść w ciążę w ciągu roku od odstawienia antykoncepcji.

Które metody antykoncepcji są najlepsze, gdy chcesz świadomie planować zajście w ciążę?

Okres powrotu do płodności po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej różni się w zależności od wybranej metody antykoncepcji. Jeżeli już wiesz, że po odstawieniu antykoncepcji będziesz chciała starać się o dziecko ze swoim partnerem, jest to istotny aspekt, który musisz wziąć pod uwagę podczas wyboru swojego rodzaju antykoncepcji.

Statystycznie, zdolność do owulacji, czyli uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z jajników, najszybciej powraca po odstawieniu metod, których jedynym składnikiem aktywnym jest progestagen, czyli: hormonalna wkładka wewnątrzmaciczna, implant podskórny czy jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (minipigułki).

Odrobinę więcej czasu gospodarka hormonalna kobiety potrzebuje, aby dojść do normy i spowodować regularne owulacje po odstawieniu dwuskładnikowych metod antykoncepcji, zawierających zarówno komponentę estrogenową, jak i progestagenową: dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, plastry antykoncepcyjne oraz pierścienie dopochwowe.

Zdecydowanie najdłuższym okresem powrotu do płodności charakteryzuje się zastrzyk antykoncepcyjny. Jeżeli zależy Ci na prędkim zajściu w ciążę po odstawieniu preparatu antykoncepcyjnego, nie wybieraj tej metody zapobiegania ciąży.

Należy pamiętać, że przed zastosowaniem jakiejkolwiek metody antykoncepcji należy skonsultować się ze swoim lekarzem ginekologiem, który doradzi, jaka metoda zapobiegania ciąży byłaby najlepsza dla Ciebie, biorąc pod uwagę Twoje plany prokreacyjne, styl życia oraz ewentualne problemy zdrowotne.

Co zrobić, gdy po odstawieniu antykoncepcji wciąż nie możesz zajść w ciążę?

Jeśli po roku regularnych starań od odstawienia antykoncepcji wciąż nie udaje Ci się zajść w ciążę, to przyczyna tego stanu rzeczy nie ma związku ze wcześniej stosowaną antykoncepcją, a najprawdopodobniej jest ona głębsza i wymaga szerszej diagnostyki.

Warto wtedy podjąć konkretne kroki w celu zrozumienia podłoża i rozwiązania problemu. Oto, co możesz zrobić w takiej sytuacji:

1. Skonsultuj się z lekarzem: Jeśli nie udało ci się zajść w ciążę przez okres dłuższy niż 12 miesięcy (lub 6 miesięcy, jeśli masz powyżej 35 lat), warto umówić się na wizytę u lekarza ginekologa lub specjalisty ds. zdrowia reprodukcyjnego. Lekarz może przeprowadzić szczegółowe badania i ocenić Twoje zdrowie reprodukcyjne.

2. Regularne badania kontrolne: Cykliczne badania kontrolne u lekarza mogą pomóc w wykryciu ewentualnych problemów zdrowotnych, które mogą wpływać na płodność, np. problemy hormonalne, infekcje lub zaburzenia cyklu menstruacyjnego.

3. Badania partnera: Pamiętaj, że płodność może zależeć zarówno od zdrowia kobiety, jak i mężczyzny. Partner również powinien rozważyć badania, które pomogą ocenić jakość jego nasienia. Warto pomyśleć o tym nawet wcześniej niż przed diagnostyką kobiety, gdyż badanie nasienia jest dość tanie i nieinwazyjne, a bardzo często jest przyczyną problemów podczas starania się o dziecko.

4. Monitorowanie cyklu: Obserwacja cyklu menstruacyjnego może pomóc w określeniu, czy owulacja występuje regularnie. Możesz używać testów owulacyjnych lub prowadzić dokładny dziennik cyklu np. w dostosowanych do tego aplikacjach.

5. Dieta i styl życia: Zdrowy tryb życia, regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta mogą poprawić zdolność do zajścia w ciążę. Unikaj nadmiernego stresu oraz dbaj o swoje ogólne zdrowie.

6. Leczenie problemów zdrowotnych: Jeśli lekarz zidentyfikuje problemy zdrowotne, które mogą wpływać na płodność, takie jak endometrioza, PCOS (zespół policystycznych jajników) lub zaburzenia hormonalne, może zalecić odpowiednie leczenie. Takie choroby mogą sprawić, że okres starania się o ciążę będzie dłuższy niż u kobiet bez schorzeń towarzyszących.

7. Dogłębna diagnostyka niepłodności: Istnieje wiele badań, które mogą dać odpowiedź na pytanie, dlaczego wciąż nie udało Ci się zajść w ciążę, np. przezpochwowe badanie ultrasonograficzne, histerosalpingografia, histerosalpingosonografia kontrastowa czy histeroskopia. Ich celem jest sprawdzenie poprawności anatomii i funkcjonowania narządów układu rozrodczego kobiety. Ponadto pacjentka powinna mieć zrobiony szereg szczegółowych badań laboratoryjnych, takich jak: badania hormonalne, immunologiczne, genetyczne czy bakteriologiczne. Warto także zrobić test postkoitalny, który polega na ocenie jakości śluzu szyjkowego po stosunku płciowym.

8. Procedury wspomagające płodność: Jeśli inne metody nie przynoszą rezultatów, istnieją procedury wspomagające płodność takie jak zapłodnienie in vitro (IVF), które mogą być rozważane.

Pamiętaj, że każdy przypadek jest inny, a przyczyny trudności z zajściem w ciążę mogą być różne i złożone. Warto pracować z lekarzem ginekologiem lub specjalistą ds. zdrowia reprodukcyjnego, aby ustalić konkretne przyczyny i dostosować plan leczenia do swoich potrzeb.

Nie bój się również rozmawiać o swoich uczuciach i obawach z partnerem oraz szukać wsparcia psychologicznego, jeśli to konieczne, ponieważ proces starania się o ciążę może być bardzo obciążający emocjonalnie.

Bibliografia

Portal Po Dyplomie, [online], [dostęp 16 września 2023], dostępny w internecie: https://podyplomie.pl/ginekologia/13052,odwracalne-metody-antykoncepcji-wplyw-na-przyszla-plodnosc

Portal WebMd, [online], [dostęp: 16 września 2023], dostępny w internecie: https://www.webmd.com/baby/get-pregnant-after-birth-control