Trądzik androgenny - przyczyny, objawy oraz leczenie

Czym jest trądzik?

Trądzik pospolity (acne vulgaris) to choroba skóry charakteryzująca się występowaniem zaskórników, krostek, grudek i innych zmian skórnych na twarzy, szyi, plecach, ramionach i innych obszarach ciała. Jest to jedna z najczęstszych chorób skóry i może występować u ludzi w różnym wieku, choć najczęściej pojawia się u młodzieży podczas okresu dojrzewania.

Trądzik jest wynikiem nadmiernego wydzielania łoju przez gruczoły łojowe skóry, co zatyka ujścia mieszków włosowych. Zablokowane ujścia prowadzą do tworzenia się zaskórników, które mogą ewoluować w krostki, grudki, guzki lub inne zmiany skórne.

Istnieje wiele czynników wpływających na rozwijanie się trądziku, takich jak zmiany hormonalne, dieta, stres, genetyka i niewłaściwa pielęgnacja cery.

Zobacz także: Trądzik - rodzaje trądziku, charakterystyka i leczenie

Jakie są przyczyny trądziku?

Trądzik jest skomplikowaną chorobą skóry, której przyczyny mogą być różnorodne. Oto niektóre z głównych czynników, które przyczyniają się do występowania trądziku:

• nadmierna produkcja łoju - jedną z głównych przyczyn jest nadmierne wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe w skórze. Nadmiar sebum może prowadzić do zatykania mieszków włosowych i tworzenia się zaskórników;

• zablokowane ujścia gruczołów łojowych - zaskórniki mogą powstać na skutek nadmiernego rogowacenia naskórka i zlepiania się komórek naskórka, które zatykają ujścia mieszków włosowych;

• bakterie - Cutibacterium acnes (wcześniej znane pod nazwą Propionibacterium acnes) mogą przyczyniać się do powstawania trądziku. Namnażaniu bakterii sprzyjają zablokowane ujścia mieszków włosowych, co następnie prowadzi do powstania stanu zapalnego i rozwinięcia się krost;

• hormony - zmiany hormonalne, takie jak te związane z okresem dojrzewania, ciążą, menstruacją, przyjmowaniem leków hormonalnych lub w okresie menopauzy, mogą wpływać na aktywność gruczołów łojowych, co sprawia, że dochodzi do nadprodukcji sebum i tworzą się zmiany skórne;

• dieta - niektóre badania sugerują, że dieta bogata w produkty z wysokim indeksem glikemicznym, takie jak cukry proste i produkty mleczne, sprzyja występowaniu zmian trądzikowych u niektórych osób;

• predyspozycje genetyczne - skłonność do trądziku może być dziedziczna. Jeśli jedno z rodziców cierpiało na trądzik, istnieje większe ryzyko, że dziecko również będzie miało problemy z tą chorobą;

• długotrwały stres - stres może wpływać na poziom hormonów w organizmie i przyczyniać się do wydzielania nadmiaru sebum i nasilenia trądziku;

• zanieczyszczenia i środki chemiczne - kontakt ze zanieczyszczonymi substancjami lub stosowanie nieodpowiednich kosmetyków do pielęgnacji skóry może również wpłynąć na rozwijanie się trądziku;

• nieprawidłowa pielęgnacja skóry - brak używania prawidłowych kosmetyków dobrze dostosowanych do naszej cery lub nieprawidłowe ich stosowanie także może wpłynąć na rozwój trądziku. Najprostszym przykładem u kobiet jest niedokładne oczyszczanie twarzy wieczorem, co powoduje, że odrobina makijażu może zostać na skórze, co przyczynia się do pogorszenia zmian skórnych.

Warto zaznaczyć, że przyczyny trądziku mogą różnić się między osobami, a często jest to wynik kombinacji wielu czynników. Skomplikowana natura trądziku oznacza, że skuteczne leczenie może wymagać indywidualnego podejścia i konsultacji z dermatologiem.

Czym jest trądzik androgenny?

Trądzik androgenny to rodzaj trądziku, który jest wywołany przez zmiany w poziomach hormonów androgenowych w organizmie.

Androgeny, takie jak testosteron, dihydrotestosteron i androstenediol, to męskie hormony płciowe, które odgrywają istotną rolę w regulacji działania gruczołów łojowych skóry. Nadmierna aktywność tych hormonów może prowadzić do zwiększonej produkcji łoju, co z kolei sprzyja powstawaniu trądziku.

Oto główne cechy charakteryzujące trądzik androgenny:

1. Wypryski związane z nadmiernym wydzielaniem łoju. Trądzik androgenny często objawia się wypryskami, które są głównie umiejscowione na obszarach bogatych w gruczoły łojowe, takich jak żuchwa, czoło i broda.

2. Połączenie z hormonalnymi zmianami. Trądzik androgenny jest często związany z okresem dojrzewania, ciążą, menstruacją i menopauzą u kobiet, ponieważ te okresy wiążą się z fluktuacjami hormonów płciowych.

3. Trądzik dorosłych. Trądzik androgenny występuje u osób dojrzałych, dotyczy głównie dorosłych kobiet w wieku 25-30 lat.

Czy trądzik androgenny i trądzik hormonalny to to samo?

Oba te terminy mają ze sobą wiele wspólnego, gdyż trądzik androgenny jest po prostu jednym z rodzajów trądziku hormonalnego. Trądzik androgenny jest bezpośrednio związany z działaniem hormonów androgenowych, szczególnie testosteronu, w organizmie.

Androgeny wpływają na aktywność gruczołów łojowych skóry, zwiększając produkcję sebum. To zwiększone wydzielanie łoju może prowadzić do zatkania ujść mieszków włosowych i tworzenia się zmian skórnych typowych dla trądziku.

Podsumowując, trądzik androgenny to jedna z odmian trądziku hormonalnego, w której powstawaniu kluczowa jest rola hormonów androgenowych. Jednak termin "trądzik hormonalny" jest bardziej ogólny i odnosi się do wszelkich zmian skórnych spowodowanych zmianami w poziomach hormonów w organizmie, w tym także tych spowodowanych innymi hormonami niż androgeny.

Inną odmianą trądziku hormonalnego jest trądzik estrogenowy, spowodowany konkretnie zmianami w poziomie hormonów estrogenowych w organizmie kobiety.

Jakie są objawy trądziku hormonalnego?

Objawy trądziku hormonalnego różnią się w zależności od tego, w poziomach których hormonów nastąpiły zmiany.

Objawy trądziku androgenowego

Gdy mamy do czynienia z nadmiarem androgenów, spotykamy się z występowaniem dużych, bolesnych grudek oraz zaskórników głównie w okolicach czoła, brody i linii żuchwy, a także na skórze szyi oraz pleców. Dodatkowo cera się błyszczy oraz jest tłusta, natomiast wspomniane zmiany skórne rzadko objęte są stanem zapalnym.

Objawy trądziku estrogenowego

Gdy za trądzik odpowiada nadmiar estrogenów, wykwity skórne pojawiają się na policzkach, czole, nosie i brodzie. Są to swędzące lub piekące grudki oraz krostki, których pojawienie się często poprzedzone jest zaczerwienieniem skóry.

Jakie są przyczyny powstawania trądziku androgennego?

Trądzik androgenny ma związek z podwyższonym poziomem androgenów w organizmie kobiety. Można się zastanawiać, w jaki sposób podwyższony poziom androgenów wiąże się z powstawaniem zmian trądzikowych? Poniżej postaramy się wyjaśnić tę zależność.

Trądzik androgenny powstaje w wyniku skomplikowanego procesu związanego z działaniem hormonów androgenowych, zwłaszcza testosteronu, w jednostce włosowo-łojowej skóry. Oto czynniki potrzebne do powstania trądziku androgennego:

1. Obecność receptorów androgenowych. W jednostce włosowo-łojowej, czyli obszarze zawierającym mieszki włosowe i gruczoły łojowe, obecne są receptory androgenowe, które są zdolne do wiązania się z hormonami androgenowymi.

2. Działanie 5α-reduktazy. W tej jednostce występują również izoformy 5α-reduktazy, typu 1 i typu 2. Te enzymy przekształcają testosteron w aktywną formę dihydrotestosteronu (DHT). DHT jest silniejszym androgenem i jest bardziej skutecznym w stymulowaniu gruczołów łojowych.

3. Produkcja łoju. Działanie DHT oraz testosteronu stymuluje gruczoły łojowe do nadmiernej produkcji łoju. Ten nadmiar łoju zatyka ujścia mieszków włosowych i tworzy warunki sprzyjające powstawaniu zaskórników.

4. Tworzenie się zaskórników. Zaskórniki, zarówno otwarte (czarne kropki), jak i zamknięte (białe grudki), zaczynają się tworzyć w konsekwencji zatykając ujścia mieszków włosowych, co jest typowym elementem rozwoju trądziku.

5. Stan zapalny. Zaskórniki te mogą ulegać stanom zapalnym. Powstające krostki i grudki są efektem reakcji zapalnych na obecność bakterii i nadmiaru łoju w ujściach mieszków włosowych.

Objawem jakich jednostek chorobowych może być trądzik androgenowy?

Trądzik androgenny jest jednym z objawów hiperandrogenizmu u kobiet, dlatego też jeżeli cierpisz na ten rodzaj trądziku, warto zrobić badania hormonalne oraz udać się do lekarza endokrynologa w celu pogłębionej diagnostyki oraz ewentualnego postawienia diagnozy i przypisania odpowiednich leków.

Również trzeba wziąć pod uwagę, że trądzik androgenny oraz inne objawy związane z nadmiarem androgenów mogą także wskazywać na zespół policystycznych jajników (PCOS).

Czym jest hiperandrogenizm?

Hiperandrogenizm to stan charakteryzujący się nadmierną produkcją męskich hormonów płciowych, czyli androgenów (zwłaszcza testosteronu) w organizmie kobiety.

Hormony androgenowe są hormonami płciowymi, które występują zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, natomiast u kobiet wytwarzane są w mniejszych ilościach. W przypadku hiperandrogenizmu, poziomy tych hormonów mogą być podwyższone, co może prowadzić do różnych objawów i problemów zdrowotnych.

Objawy hiperandrogenizmu u kobiet mogą obejmować:

• hirsutyzm - nadmierne owłosienie, zwłaszcza na twarzy, klatce piersiowej, plecach i brzuchu;

• trądzik androgenny - wzmożone występowanie trądziku hormonalnego typu androgennego;

• łysienie typu męskiego - inaczej nazywane łysieniem androgenowym;

• zaburzenia cyklu miesiączkowego - nieregularne cykle menstruacyjne, brak menstruacji (amenorrhea) lub krwawienia międzymiesiączkowe;

• zwiększone ryzyko rozwoju zespołu policystycznych jajników (PCOS) - hiperandrogenizm jest często obecny u kobiet z PCOS.

Czym jest PCOS?

PCOS, czyli zespół policystycznych jajników, to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych u kobiet w wieku rozrodczym. Choroba ta charakteryzuje się różnymi objawami związanymi z zaburzeniami hormonalnymi i strukturalnymi zmianami jajników.

Główne cechy PCOS to:

• nieregularne miesiączki - kobiety z PCOS często doświadczają nieregularnych lub rzadkich miesiączek, a niektóre mogą nawet mieć amenorrheę, czyli brak okresów;

• hiperandrogenizm - występowanie objawów związanych z nadmierną produkcją hormonów androgenowych, takich jak testosteron. Objawy te mogą obejmować hirsutyzm (nadmierne owłosienie twarzy i ciała), trądzik i łysienie typu męskiego;

• policystyczne jajniki - badania ultrasonograficzne jajników u kobiet z PCOS mogą wykazywać powiększenie jajników wraz z charakterystycznym obrazem wielu małych pęcherzyków (policystyczne jajniki), które nie dojrzewają i nie pękają, co może wpłynąć na regularność owulacji;

• insulinooporność - w PCOS często występuje insulinooporność, co oznacza, że organizm nie reaguje prawidłowo na działanie insuliny, co prowadzi do zwiększonej produkcji insuliny przez trzustkę;

• zaburzenia metaboliczne - zespół PCOS zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń metabolicznych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2, podwyższone ciśnienie krwi i zaburzenia lipidowe.

PCOS może prowadzić do trudności w zajściu w ciążę, a także zwiększa ryzyko problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca i cukrzyca.

Leczenie PCOS

Leczenie PCOS może obejmować zmiany stylu życia, takie jak dieta i regularna aktywność fizyczna, a także leki (dostępne na receptę), które pomagają w regulacji cykli menstruacyjnych, obniżeniu poziomu insuliny i kontrolowaniu objawów hiperandrogenizmu.

Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli podejrzewasz, że masz PCOS lub doświadczasz jego objawów, aby rozpocząć odpowiednią opiekę medyczną i zarządzać chorobą.

Jak diagnozuje się trądzik androgenny i jakie hormony zbadać?

Jeżeli podejrzewasz, że występuje u Ciebie trądzik androgenny, zgłoś się do lekarza dermatologa lub endokrynologa w celu postawienia konkretnej diagnozy.

Lekarz zbierze dokładny wywiad medyczny, zleci wykonanie badań hormonalnych oraz w przypadku podejrzenia zespołu policystycznych jajników (PCOS), skieruje także na badanie USG jajników. Specjalista dostosuje także odpowiednie leczenie trądziku hormonalnego.

Jakie badania hormonalne wykonać?

W celu diagnostyki trądziku hormonalnego warto wykonać następujące badania hormonalne:

• testosteron wolny,

• testosteron całkowity,

• dehydroepiandrosteron (DHEA),

• hormony tarczycy,

• prolaktyna,

• hormon folikulotropowy (FSH),

• hormon luteotropowy (LH),

• insulina.

Jeżeli istnieje podejrzenie PCOS, warto także wykonać badania pomagające ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe pacjentki, takie jak doustny test obciążenia glukozą (OGTT) wraz z profilem lipidowym, który ocenia poziom cholesterolu, lipoprotein oraz trójglicerydów.

Jak leczyć trądzik hormonalny?

Leczenie trądziku androgennego może być skomplikowane i wymaga podejścia wielokierunkowego. Oto kilka metod leczenia trądziku androgennego:

1. Leki przeciwtrądzikowe. Dermatolog może przepisać leki przeciwtrądzikowe, takie jak retinoidy (pochodne witaminy A), antybiotyki doustne lub miejscowe oraz preparaty na bazie kwasu salicylowego lub benzoylperoksydu. Te leki pomagają w kontrolowaniu stanów zapalnych skóry, regulują pracę gruczołów łojowych, co w rezultacie zmniejsza proces tworzenia się zaskórników.

2. Leki hormonalne. W przypadku kobiet z trądzikiem androgennym, lekarz może zalecić leki hormonalne, takie jak dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierające estrogeny i progestageny. Te leki mogą pomóc w regulacji poziomu hormonów płciowych i zmniejszeniu objawów hiperandrogenizmu.

3. Inhibitory 5α-reduktazy. Leki, które hamują działanie enzymu 5α-reduktazy (np. finasteryd), mogą pomóc w zmniejszeniu produkcji dihydrotestosteronu (DHT), silnego hormonu androgenowego odpowiedzialnego za wzmożoną produkcję łoju i rozwój trądziku.

4. Leczenie przyczynowe. Jeśli trądzik androgenny jest wynikiem konkretnego problemu hormonalnego, taki jak zespół policystycznych jajników (PCOS), lekarz może zalecić leczenie przyczynowe, takie jak kontrola poziomu insuliny, leki przeciwcukrzycowe lub inne leczenie PCOS.

5. Leczenie miejscowe. Preparaty dermatologiczne, takie jak kremy i żele przeciwtrądzikowe, mogą być stosowane miejscowo na obszary dotknięte trądzikiem. Mogą one zawierać substancje czynne, które pomagają odblokować ujścia mieszków włosowych i kontrolować produkcję łoju, co zapobiega namnażaniu bakterii oraz poprawia kondycję skóry.

   Zobacz także: Kremy, żele i maści na trądzik - jakie są dostępne metody miejscowego leczenia trądziku?

6. Leczenie laserowe i terapie świetlne. Niektórzy pacjenci mogą korzystać z terapii laserowej lub terapii świetlnej, które pomagają w redukcji stanów zapalnych skóry i poprawie jej wyglądu.

7. Zmiany stylu życia. Zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie stresu i odpowiednia pielęgnacja skóry mogą również wspomóc leczenie trądziku androgennego.

Warto podkreślić, że skuteczność leczenia trądziku androgennego może różnić się w zależności od indywidualnych potrzeb i czynników. Ważne jest skonsultowanie się z doświadczonym dermatologiem lub endokrynologiem, którzy mogą dostosować plan leczenia do konkretnej sytuacji pacjenta.

Leczenie trądziku androgennego często wymaga cierpliwości, ponieważ poprawa skóry może być stopniowa i może być konieczne stosowanie leków przez dłuższy okres czasu.

Czy da się wyleczyć trądzik hormonalny?

Trądzik hormonalny można kontrolować i możliwe jest poprawienie stanu skóry za pomocą odpowiedniego leczenia, ale wyleczenie go w pełni może być trudne. Niemniej jednak, skuteczne leczenie może pomóc w kontrolowaniu objawów i zmniejszeniu nasilenia trądziku hormonalnego.

Pamiętaj, że każda osoba reaguje inaczej na leczenie, dlatego ważne jest cierpliwe i systematyczne stosowanie zaleconych środków. W przypadku trądziku hormonalnego, warto kontynuować współpracę z lekarzem, aby dostosować plan leczenia i monitorować postępy.

Choć trądzik hormonalny może być przewlekłym problemem, to skuteczne leczenie i odpowiednia pielęgnacja skóry mogą znacznie poprawić jej stan.

Jak powinny się odżywiać osoby z trądzikiem hormonalnym?

Zmagając się z problemem trądziku hormonalnego nie należy zapominać o tym, że nasza dieta także ma wpływ na wygląd skóry. Oto kilka zaleceń dotyczących diety dla osób z trądzikiem hormonalnym:

• zbilansowana dieta - postaraj się spożywać zrównoważoną dietę bogatą w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, chude źródła białka (np. drób, ryby, tofu, rośliny strączkowe) oraz zdrowe tłuszcze (np. olej lniany, oliwa z oliwek, orzechy). Unikaj nadmiaru produktów wysokoprzetworzonych, takich jak fast foody;

• niski indeks glikemiczny - produkty o niskim indeksie glikemicznym, takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i strączki, mogą pomóc w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi i zmniejszeniu stanów zapalnych skóry. Unikaj produktów o wysokim indeksie glikemicznym, takich jak biały chleb, słodycze i napoje słodzone;

• omega-3 - zwiększ spożycie kwasów omega-3, które można znaleźć w tłustych rybach (np. łosoś, makrela), nasionach lnianych, orzechach włoskich i oleju lnianym. Kwasy te mają właściwości przeciwzapalne i mogą pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych skóry;

• zdrowe nawodnienie - pij odpowiednią ilość wody, aby utrzymać odpowiednie nawodnienie skóry. Woda pomaga w usuwaniu toksyn z organizmu i utrzymaniu elastyczności skóry;

• unikaj nadmiernego spożycia mleka i produktów mlecznych - niektóre badania sugerują, że nadmiar mleka i produktów mlecznych może wpływać na nasilenie trądziku u niektórych osób. Jeśli masz podejrzenia, że mleko może być czynnikiem wyzwalającym dla twojego trądziku, rozważ ograniczenie jego spożycia lub zastąpienie go alternatywnymi napojami roślinnymi;

  Zobacz także: Nabiał a trądzik - jak przetwory mleczne mogą wpływać na stan skóry?

• suplementy diety - w niektórych przypadkach lekarz może zalecić suplementy diety, takie jak witamina D, cynk lub kwas foliowy, aby pomóc w regulacji procesów hormonalnych i poprawić stan skóry;

• unikaj jedzenia ostrych przypraw - niektóre ostre przyprawy mogą wywoływać reakcje zapalne skóry u niektórych osób. Jeśli zauważasz, że spożywanie pewnych przypraw nasila objawy trądziku, ogranicz ich ilość w diecie.

Pamiętaj, że wprowadzanie zmian w diecie może wymagać cierpliwości, ponieważ efekty mogą być widoczne dopiero po pewnym czasie.

Jeśli masz trądzik hormonalny, warto również skonsultować się z dietetykiem, którzy mogą dostosować plan żywieniowy do twoich indywidualnych potrzeb i monitorować postępy. Dieta to jedno z wielu narzędzi w zarządzaniu trądzikiem hormonalnym, dlatego ważne jest także stosowanie odpowiednich produktów do pielęgnacji skóry i, w razie potrzeby, leczenie farmakologiczne.

Bibliografia

Portal Oxford Academic, Female Adult Acne and Androgen Excess: A Report From the Multidisciplinary Androgen Excess and PCOS Committee [online], [dostęp 17 grudnia 2023], dostępny w internecie:

https://academic.oup.com/jes/article/6/3/bvac003/6523224

Portal Healthline [online], [dostęp 17 grudnia 2023], dostępny w internecie:

https://www.healthline.com/health/beauty-skin-care/hormonal-acne#traditional-treatments

Portal Cetaphil [online], [dostęp 17 grudnia 2023], dostępny w internecie:

https://www.cetaphil.pl/porady-pielegnacyjne/tradzik-hormonalny-leczenie-jakie-badania-warto-zrobic.html#:~:text=Objawy%20tr%C4%85dziku%20hormonalnego%20zale%C5%BC%C4%85%20w,i%20bolesne%20grudki%20i%20zask%C3%B3rniki.

Portal La Roche-Posay [online], [dostęp 17 grudnia 2023], dostępny w internecie:

https://www.laroche-posay.pl/article/tradzik-hormonalny