Nadmierne owłosienie u kobiet - hipertrychoza czy hirsutyzm? Objawy, przyczyny, leczenie

Czym różni się hirsutyzm od hipertrychozy?

Hirsutyzm to występowanie nadmiernego owłosienia u kobiet w miejscach typowych dla mężczyzn, czyli na brodzie, brzuchu, klatce piersiowej, udach i nad górną wargą. Są to miejsca androgenozależne- uzależnione od tzw. męskich hormonów płciowych, czyli androgenów. Hirsutyzm spowodowany jest zwykle zbyt wysokim stężeniem tych hormonów.

Nie zawsze nadmierne owłosienie oznacza hirsutyzm. Istnieje także druga przyczyna zbyt obfitego owłosienia - hipertrychoza, która charakteryzuje się nadmiernym wzrostem włosów o charakterze uogólnionym - występują one na całym ciele.

Zjawisko to związane jest z konwersją włosów meszkowych (bardzo cienkich i delikatnych) w pełni skeratynizowane (ciemne i grube) dojrzałe włosy. W hipertrychozie nadmierne owłosienie pojawia się bez związku ze stężeniem androgenów i może występować zarówno u kobiet, jak i mężczyzn.

Jakie są przyczyny hirsutyzmu?

Hirsutyzm w większości przypadków spowodowany jest zbyt wysokim stężeniem męskich hormonów płciowych. Z tego powodu każda jednostka chorobowa wiążąca się z podwyższeniem ilości androgenów może skutkować pojawieniem się nadmiernego owłosienia. Do chorób takich należą:

• choroby jajników: zespół policystycznych jajników, guz wirylizujący jajnika;

• choroby nadnerczy: guz nadnerczy produkujący androgeny, wrodzony przerost nadnerczy, zespół i choroba Cushinga.

Ponadto wystąpienie objawów hirsutyzmu może być związane z przyjmowaniem niektórych leków, które wpływają na gospodarkę hormonalną. Do takich preparatów należą: androgeny, steroidy anaboliczne, danazol oraz antykoncepcja hormonalna z androgennym progestagenem.

Hirsutyzm może być wywołany również przez wysoki poziom prolaktyny, więc predysponują do niego guzy produkujące prolaktynę, długotrwały stres oraz przewlekły wysiłek fizyczny.

Część kobiet w ciąży może również doświadczyć przejściowego nadmiaru owłosienia, w związku z zaburzeniami gospodarki hormonalnej typowymi dla tego okresu.

Czasami nie da się ustalić czynnika, który powoduje nadmierne owłosienie, a taki stan nazywamy hirsutyzmem idiopatycznym.

Jakie są przyczyny hipertrychozy?

Hipertrychoza, podobnie jak hirsutyzm, może być wywołana różnymi przyczynami. Do najczęściej występujących źródeł hipertrychozy należą:

• choroby genetyczne - wrodzone uogólnione nadmierne owłosienie 1 (zespół Ambras), wrodzone uogólnione nadmierne owłosienie 2, włóknistość dziąseł z nadmiernym owłosienie, zespół Cantu;

• leki, m.in. ACTH, glikokortykosteroidy, androgeny, cyklosporyna, danazol, diazoksyd, gonadotropiny, interferon-α, minoksydyl, doustne środki antykoncepcyjne, fenytoina, penicylamina;

• porfiria;

• zaburzenia endokrynologiczne, np.: akromegalia, niedoczynność tarczycy;

• jadłowstręt psychiczny;

• zapalenie skórno-mięśniowe;

• nowotwory - nadmierne owłosienie pojawiające się nagle na głowie i szyi, z tendencją do szerzenia się na tułów i kończyny może być tak zwanym zespołem paranowotworowym, czyli objawem nowotworu niewynikającym bezpośrednio z jego umiejscowienia.

Wyróżniamy hipertrychozę uogólnioną- najczęstsza, genetycznie uwarunkowana, albo będąca efektem ubocznym działania leków, a także hipertrychozę ograniczoną- kiedy nadmierna ilość włosów wyrasta ze znamiona.

Jaki lekarz zajmuje się hirsutyzmem?

Objawy hirsutyzmu są zazwyczaj bardzo niekomfortowe dla pacjentek, co sprawia, że często szukają one pomocy lekarskiej.

W przypadku zaobserwowania u siebie nadmiernego owłosienia warto udać się w pierwszej kolejności do lekarza rodzinnego, który będzie w stanie wykonać wstępną diagnostykę i wykluczyć niebezpieczne przyczyny hirsutyzmu.

Biorąc pod uwagę fakt, że większość przypadków hirsutyzmu występuje na tle zaburzeń hormonalnych, lekarz POZ może skierować pacjentkę do endokrynologa w celu wykonania specjalistycznych badań hormonalnych. Jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy nadmierne owłosienie u kobiet pojawiło się nagle (nie w okresie dojrzewania), gdyż należy wtedy wykluczyć pojawienie się guza wirylizującego jajnika.

Jakie są dodatkowe objawy nadmiaru androgenów?

Oprócz hirsutyzmu podwyższone stężenie androgenów u kobiet może wywoływać również szereg innych, dokuczliwych objawów, które w przypadku bardzo nasilonego przebiegu nazywa się wirylizacją.

Do najczęściej zgłaszanych symptomów wirylizacji należy: powiększenie łechtaczki, zmniejszenie piersi i macicy, zaburzenia miesiączkowania, obniżenie głosu, zwiększenie masy mięśniowej, trądzik , nasilony łojotok oraz łysienie typu męskiego (rozpoczynające się w okolicach skroniowych i na czubku głowy).

Kobiety z hiperandrogenizmem ponadto często skarżą się na przyrost masy ciała, niepłodność i zaburzenia nastroju.

Jakie badania są potrzebne w trakcie diagnostyki hirsutyzmu?

Podstawowa diagnostyka hirsutyzmu obejmuje głównie zbadanie poziomu hormonów. W przypadku nadmiernego owłosienia lekarz zleca w pierwszej kolejności zbadanie poziomu testosteronu, androgenów nadnerczy (androstendionu i siarczanu dehydroepiandrosteronu), a także hormonów przysadki, czyli LH, FSH i prolaktyny.

W przypadku podejrzenia, że za obfite owłosienie odpowiada guz, lekarz może zalecić badania obrazowe: USG lub TK jajników i nadnerczy.

Wykonanie USG jest także przydatne jeśli u pacjentki podejrzewa się PCOS (zespół policystycznych jajników). W badaniu widać wtedy charakterystyczny "sznur pęcherzyków", którego obecność jest składową rozpoznania tej choroby.

Leczenie hirsutyzmu – jak pozbyć się owłosienia?

Zazwyczaj na leczenie hirsutyzmu składają się: leczenie farmakologiczne oraz mechaniczne metody usuwania owłosienia.

Leczenie powinno jednak przede wszystkim likwidować przyczynę problemu i być dostosowane do sytuacji pacjenta. W przypadku hirsutyzmu polekowego najlepszą metodą jest odstawienie leku. Wrodzony przerost nadnerczy leczy się za pomocą glikokortykosteroidów, a guzy wirylizujące wymagają leczenia chirurgicznego.

Leczenie farmakologiczne hirsutyzmu

W przypadku, gdy hirsutyzm wynika z podwyższonego poziomu męskich hormonów płciowych niezależnego od guzów czy leków, zaleca się stosowanie leków przeciwandrogenowych takich jak: hormonalne leki antykoncepcyjne lub spironolakton. Popularność w farmakologicznym leczeniu hirsutyzmu zyskuje także krem z eflornityną.

Spironolakton

Spironolakton jest antagonistą receptora aldosteronu i androgenów. W leczeniu hirsutyzmu stosowany jest w dawce 50-200 mg dziennie, a efekt terapii widoczny jest najwcześniej po 2 miesiącach. Preparat sprzedawany jest m in. pod nazwą Spironol 50 mg i kosztuje około 23 zł za 60 tabletek.

Krem z eflornityną

Krem z eflornityną to lek stosowany miejscowo, który pomaga spowolnić wzrost włosów. Preparat aplikuje się dwa razy na dobę na czystą i suchą skórę w okolicach pokrytych nadmiernym owłosieniem. Lek ten jest przeznaczony do stosowania wyłącznie na twarz i podbródek oraz nie zaleca się go do leczenia innych miejsc.

W Polsce preparat ten dostępny jest pod nazwą Vaniqa i kosztuje ponad 350 zł za opakowanie 60 g.

Czy depilacja jest skuteczna w nadmiernym owłosieniu?

Depilacja to najszybszy sposób na pozbycie się niechcianego owłosienia. Metoda ta jednak może nie być w pełni skuteczna, jeżeli pacjentka cierpi na zaburzenia hormonalne. W takim wypadku włosy mogą bardzo szybko odrastać po zabiegu, a ustalenie właściwej diagnozy i odpowiednie leczenie przyczynowe jest znacznie bardziej efektywne niż depilacja.

Mechaniczne usuwanie włosów bez towarzyszącego leczenia przyczynowego ma swoje uzasadnienie głównie w przypadku idiopatycznego hirsutyzmu, gdy nie jesteśmy w stanie ustalić przyczyny problemu.

Depilacja jest jedynie krótkotrwałym rozwiązaniem i musi być powtarzana co kilka tygodni. Jeżeli pacjentka chce się pozbyć nadmiernego owłosienia raz na zawsze, może skorzystać z bardziej zaawansowanych metod: elektrolizy lub depilacji laserowej.

Depilacja laserowa polega na traktowaniu mieszka włosowego wysoce skoncentrowanymi wiązkami laserowymi. Elektroliza natomiast uszkadza komórki włosa za pomocą prądu stałego. Obie metody na zawsze zapobiegają odrastaniu włosów, jednak elektroliza ma dużą zaletę w porównaniu do depilacji laserowej - działa na każdy rodzaj włosa, podczas gdy depilacja laserowa jest skuteczna tylko w przypadku ciemnych włosów, bogatych w melaninę.

Należy pamiętać, że zarówno elektroliza, jak i depilacja laserowa mogą mieć obniżoną skuteczność, jeżeli pacjentka ma niewyrównane problemy hormonalne.

Naturalne leczenie hirsutyzmu – dieta przy hirsutyzmie

Zwolennicy naturalnych metod leczenia mogą spróbować zwalczać nadmierne owłosienie dietą dostosowaną do osób z hirsutyzmem. Celem takiej diety jest obniżenie poziomu androgenów, co może okazać się bardzo pomocne u kobiet walczących z nadmiernym owłosieniem na tle hormonalnym.

Dieta pacjentek cierpiących na hirsutyzm powinna przede wszystkim opierać się na produktach o niskim indeksie glikemicznym, ponieważ wydzielanie androgenów może być stymulowane przez wysoki poziom insuliny. Ponadto należy zadbać, aby dieta:

• była bogata w przeciwutleniacze - owoce np. jagody, wiśnie i pomidory i warzywa np. kabaczek i papryka;

• bazowała na tłuszczach roślinnych np. oliwie z oliwek, olejach roślinnych bogatych w kwasy tłuszczowe ALA (alfa-linolenowy) i GLA (gamma-linolenowy);

• miała ograniczoną ilość tłuszczy trans, przetworzonej żywności oraz słodyczy;

• zawierała dużo błonnika;

• nie zawierała czerwonego mięsa, a zamiast niego obfitowała w chude mięso, ryby, tofu lub fasole.

Ponadto pacjentki borykające się z nadmiernym owłosieniem powinny unikać alkoholu i papierosów, ponieważ używki te negatywnie wpływają na gospodarkę hormonalną.

Bibliografia

Serwis MP, [online] [dostęp 07.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/169200,hipertrychoza-nadmierne-owlosienie

Serwis MP, [online] [dostęp 07.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168996,hirsutyzm-zespol-hiperandrogenizacji

Serwis Po Dyplomie, [online] [dostęp 07.01.2024] dostępny w internecie:

https://podyplomie.pl/dermatologia/18122,hirsutyzm-zazwyczaj-nie-choroba-a-jednak-klopot?page=2

Portal Dietetyk Nowacka, [online] [dostęp 07.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.dietetyknowacka.pl/tag/hirsutyzm/

Serwis Nowa Farmacja, [online] [dostęp 07.01.2024] dostępny w internecie:

https://www.nowafarmacja.pl/blog/hirsutyzm-leczenie-farmakologiczne-i-naturalne