Ból jąder - choroby, przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu jądra lub najądrza?

Ból jądra może dotyczyć zarówno mężczyzn, jak i chłopców w każdym wieku. Należy jednak pamiętać, że ból w tej okolicy może być objawem różnych schorzeń i niekoniecznie może świadczyć o chorobie jąder.

W mosznie znajduje się wiele delikatnych struktur, które podrażnione mogą powodować dolegliwości bólowe. Aby lepiej zrozumieć ich potencjalne przyczyny, przyjrzyjmy się budowie anatomicznej tej okolicy.

Jądra są parzystymi, owalnymi narządami, umieszczonymi w mosznie - skórnej, workowatej strukturze, która stanowi dla nich rodzaj osłony i pozwala na utrzymanie ich w odpowiedniej temperaturze, nieco niższej niż temperatura ciała, co jest istotne dla prawidłowego funkcjonowania procesów spermatogenezy, czyli produkcji spermy.

Każde z jąder jest zawieszone na niewielkiej strukturze zwanej powrózkiem nasiennym, zawierającym nasieniowód, nerwy, naczynia tętnicze i żylne oraz mięśnie. Do każdej z męskich gonad przylega najądrze - miejsce magazynowania nasienia oraz produkcji wydzieliny, wpływającej na dojrzewanie plemników.

Ból w obrębie moszny może mieć różnorodne mechanizmy powstawania, zależnie od przyczyn i schorzeń, które go wywołują. Oto najczęstsze przyczyny bólu jąder.

Zapalenie jądra i najądrza

Jednym z najczęstszych mechanizmów powstawania bólu jąder jest zapalenie jąder (orchitis) lub zapalenie najądrza (epididymitis). Te schorzenia są najczęściej wywołane infekcjami bakteryjnymi lub wirusowymi (np. świnka). Infekcja prowadzi do stanu zapalnego, co powoduje zwiększony przepływ krwi do jąder i nasieniowodu. To z kolei skutkuje obrzękiem, zaczerwienieniem i bólem w obszarze jąder.

Zapalenie jądra jest często powikłaniem zapalenia najądrza i zwykle jest następstwiem zakażenia układu moczowego (ZUM), szczególnie jeśli dodatkowo obecna jest przeszkoda w odpływie moczu z pęcherza np. przerost gruczołu krokowego lub zwężenie cewki moczowej. Zapalenie najądrza i jądra powodują też drobnoustroje odpowiedzialne za choroby przenoszone drogą płciową np. dwoinka rzeżączki oraz chlamydie.

Skręt jądra

Skręt jądra to nagłe skręcenie powrózka nasiennego wokół własnej osi, co prowadzi do zaburzenia krążenia krwi w jądrze. Jest to sytuacja wymagająca natychmiastowej interwencji chirurgicznej, ponieważ może prowadzić do martwicy tego narządu, a w konsekwencji do utraty funkcji rozrodczej lub rozwoju niebezpiecznego zakażenia tkanek miękkich.

Objawia się nagłym, silnym, jednostronnym bólem moszny, któremu często towarzyszą nudności i wymioty. W zależności od czasu trwania skrętu zaczerwienienie i stwardnienie moszny mogą być różnie nasilone.

Leczenie operacyjne skrętu jądra jest zwykle skuteczne do 6 godzin od wystąpienia objawów bólowych - wtedy szanse na uratowanie jądra są największe. Jeśli torelancja bólu na to pozwala, lekarz może spróbować odkręcić skręcony narząd ręcznie, aby uśmierzyć dolegliwość. Ponieważ manualna derotacja jądra może być niepełna mimo wszytsko wymagana jest interwencja chirurgiczna.

Skręt przyczepka jądra dotyczy najczęściej młodych chłopców i jest częstą przyczyną ostrego bólu jądra u dzieci. Szacuje się, że odpowiada on za ok. 40-60% przypadków.

Żylaki powrózka nasiennego

Przewlekły ból jądra jest najczęściej powodowany przez żylaki powrózka nasiennego. Żyła jądrowa jest jednym z najdłuższych naczyń w organizmie człowieka i przez to jest podatna na zaburzenia funkcjonowania zastawek żylnych, a w konsekwencji odpływu krwi z męskich narządów.

U pacjentów cierpiących na to schorzenie ból pojawia się często po wysiłku fizycznym lub w trakcie podniecenia seksualnego. Żylaki powrózka nasiennego są jedną z najczęstszych przyczyn męskiej niepłodności.

Nowotwory jądra

Dzięki szeroko zakrojonym akcjom społecznym, takim jak Movember , świadomość dotycząca problemu raka jądra wśród mężczyzn stale rośnie i słusznie, ponieważ rak jądra jest najczęstszym nowotworem wśród młodych mężczyzn! Należy jednak pamiętać, że nowotwory w obrębie moszny rzadko dają objawy bólowe, szczególnie we wczesnym stadium, dlatego ważne jest regularne samobadanie jąder.

O wiele częściej o ich występowaniu świadczy powiększenie jąder, zmiana ich konsystencji lub wyczuwalne guzki na ich powierzchni.

Przepuklina pachwinowa

Źródłem bólu męskich okolic intymnych może być przepuklina pachwinowa (inguinalis hernia). W wyniku przepukliny część jelita lub tkanki tłuszczowej może przedostać się do moszny, uciskając jądra lub nasieniowód. To może prowadzić do odczuwania bólu oraz opuchlizny w obszarze moszny.

Uraz jądra

Inną, dość oczywistą przyczyną bólu jądra są wszelkiego rodzaju urazy. Uderzenia lub kontuzje w okolicach moszny mogą spowodować dolegliwości bólowe poprzez uszkodzenie tkanek lub narządów w tym obszarze.

Jakie objawy związane z bólem jądra powinny mnie zaniepokoić?

Ból jądra jest ważnym objawem, który może świadczyć o poważnych schorzeniach wymagających natychmiastowej reakcji ze strony pacjenta. O ile jednorazowy, krótkotrwały epizod średnio nasilonych dolegliwości bólowych w obrębie moszny nie powinien budzić paniki, to nagły lub przewlekły ból jąder, powinien zwrócić naszą uwagę.

Objawami alarmującymi, których nie wolno ignorować i wymagają natychmiastowej diagnostyki w warunkach SOR są:

• nagły początek silnego bólu jądra,

• ból z jednoczesnym występowaniem nudności i/lub wymiotów oraz bólu brzucha,

• ból trwający ponad godzinę, nieustępujący mimo odpoczynku.

Do objawów sugerujących schorzenia, nadające się do diagnostyki w ramach opieki ambulatoryjnej - u lekarza rodzinnego lub specjalisty urologa - należą:

• zmiana kształtu jądra,

• wyczuwalny guzek,

• przewlekły ból o małym nasileniu.

To nie jest porada medyczna, nie zastąpi ci konsultacji lekarskiej. Serwis erecept.pl oferuje konsultacje medyczne.

Jak diagnozuje się ból jąder?

Ból jąder jest wskazaniem do przeprowadzenia dokładnej diagnostyki, celem wdrożenia odpowiedniego leczenia. Postępowanie w gabinecie lekarskim obejmuje kilka etapów.

Na początku wizyty specjalista zbierze szczegółowy wywiad. Ważne jest ustalenie czasu wystąpienia dolegliwości bólowych (ostry, nagły, przewlekły), ich charakteru (tępy, kłujący), czynników wyzwalających (pozycja ciała, wysiłek) oraz nasilenia.

Pomocne będzie określenie, czy współwystępują inne objawy takie jak gorączka, nudności, osłabienie czy problemy z oddawaniem moczu lub stolca.

Lekarz rodzinny lub urolog zwróci też uwagę na historię chorób urologicznych pacjenta, o ile takie występowały w przeszłości. Z tego powodu warto zabrać ze sobą na wizytę dokumentację medyczną.

Kolejnym krokiem będzie badanie przedmiotowe. Specjalista dokładnie zbada jądra oraz okolice moszny, oceniając, czy nie występują wykładniki stanu zapalnego tkanek miękkich, takie jak zaczerwienie skóry moszny, tkliwość oraz nadmierne ucieplenie. Dodatkowo ważna jest ocena fizykalna jamy brzusznej, celem wykluczenia obecności przepukliny pachwinowej.

Zebranie wywiadu od pacjenta oraz szczegółowe badanie fizykalne pozwoli lekarzowi na zawężenie kręgu możliwych diagnoz, jednak na tym etapie postawienie tej pewnej często nie jest możliwe.

Z pomocą przychodzą metody diagnostyki laboratoryjnej. Specjalista może zlecić mężczyźnie wykonanie badań krwi, takich jak morfologia krwi, badanie ogólne moczu oraz badanie poziomu CRP. Na tej podstawie będzie można wykluczyć lub potwierdzić infekcyjne podłoże dolegliwości bólowych.

Kluczowym badaniem pozwalającym szybko postawić odpowiednią diagnozę jest USG jąder i moszny. Dzięki obrazowaniu ultrasonograficznym łatwo można określić strukturę gonad, potwierdzić lub wykluczyć obecność guzów oraz wodniaków, krwiaków pourazowych, a także sprawdzić przepływ krwi w obrębie naczyń.

W razie potrzeby lekarz może po przeprowadzeniu diagnostyki zasięgnąć opinii innych specjalistów i skierować pacjenta do poradni o innym profilu np. onkologa.

Jak leczyć ból jąder?

Leczenie bólu jądra będzie miało inny charakter w zależności od schorzenia, na które cierpi pacjent.

Leczenie w zapaleniu jądra i najądrza ma głównie charakter zachowawczy. Zaleca się wypoczynek, najlepiej leżenie w łóżku. Dolegliwości bólowe oraz obrzęk można zredukować stosując zimne okłady oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. ibuprofen). Zapalenia o etiologii bakteryjnej wymagają wdrożenia antybiotykoterapii (zwykle cyprofloksacyna).

Do czasu ustąpienia choroby należy unikać stosunków płciowych oraz dużego wysiłku.

W przypadku skrętu jądra konieczna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna. W trakcie operacji urolog nacina worek mosznowy i „odkręca” narząd, a następnie przyszywa oba jądra do ściany moszny. Jeśli w przebiegu skrętu doszło do martwicy jądra, chirurg usuwa je.

Żylaki powrózka nasiennego są także schorzeniem wymagającym leczenia chirurgicznego, ale w przeciwieństwie do skrętu jadra przeprowadza się je w trybie planowym. Do zabiegu kwalifikują się pacjenci z objawową niewydolnością żylną, potwierdzoną w badaniu USG moszny. Zabieg ten zwany warikocelektomią przeprowadza się laparoskopowo w znieczuleniu ogólnym. Polega na przecięciu i założeniu specjalnych klipsów na żyłę odpowiedzialną za powstanie żylaków.

Wyzwaniem dla lekarzy może okazać się leczenie przewlekłego bólu jądra. Obejmuje ono zarówno działania zachowawcze (farmakoterapia, fizjoterapia), jak i operacyjne (mikrochirurgia, usunięcie najądrza lub jądra).

Podstawą leczenia farmakologicznego są leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne np. NLPZ. W przypadkach bólu neuropatycznego stosuje się gabapentynę oraz pregabalinę. Dobre efekty może dawać fizjoterapia mięśni dna miednicy.

Leczenie operacyjne w przypadku przewlekłego bólu jądra jest ostatecznością. Stosuje się je w przypadku braku odpowiedzi na metody zachowawcze. Jednym z popularniejszych i skuteczniejszych zabiegów jest mikrochirurgiczne odnerwienie jądra.

Bibliografia

Kowalik K, Narożnicki P, Modrzejewski A.

Żylaki powrózka nasiennego - obecne trendy leczenia. Chirurgia Polska. 2022;24:16–21

Portal NHS, Testicular pain, [online], [dostęp: 29.12.2023]: dostępny pod adresem:

https://www.nhs.uk/conditions/testicle-pain/

Krakós M., Niedzielska J.

Ostra moszna – wciąż aktualny problem kliniczny. Chir. Pol., 2006; t. 8: 191–19