Jak długo można stosować antykoncepcję hormonalną?

Jakie formy antykoncepcji hormonalnej są zalecane przy stosowaniu długotrwałym?

Czas planowanego stosowania antykoncepcji hormonalnej jest jednym z istotniejszych aspektów decydujących o sposobie terapii. Wybór metody antykoncepcji hormonalnej powinien być ustalony z lekarzem w oparciu o potrzeby pacjentki, jej przeszłość chorobową oraz styl życia. Antykoncepcja hormonalna dostępna jest na receptę (w tym recepta online).

Najpopularniejsze środki antykoncepcyjne stosowane długoterminowo to:

Implant antykoncepcyjny: Implant to małe, elastyczne pręty, które lekarz wszczepia pod skórę ramienia. Uwalnia on progesteron, który zapobiega owulacji i zmienia śluz szyjki macicy, utrudniając plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Implanty są skuteczne przez około 3 lata.

Hormonalna wkładka domaciczna (IUS): Hormonalna wkładka domaciczna to małe urządzenie z tworzywa sztucznego, które jest umieszczane wewnątrz macicy przez lekarza. Uwalnia ona progesteron, który wpływa na śluz szyjki macicy i błonę śluzową macicy. Hormonalne wkładki są skuteczne przez około 3 do 7 lat, w zależności od rodzaju.

Miedziana wkładka domaciczna (IUD): Miedziana wkładka domaciczna to małe urządzenie z tworzywa sztucznego z miedzianym drutem, które jest umieszczane wewnątrz macicy przez lekarza. Efekt antykoncepcyjny tej metody opiera się na fakcie, że miedź działa jako środek plemnikobójczy, a także wpływa na ruchliwość plemników i zdolność zapłodnienia. Miedziane wkładki są skuteczne przez około 5 do 10 lat.

Zastrzyk antykoncepcyjny: Zastrzyk antykoncepcyjny to iniekcja z progesteronem, którą kobieta otrzymuje co 3 miesiące. Hormon zapobiega owulacji i wpływa na śluz szyjki macicy. Należy pamiętać, że powrót do płodności po korzystaniu z zastrzyków antykoncepcyjnych może zająć nawet rok od ostatniego podania.

Niezależnie od stosowanej formy antykoncepcji hormonalnej, przy braku przeciwwskazań można ją bezpiecznie stosować przez wiele lat, a w niektórych przypadkach całe życie.

Czy tabletki antykoncepcyjne nadają się do stosowania długoterminowego?

W Polsce tabletki antykoncepcyjne to nadal najczęściej wybierana forma antykoncepcji hormonalnej niezależnie od czasu jej trwania. Ta metoda ma jednak swoje ograniczenia takie jak konieczność codziennego przyjmowania w określonych godzinach.

W razie pominięcia dawki zastosować należy dodatkową metodę antykoncepcji, np. prezerwatywę. Dodatkową przeszkodą dla niektórych kobiet może stanowić obciążenie przewodu pokarmowego i związana z nim niestrawność czy nudności.

Ta forma antykoncepcji nie jest również zalecana dla kobiet obciążonych cukrzycą, nadciśnieniem i innymi chorobami sercowo-naczyniowymi, palących papierosy i starszych niż 35 lat.

Jaka jest skuteczność antykoncepcji długoterminowej?

Skuteczność antykoncepcji długoterminowej jest bardzo wysoka, co czyni ją popularnym wyborem dla osób poszukujących długotrwałej kontroli urodzeń. Oto wykaz skuteczności poszczególnych metod długoterminowej antykoncepcji w oparciu o wskaźnik Pearla:

Implanty antykoncepcyjne: Implanty są jednymi z najskuteczniejszych dostępnych metod antykoncepcji, z wskaźnikiem skuteczności przekraczającym 99%. Oznacza to, że mniej niż 1 na 100 kobiet stosujących implanty zajdzie w ciążę w ciągu roku.

Hormonalna wkładka domaciczna (IUS): Hormonalne wkładki domaciczne również mają wysoki wskaźnik skuteczności wynoszący ponad 99%. Podobnie jak w przypadku implantów, mniej niż 1 na 100 kobiet stosujących IUS zajdzie w ciążę w ciągu roku.

Miedziana wkładka domaciczna (IUD): Miedziane wkładki domaciczne mają wskaźnik skuteczności wynoszący około 99%. To oznacza, że około 1 na 100 kobiet stosujących IUD zajdzie w ciążę w ciągu roku.

Zastrzyk antykoncepcyjny: Są skuteczne w około 94% przypadków. Oznacza to, że około 6 na 100 kobiet stosujących zastrzyki antykoncepcyjne zajdzie w ciążę w ciągu roku. Skuteczność tej metody zależy od terminowego stosowania zastrzyków co 3 miesiące.

Wybór odpowiedniej metody długoterminowej antykoncepcji zależy od indywidualnych potrzeb, stanu zdrowia oraz planów rodzicielskich. Przed podjęciem decyzji warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże wybrać najlepszą opcję dla danej osoby.

Czy długoletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej wpływa na płodność?

Długoletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie powinno wpływać na zdolność kobiety do zajścia w ciążę po zaprzestaniu stosowania tych metod antykoncepcji.

W niektórych przypadkach, wskutek wieloletniej terapii antykoncepcyjnej, może wystąpić opóźnienie w powrocie płodności po zaprzestaniu przyjmowania tabletek.

Według badań opublikowanych w American Journal of Obstetrics and Gynecology, kobiety, które stosowały doustne środki antykoncepcyjne (ang. oral contraceptive pills, OCPs) przez wiele lat, miały o około 32% mniejszą szansę na zajście w ciążę w pierwszych trzech miesiącach po zaprzestaniu stosowania antykoncepcji hormonalnej w porównaniu z kobietami, które nigdy nie stosowały OCPs.

Jednakże, po upływie 6 miesięcy różnice między grupami się zniwelowały, a po roku nie było już statystycznie istotnych różnic w szansie na zajście w ciążę.

Jednakże, istnieją pewne czynniki, takie jak wiek kobiety czy wcześniejsze problemy z płodnością, które mogą wpłynąć na czas, który zajmie odzyskanie płodności po zaprzestaniu stosowania antykoncepcji hormonalnej.

W każdym przypadku, jeśli kobieta ma problemy z zajściem w ciążę po zaprzestaniu stosowania antykoncepcji hormonalnej, powinna skonsultować się z lekarzem, który może zlecić badania, aby sprawdzić przyczyny tych problemów.

Czy stosując antykoncepcję hormonalną długoterminowo narażasz się na ryzyko zdrowotne?

Mimo że długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej jest uznawane za bezpieczne, nie jest pozbawione skutków ubocznych.

Do najpoważniejszych skutków ubocznych długotrwałego stosowania antykoncepcji hormonalnej należą: incydenty zakrzepowo-zatorowe, rozwój niektórych nowotworów, kamica żółciowa oraz choroby układu sercowo-naczyniowego.

Długotrwała antykoncepcja hormonalna a rozwój zakrzepicy

Antykoncepcja hormonalna, zwłaszcza dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, zwiększa ryzyko zakrzepicy, czyli powstania skrzepu w naczyniach krwionośnych.

Działanie antykoncepcji hormonalnej jest zależne od hormonów, które mogą wpływać na skład krwi, zwiększając stężenie czynników krzepnięcia, takich jak fibrynogen i czynnik VIII. Mogą także wpływać na ściany naczyń krwionośnych, powodując ich uszkodzenie i tworzenie się blaszek miażdżycowych, co zwiększa ryzyko powstania skrzepu.

Szczególnie wysokie ryzyko zachorowania na zakrzepicę dotyczy kobiet w wieku powyżej 35 lat, palących papierosy i stosujących dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne.

Dodatkowe czynniki ryzyka takie jak palenie papierosów, nadciśnienie, cukrzycę, otyłość, choroby autoimmunologiczne, zaburzenia krzepnięcia, choroby nerek lub choroby sercowo-naczyniowe.

U tych pań odradza się stosowania tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych - zaleca się zabezpieczanie przed ciążą stosując antykoncepcję hormonalną pozbawioną komponenty estrogenowej takich jak tabletki jednoskładnikowe (mini-pill) czyli preparaty zawierające tylko progesteron lub innych metod antykoncepcyjnych.

Ryzyko zakrzepicy związane z pigułkami antykoncepcyjnymi jest najwyższe w pierwszych kilku miesiącach stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Kobiety, które stosują pigułki antykoncepcyjne, powinny zwrócić uwagę na objawy mogące wskazywać na zakrzepicę, takie jak ból lub obrzęk nóg, duszność, ból w klatce piersiowej lub problemy z mową lub widzeniem, i niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Antykoncepcja hormonalna a nowotwory

Naturalnie występujące w organizmie hormony takie jak estrogeny i progesteron podobnie jak ich syntetyczne odpowiedniki stosowane w antykoncepcji hormonalnej, mogą wpływać na rozwój i wzrost niektórych nowotworów.

Udowodniono, że wieloletnie stosowanie tabletek antykoncepcyjnych w niewielkim stopniu (ok 10%) zwiększa ryzyko raka piersi i innych nowotworów estrogenozależnych. Ryzyko rozwoju tego nowotworu jest największe w przypadku kobiet, które zaczęły stosować tabletki antykoncepcyjne jako nastolatki.

Ryzyko zachorowania na ten nowotwór wraca do poziomu normalnego po około 10-letniej przerwie w stosowaniu antykoncepcji.

Badania wykazują również, że rak piersi wykrywany u kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną jest zwykle we wcześniejszym stadium niż u kobiet, które nigdy jej nie stosowały, co jest najprawdopodobniej związane z częstszymi wizytami kontrolnymi u lekarza kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną.

Innym nowotworem, którego częstość występowania jest wyższa u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną jest rak szyjki macicy. Zależność tą zaobserwowano wśród kobiet przyjmującą tabletki antykoncepcyjne przez co najmniej 5 lat.

Jest to najprawdopodobniej związane z infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) u aktywnych seksualnie kobiet. Wirus ten jest przenoszony drogą kontaktów płciowych i odpowiada za inicjację procesów nowotworzenia w szyjce macicy.

Należy pamiętać, że antykoncepcja hormonalna nie zapobiega chorobom przenoszonym drogą płciową, właściwą formą zabezpieczenia przed tego typu chorobami jest antykoncepcja mechaniczna np. prezerwatywy.

Wieloletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej zwiększa również ryzyko rozwoju łagodnych nowotworów wątroby - gruczolaków.

W przypadku niektórych nowotworów wykazano działanie profilaktyczne antykoncepcji hormonalnej. Do tej grupy zaliczyć można raka jajnika oraz raka trzonu macicy.

W przypadku raka jajnika szanse na zachorowanie u kobiet obciążonych genetycznym ryzykiem rozwoju tego nowotworu maleją im dłużej stosowana jest antykoncepcja hormonalna. Wykazano, że w ciągu 5-letniego okresu stosowania tabletki antykoncepcyjnej każdy rok zmniejsza ryzyko o ok. 10% .

W przypadku raka trzonu macicy profilaktyczne skutki antykoncepcji hormonalnej utrzymują się nawet lata po jej zaprzestaniu.

Ważne jest, aby kobiety konsultowały się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania jakiejkolwiek antykoncepcji hormonalnej i znały swoje osobiste czynniki ryzyka. Kobiety z historią rodzinnej występowania nowotworów, lub z innymi czynnikami ryzyka, takimi jak palenie papierosów, nadwaga czy otyłość, powinny być pod szczególnym nadzorem lekarskim i być poddane częstym badaniom kontrolnym.

Antykoncepcja hormonalna a rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego

Chociaż antykoncepcja hormonalna jest skuteczna i powszechnie stosowana, przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z pewnym ryzykiem wystąpienia negatywnych skutków zdrowotnych, w tym związanych z układem sercowo-naczyniowym.

Badania wykazały, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej może zwiększyć ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak:

Choroba niedokrwienna serca: Niektóre badania sugerują, że długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zwłaszcza u kobiet palących papierosy lub mających inne czynniki ryzyka.

Nadciśnienie tętnicze: Niektóre formy antykoncepcji hormonalnej mogą zwiększać ciśnienie krwi. Osoby z istniejącym nadciśnieniem tętniczym lub z predyspozycjami do tego stanu powinny być monitorowane podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Udar mózgu: Antykoncepcja hormonalna może zwiększać ryzyko wystąpienia udaru mózgu, zwłaszcza u kobiet palących i kobiet z czynnikami ryzyka takimi jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemia czy migrena.

Warto zauważyć, że ryzyko wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych związanych z antykoncepcją hormonalną jest stosunkowo niskie, zwłaszcza u młodszych kobiet i tych bez istniejących czynników ryzyka. Wybór odpowiedniej metody antykoncepcji powinien być dokładnie przemyślany i omówiony z lekarzem, który będzie mógł ocenić indywidualne czynniki ryzyka i wybrać najbezpieczniejszą opcję dla pacjentki

Długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej a rozwój kamicy żółciowej

Hormony stosowane w antykoncepcji hormonalnej mogą zmniejszyć ruchliwość pęcherzyka żółciowego i wpłynąć na skład żółci, co zwiększa ryzyko tworzenia kamieni żółciowych. Kobiety z historią chorób żółciowych w wywiadzie rodzinnym, są bardziej narażone na rozwój kamicy żółciowej.

Innymi czynnikami ryzyka są: nadwaga, otyłość, palenie papierosów, cukrzyca.

Jednak, nie w każdym przypadku przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z rozwojem kamicy żółciowej. Większość kobiet nie doświadcza żadnych problemów związanych z żółcią.

Jeśli kobieta zauważy jakiekolwiek objawy kamicy żółciowej, takie jak ból w górnej części brzucha, nudności i wymioty, gorączka, żółtaczka lub ciemny mocz, powinna skonsultować się z lekarzem.

W przypadku kobiet, które mają wysokie ryzyko rozwoju kamicy żółciowej, lekarz może zalecić inne formy antykoncepcji lub dodatkowe badania diagnostyczne, aby wykluczyć kamice żółciową przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej.

Jak zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami długotrwałego stosowania antykoncepcji hormonalnej?

Najlepsza forma długoterminowej antykoncepcji hormonalnej to taka, która została dobrana we współpracy z lekarzem z uwzględnieniem potrzeb pacjentki, jej przeszłości chorobowej oraz stylu życia.

Podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej należy odbywać regularne kontrole u lekarza, ważna jest również szybka reakcja w przypadku wystąpienia niepokojących objawów.

W trakcie wizyty u lekarza ginekologa należy poinformować go o wszystkich obciążaniach chorobowych i stosowanych lekach.

Przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej warto wykonać badania układu krzepnięcia krwi. Warto dowiedzieć się czy w rodzinie występowały choroby związane z krzepliwością, np. trombofilia.

Istotna jest również ocena funkcji wątroby, gdyż narząd ten nie tylko odpowiada za metabolizm tabletek antykoncepcyjnych, ale również wytwarzanie czynników krzepnięcia krwi.

W jaki sposób kontrolować swój stan zdrowia w trakcie stosowania antykoncepcji hormonalnej?

Kontrolowanie swojego stanu zdrowia podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej jest istotne, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia ewentualnych skutków ubocznych i powikłań. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w monitorowaniu zdrowia podczas stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych:

Konsultacja z lekarzem: przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych powinno zawsze być poprzedzone i skonsultowane z lekarzem. Specjalista oceni Twoją historię medyczną, obecne problemy zdrowotne i czynniki ryzyka, aby pomóc wybrać najbezpieczniejszą i najbardziej odpowiednią metodę antykoncepcji.

Regularne badania kontrolne: Po rozpoczęciu terapii antykoncepcyjnej, umawiaj się na regularne wizyty kontrolne u lekarza. Lekarz może monitorować Twoje ciśnienie krwi, masę ciała i inne parametry zdrowia, które mogą być istotne w kontekście stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Monitorowanie skutków ubocznych: Bądź świadoma możliwych skutków ubocznych związanych z antykoncepcją hormonalną, takich jak plamienie, zmiany nastroju, ból głowy, wrażliwość piersi czy wzrost masy ciała.

Jeśli zaobserwujesz niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem, aby sprawdzić, czy będą się utrzymywać po zaprzestaniu stosowania antykoncepcji i czy istnieje konieczność zmiany metody.

Zmiany w cyklu menstruacyjnym: działanie tabletek antykoncepcyjnych może wpłynąć na Twoje miesiączki, powodując zmiany w regularności, długości czy intensywności krwawienia. Śledź swoje cykle menstruacyjne i informuj lekarza o wszelkich niepokojących zmianach.

Zdrowy styl życia: jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną utrzymuj zdrowy styl życia, jedz zrównoważoną dietę, ćwicz regularnie, kontroluj stres i unikaj używek, takich jak palenie papierosów czy nadmierne spożywanie alkoholu. To może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań związanych z antykoncepcją hormonalną.

Podsumowanie

Antykoncepcja hormonalna ma szeroki wachlarz zastosowań jak również efektów ubocznych, dlatego tak ważne jest aby w trakcie kuracji regularnie kontrolować swój stan zdrowia i być pod opieką lekarza specjalisty.

Jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań, nie należy się bać hormonalnej terapii antykoncepcyjnej. Należy mieć jednak świadomość zmian, które mogą zajść w organizmie. Wielu z nich można uniknąć przez prowadzenie zdrowego stylu życia, dietę i regularne wizyty u ginekologa.