Ksylometazolina - jak działają krople do nosa?

Ksylometazolina - czym właściwie jest?

Ksylometazolina to substancja czynna o działaniu sympatykomimetycznym. Oznacza to, że pobudza układ adrenergiczny, który jest częścią autonomicznego układu nerwowego.

Prowadzi do zmniejszenia przekrwienia i obrzęku błony śluzowej nosa, dlatego stosowana jest między innymi w celu jego udrożnienia podczas kataru. Dzięki swoim właściwościom ksylometazolina przyczynia się do poprawy komfortu oddychania, co może być również korzystne w trakcie zapalenia zatok.

Z uwagi na prawdopodobny efekt odstawienia, ksylometazolina nie jest wskazana do długotrwałego stosowania - nie należy jej używać dłużej niż 7 dni.

Jaki jest mechanizm działania ksylometazoliny?

Ksylometazolina jest pochodną imidazoliny, wykazującą działanie pobudzające układ współczulny organizmu. W sposób szybki i długotrwały stymuluje receptory należące do grupy receptorów adrenergicznych.

Wspomniane receptory, będące jednymi ze struktur budujących układ adrenergiczny, w warunkach fizjologicznych aktywowane są poprzez hormony takie jak adrenalina i noradrenalina.

Receptory adrenergiczne można podzielić na kilka typów - wyróżniamy między innymi receptory alfa i beta. Ksylometazolina wpływa na receptory alfa, a jednym z miejsc ich występowania są naczynia krwionośne.

Substancja, poprzez oddziaływanie na receptory α-adrenergiczne obecne w śluzówce nosa, powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, a w efekcie zmniejsza przekrwienie błony śluzowej nosa, redukuje obrzęk i zmniejsza objawy nieżytu nosa.

W jaki sposób ksylometazolina wpływa na organizm?

Poprzez stosowanie miejscowe substancja przyczynia się do zmian wyłącznie w obszarze, do którego została zaaplikowana. W przypadku stosowania ksylometazoliny według zaleceń, działa ona w jamie nosowo-gardłowej.

Skutkiem jej działania jest skurcz naczyń krwionośnych.

Ksylometazolina zmniejsza miejscowy odczyn zapalny, redukując przekrwienie oraz obrzęk pojawiający się w obrębie błony śluzowej nosa i gardła w trakcie schorzeń górnych dróg oddechowych. Dodatkowo usprawnia drożność zatok przynosowych. W efekcie ułatwia oddychanie przez nos.

Jakie są wskazania do stosowania leku?

Ksylometazolina, z uwagi na swoje miejscowe właściwości zwężające naczynia krwionośne, jest zalecana w leczeniu różnych przypadków przebiegających z uczuciem zatkanego nosa.

Przede wszystkim wykazuje skuteczność jako leczenie objawowe i wspomagające w stanach utrudnionego oddychania przez nos takich jak nieżyt nosa, alergiczny nieżyt nosa, a także w zapaleniu zatok przynosowych.

Dodatkowo ksylometazolina może być stosowana jako substancja czynna w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego w celu udrożnienia trąbki słuchowej.

Lek jest również wykorzystywany przed zabiegami chirurgicznymi i diagnostycznymi przeprowadzanymi w jamie nosowo-gardłowej, ponieważ dzięki swojemu mechanizmowi działania poprawia widoczność pola operacyjnego.

Jak stosować lek?

Dostępne na rynku medycznym preparaty lecznicze zawierające w swoim składzie ksylometazolinę przeznaczone są do stosowania miejscowego w jamie nosa.

Produkty te zalecane są jako leczenie objawowe lub wspomagające i powinny być przyjmowane w połączeniu z innymi lekami działającymi przyczynowo.

Zalecana dawka leku różni się w zależności od wieku pacjenta, schorzenia oraz obecności innych chorób takich jak jaskra lub choroby układu sercowo-naczyniowego.

Określoną ilość kropli należy podać do każdego otworu nosowego raz lub więcej razy na dobę, zgodnie z zaleceniami lekarza bądź producenta.

Lek dostępny jest również w formie aerozolu. Podczas rozpylania w każdym nozdrzu nie należy odchylać głowy.

Działanie ksylometazoliny można odczuć już po kilku minutach od aplikacji - zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, udrażnia i redukuje ilość wydzieliny, co w połączeniu ułatwia swobodne oddychanie.

Jak długo można stosować ksylometazolinę?

Zgodnie z zaleceniami, leczenie ksylometazoliną należy stosować nie dłużej niż 7 dni.

Skutkiem zbyt długiego stosowania ksylometazoliny może być efekt odstawienia (nazywany "rebound congestion"), który cechuje się krótkotrwałą poprawą po leczeniu, szybko zastępowaną nasileniem objawów.

Przy zbyt długim używaniu ksylometazoliny zwiększa się ryzyko działań niepożądanych takich jak krwawienia z nosa lub podrażnienie śluzówki nosa.

Przedłużający się brak drożności nosa po zaprzestaniu przyjmowania ksylometazoliny może być efektem "rebound congestion".

Czy ksylometazolinę można stosować u dzieci?

Leku nie należy stosować u dzieci poniżej 3. miesiąca życia.

Wskazane jest zachowanie ostrożności w przypadku stosowania leku u dzieci i niemowląt. Ze szczególną ostrożnością należy traktować niemowlęta, u których nie jest wskazane stosowanie preparatów przeznaczonych do rozpylania.

Jakie są najczęstsze działania niepożądane ksylometazoliny?

Zbyt długie stosowanie leku może prowadzić do efektu odstawienia i wystąpienia kataru polekowego.

Działania niepożądane miejscowe, które mogą się zdarzyć stosując lek, to między innymi pieczenie, suchość błony śluzowej nosa oraz kichanie.

Ogólnoustrojowe działania niepożądane, takie jak np. wzrost ciśnienia krwi, są znacznie rzadsze i zostaną opisane w kolejnym podrozdziale.

Jakie są rzadziej występujące działania niepożądane ksylometazoliny?

Ogólne skutki uboczne występują bardzo rzadko. Wśród nich możemy wyróżnić bóle i zawroty głowy, osłabienie, wzrost ciśnienia tętniczego, kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca.

Innymi bardzo rzadkimi działaniami niepożądanymi mogą być zmiany w obrazie krwi np. leukopenia, niedokrwistość hemolityczna, małopłytkowość, agranulocytoza.

Jak uniknąć skutków ubocznych podczas stosowania leku?

Nie należy stosować leczenia ksylometazoliną dłużej niż 7 dni. Ponadto powinno się zachować szczególną ostrożność w przypadku stosowania leku u dzieci i niemowląt.

Potencjalnych skutków ubocznych ksylometazoliny można uniknąć, stosując lek zgodnie z zaleceniami lekarza oraz producenta.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania ksylometazoliny?

Wśród przeciwwskazań do przyjmowania ksylometazoliny występują:

• suche, zanikowe zapalenie błony śluzowej nosa i przewlekły nieżyt nosa;

• nadwrażliwość na ksylometazolinę;

• jaskra z wąskim kątem przesączenia;

• choroby sercowo-naczyniowe.

Ze względu na zdolność substancji do skurczu naczyń krwionośnych, nie należy jej stosować u pacjentów po usunięciu przysadki.

Należy również zachować szczególną ostrożność u osób chorujących na nadczynność tarczycy, nadciśnienie tętnicze lub cukrzycę.

Jakie są interakcje ksylometazoliny z innymi lekami?

Ze względu na ryzyko nasilonego skurczu naczyń krwionośnych, nie zaleca się stosowania ksylometazoliny jednocześnie z inhibitorami monoaminooksydazy lub lekami trójpierścieniowymi, które wskazane są w leczeniu depresji.

Możliwe jest także wystąpienie interakcji z innymi lekami sympatykomimetycznymi.

Czy można stosować ksylometazolinę w ciąży?

Ze względu na brak wystarczających danych zapewniających o bezpieczeństwie, powinno się unikać przyjmowania ksylometazoliny w okresie ciąży i podczas karmienia piersią.

Jakie są główne korzyści i potencjalne ryzyka wynikające ze stosowania leku?

Ksylometazolina szybko uwalnia od zatkanego nosa. Działając miejscowo, powoduje łagodzenie obrzęku błony śluzowej nosa i pozwala na swobodne oddychanie.

Opisywana substancja czynna wskazana jest w różnych infekcjach górnych dróg oddechowych, alergiach czy innych schorzeniach przebiegających z uczuciem zatkanego nosa. Efekty utrzymują się przez kilka godzin, więc nie ma konieczności stosowania preparatu w dużych dawkach.

Jednak trzeba pamiętać, że ksylometazoliny nie należy stosować dłużej niż 7 dni ze względu na ryzyko "rebound congestion", czyli niezamierzonego nasilenia objawów. Możliwe są skutki uboczne takie jak pieczenie, suchość błony śluzowej nosa i kichanie.

Przed skorzystaniem z preparatu leczniczego o zawartości ksylometazoliny warto przeczytać ulotkę producenta dołączoną do opakowania, aby zapoznać się z przeciwwskazaniami oraz potencjalnymi interakcjami z przyjmowanymi regularnie lekami.

Bibliografia

Charakterystyka Produktu Leczniczego Orinox HA, [online], [dostęp 15.09.2023 r.], dostępna pod adresem: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/34206/characteristic

Portal Medycyna Praktyczna, [online], [dostęp 15.09.2023 r.], dostępny pod adresem: https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=459

Portal KtoMaLek.pl, [online], [dostęp 15.09.2023 r.], dostępny pod adresem: https://ktomalek.pl/blog/ksylometazolina-wlasciwosci-zastosowanie-przeciwwskazania-skutki-uboczne/w-2597