Depresja w ciąży - jak wygląda i jak sobie z nią radzić?

Czym jest depresja?

Depresja jest najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym na świecie. Może prezentować się na wiele sposobów, jednak do najczęściej występujących objawów należą:

• obniżenie nastroju,

• utrata wcześniejszych zainteresowań,

• brak odczuwania przyjemności (anhedonia),

• nadmierna senność czy zaburzenia snu,

• nasilone, stałe uczucie zmęczenia,

• problemy z koncentracją w podejmowaniu decyzji,

• niska samoocena czy poczucie winy,

• zmniejszenie lub rzadziej zwiększenie apetytu,

• negatywne myśli na temat własnej wartości.

Depresję podejrzewamy, kiedy objawy utrzymują się przez okres minimum dwóch tygodni.

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia na depresję choruje aż 280 milionów ludzi na świecie. Ta sama organizacja alarmuje, że depresja może zostać najczęściej występującą chorobą na globie do 2030 roku.

Depresja jest chorobą nie tylko znacznie pogarszającą jakość życia chorego, ale też dla niego niebezpieczną - pojawiające się w trakcie jej trwania negatywne myśli mogą przerodzić się w myśli samobójcze, a te doprowadzić do ukształtowania się zamiarów samobójczych, które mogą zakończyć się podjęciem próby samobójczej.

Jakie mogą być przyczyny wystąpienia depresji w czasie ciąży?

Ciąża jest okresem intensywnych zmian w życiu każdej kobiety. Przyszła mama jest wówczas narażona na gwałtowne zmiany hormonalne i fizyczne zachodzące w jej ciele, a dodatkowo musi również mierzyć się z licznymi trudnymi dylematami, jakie stawia przed nią rodzicielstwo i odpowiedzialność za zdrowie i życie własnego dziecka.

Do czynników, które mogą być powodem choroby w czasie ciąży, należą: obawa przed zmianą sytuacji życiowej, brak oczekiwanego wsparcia ze strony partnera, obniżona samoocena i lęk przed brakiem odnalezienia się w roli matki, traumatyczne doświadczenia związane z poprzednią ciążą i/lub porodem, stres związany z odpowiedzialnością, z jaką wiąże się wychowanie dziecka, podejmowanie decyzji mogących zaważyć na jego zdrowiu i/lub życiu, lęk przed poronieniem lub urodzeniem chorego dziecka.

Depresja ciążowa może również być skutkiem traumatycznych doświadczeń, jakie spotkają ciężarną w trakcie oczekiwania na narodziny dziecka.

Jakie kobiety są szczególnie narażone na występowanie depresji w trakcie ciąży?

Choć badania wskazują, że największe ryzyko depresji występuje w II oraz III trymestrze ciąży, objawy pojawić mogą się w dowolnym momencie ciąży lub wystąpić po urodzeniu dziecka - wtedy mówimy o depresji poporodowej.

Do grupy przyszłych matek najbardziej narażonych na wystąpienie depresji w ciąży zaliczamy również kobiety chorujące na depresję przed zajściem w ciążę czy znajdujące się w niechcianej ciąży (szczególnie w wyniku gwałtu), kobiety przygotowujące się na urodzenie dziecka ze stwierdzoną wadą lub zespołem wad genetycznych, a także kobiety samotne lub znajdujące się w złej sytuacji finansowej.

Jak może się objawiać depresja ciążowa?

Objawy depresji w ciąży często zostają mylnie postrzegane jako fizjologiczne symptomy towarzyszące ciąży.

Zmęczenie, zmiany nastroju, pogorszenie apetytu, a także zwiększona płaczliwość często zrzucane są na garb zmian hormonalnych, które zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej, szczególnie na początku ciąży.

Zmieniające się stężenia hormonów mogą mieć oczywiście wpływ na zachowanie przyszłej mamy - nie należy ich jednak bagatelizować ani przypisywać im wszystkich niepokojących objawów.

Depresja u ciężarnej może również przybierać maskę somatyczną. Kobieta może uskarżać się wówczas na nawracające, silne bóle głowy lub kręgosłupa. Może odczuwać również dolegliwości ze strony brzucha lub piersi, które nie mają uchwytnej przyczyny.

Depresja w ciąży może mieć poważne konsekwencje i nie należy jej lekceważyć. W czasie jej trwania u ciężarnej mogą wystąpić takie objawy depresji jak myśli samobójcze, które mogą doprowadzić do podjęcia próby samobójczej. Z tego powodu chorą należy monitorować i jak najszybciej rozpocząć u niej odpowiednie leczenie depresji.

Jak wygląda leczenie depresji w ciąży?

Do standardowych metod leczenia depresji, również depresji w ciąży, zaliczamy farmakoterapię (stosowanie leków przeciwdepresyjnych) oraz psychoterapię, która może mieć postać terapii grupowej bądź indywidualnej.

Wybór odpowiedniego leczenia jest bardzo istotny i powinien być dokonany z uwzględnieniem jak najmniejszego ryzyka dla dziecka oraz największych korzyści dla matki.

Większość leków na depresję niestety nie jest zarejestrowana jako bezpieczne dla kobiet w ciąży. Z tego względu farmakologię stosować należy tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem psychiatrą, jeżeli uzna on, że jej wprowadzenie jest w danym przypadku niezbędne.

Dla kobiet z epizodem ciężkiej depresji w ciąży istnieje jednakże inne, bezpieczniejsze rozwiązanie-elektrowstrząsy. Pomimo często negatywnych związanych z nimi skojarzeń, elektrowstrząsy wiążą się z najmniejszym ryzykiem dla rozwoju dziecka. Sam zabieg trwa natomiast krótko i jest wykonywany w znieczuleniu, jest więc bezbolesny dla matki.

Ogromną rolę w poprawie stanu kobiety w ciąży odgrywa również jej najbliższe otoczenie. Wsparcie, zrozumienie bliskich i ich pomoc w codziennym funkcjonowaniu to nieocenione elementy terapii depresji w ciąży.

Również dbałość o odpowiednią higienę snu, utrzymywanie kontaktów społecznych, stosowanie odżywczej, różnorodnej diety, realizowanie własnych pasji oraz odpoczynek na łonie natury mogą w dłuższej perspektywie przyczynić się do poprawy samopoczucia ciężarnej.

Leczenie depresji jest procesem długotrwałym i zawsze powinno być nadzorowane przez doświadczonego lekarza.

Depresja a staranie się o dziecko- jak się przygotować?

Kobieta pragnąca zajść w ciążę powinna zadbać nie tylko o kondycję fizyczną, ale również o własne zdrowie psychiczne.

W okresie starania o ciążę zalecana jest suplementacja kwasu foliowego oraz dbałość o różnorodność diety, tak, aby mogła ona zapewnić kobiecie wszystkie niezbędne składniki odżywcze, witaminy i aminokwasy. Nie mniej ważne jest obserwowanie swojego stanu psychicznego i dbałość o zachowanie wewnętrznej równowagi.

Jeśli kobieta podejrzewa u siebie zaburzenia afektywne (okresowe zaburzenia nastroju, aktywności i/lub emocji) bądź objawy depresji, powinna skonsultować się z psychoterapeutą lub psychiatrą, którzy mogą zaproponować jej terapię grupową bądź indywidualną lub leki przeciwdepresyjne. Na wizytę u psychiatry można umówić się bez skierowania.

Jeśli pacjentka chorująca na depresję zdecyduje się rozpocząć starania o dziecko, konieczna może być modyfikacja dawek przyjmowanych przez nią leków bądź zmiana przyjmowanego preparatu. Z tego względu należy skonsultować się z prowadzącym lekarzem psychiatrą.

Jakie mogą być skutki depresji matki u noworodka?

Depresja matki nie tylko zmniejsza jakość jej życia, ale może również wpływać negatywnie na zdrowie dziecka. Badania wskazują, że depresja jest istotnym czynnikiem ryzyka występowania wielu powikłań dotyczących zarówno przebiegu ciąży, porodu, jak też i stanu noworodka.

Zaliczamy do nich: poronienie, poród przedwczesny, stan przedrzucawkowy, niską masę urodzeniową i zmniejszenie obwodu główki płodu, a nawet śmierć dziecka.

Naukowcy wykazali również, że utrzymujący się u matki (chorującej na depresję) wysoki poziom kortyzolu, który nazywany jest też hormonem stresu, może negatywnie wpływać na rozwój ośrodkowego układu nerwowego dziecka.

Dzieci, których matki chorowały na depresję w czasie ciąży, częściej niż rówieśnicy mają problemy z prawidłową regulacją emocji. Podejrzewa się, że jest to skutek słabiej wykształconych połączeń neuronalnych między regionami odpowiadającymi za przetwarzanie emocji. Te dzieci są też bardziej narażone na zachorowanie na depresję w późniejszych latach ich życia.

Kobiety chorujące na depresję częściej miewają problemy z utrzymywaniem zdrowego stylu życia, prawidłowym odżywaniem czy higieną, co może negatywnie wpływać na kondycję fizyczną matki.

W tej grupie mogą się pojawiać również zachowania szczególnie niekorzystne dla rozwoju dziecka, takie jak nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych, a także palenie papierosów. Mogą one prowadzić do wystąpienia przedwczesnego porodu, stanu przedrzucawkowego, a w najgorszym wypadku - śmierci płodu lub znacznych wad.

Depresja w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia zachowań samookaleczających, a nawet prób wywołania poronienia.

Podejrzewam u siebie depresję - gdzie szukać pomocy?

Jeśli kobieta w ciąży rozpoznaje u siebie wystąpienie niepokojących objawów, takich jak długotrwałe zaburzenia nastroju, snu czy apetytu, powinna niezwłocznie poszukać pomocy.

Podstawę leczenia depresji stanowi farmakoterapia oraz psychoterapia. W dobraniu odpowiednich leków przeciwdepresyjnych, które będą stanowiły najmniejsze ryzyko dla matki oraz dziecka, pomoże lekarz psychiatra lub lekarz ginekolog.

Dodatkowo 1 stycznia 2019 roku w Polsce wprowadzone zostały nowe standardy opieki okołoporodowej. Dzięki nim, obecnie między 11. a 14. oraz między 34. a 37. tygodniem ciąży położna lub lekarz ginekolog określić powinien stan psychiczny ciężarnej.

Jeśli zaobserwuje wówczas niepokojące objawy, może już wtedy skierować przyszłą mamę na psychoterapię lub przypisać jej leki przeciwdepresyjne, aby pomóc jej odzyskać radość z życia i zmniejszyć poziom odczuwanego lęku.

Podsumowanie

Depresja to poważne zaburzenie psychiczne, którego nie należy lekceważyć, w szczególności u kobiet ciężarnych.

Jeśli przyszła matka podejrzewa u siebie jej występowanie, powinna niezwłocznie udać się do lekarza, który udzieli jej niezbędnej pomocy i okaże wsparcie w powrocie do zdrowia i dobrego samopoczucia.

Istotne znaczenie w tym procesie ma również otoczenie ciężarnej - powinno ono być przygotowane, aby obdarzać ją jak największym wsparciem, a w razie zauważenia u niej niepokojących sygnałów - pomóc jej w znalezieniu odpowiedniej pomocy.

Podejrzewam depresję - co zrobić?

Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, skontaktuj się z lekarzem. Na wizytę u psychiatry nie potrzebujesz skierowania. Możesz skorzystać też z pomocy dostępnej przez telefon:

• Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (środa, czwartek 17:00-19:00) tel. 22 594 91 00, koszt zgodnie ze stawką operatora,

• Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym (poniedziałek-piątek, 14:00-22:00) tel. 116 123, bezpłatny,

• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (czynny 24 h) tel. 116 111.

Bibliografia

dr. n. med. Małgorzata Urban-Kowalczyk, "Leczenie objawów depresyjnych u kobiet w ciąży – opcje terapeutyczne" [online], [dostęp: 25.09.23 r.], dostępny w internecie: https://podyplomie.pl/psychiatria/25337,leczenie-objawow-depresyjnych-u-kobiet-w-ciazy-opcje-terapeutyczne

Portal Termedia.pl, [online], [dostęp: 25.09.23 r.], dostępny w internecie: https://www.termedia.pl/neurologia/WHO-Do-2030-r-depresja-bedzie-najczesciej-wystepujaca-choroba-na-swiecie,50568.html

Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia,[online], [dostęp: 25.09.23 r.], dostępny w internecie: https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/kiedy-smutek-jest-choroba

Portal Medycyna Praktyczna, [online], [dostęp: 25.09.23 r.], dostępny w internecie: https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/aktualnosci/243340,depresja-kobiet-w-ciazy-szkodzi-mozgowi-dziecka