Depresja sezonowa - czemu się pojawia, jak wygląda i jak ją leczyć?

Czym jest depresja sezonowa?

Depresja sezonowa to rodzaj zaburzenia depresyjnego, który cechuje się cyklicznym, nawracającym sezonowo przebiegiem choroby.

Kiedy pojawia się depresja sezonowa?

Objawy depresji sezonowej najczęściej pojawiają się u pacjenta w okresie jesienno-zimowym i trwają do wiosny, kiedy dochodzi od poprawy nastroju.

Możliwa jest również sytuacja przeciwna, w której objawy depresyjne pojawiają się wiosną i latem, a ustępują jesienią i zimą.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 depresja sezonowa zaliczana jest do nawracających zaburzeń depresyjnych, ponieważ w jej typowym przebiegu pojawia się przejściowe obniżenie nastroju trwające kilka miesięcy, po którym następuje poprawa o podobnym czasie trwania.

Najczęściej pogorszenie występuje w okresie jesienno-zimowym, a ustępowanie objawów w okresie wiosenno-letnim.

Kobiety są bardziej narażone na depresję sezonową

Sezonowe zaburzenie afektywne występuje czterokrotnie częściej u kobiet i co więcej, najbardziej narażone są osoby pomiędzy 20. a 30. rokiem życia.

Gdzie najczęściej występuje SAD?

W związku z tym, że do rozwoju SAD przyczynia się obniżony poziom światła słonecznego, częstość występowania może różnić się w zależności od zamieszkiwanego obszaru na świecie. Oznacza to, że tam, gdzie dzień jest krótszy, SAD może być bardziej rozpowszechnione - przykładowo w Stanach Zjednoczonych występuje częściej wśród mieszkańców Alaski niż Florydy.

Czym różni się depresja sezonowa od depresji klinicznej?

Choć depresję sezonową i depresję kliniczną łączą pewne podobieństwa, takie jak uczucie smutku i zmniejszenie energii, istnieją istotne odmienności, które pozwalają na ich rozróżnienie. Kluczową różnicą jest cykliczność występowania w przypadku depresji sezonowej, podczas gdy depresja kliniczna nie jest uzależniona od pory roku.

Bez względu jednak na rodzaj depresji, ważne jest uzyskanie profesjonalnej pomocy i wsparcia, aby skutecznie zarządzać tą trudną chorobą psychiczną.

Objawy depresji klinicznej

Depresja kliniczna, znana również jako epizod dużej depresji, nie jest uzależniona od sezonu i może występować przez cały rok. Jej objawy są bardziej uogólnione i obejmują:

• intensywne uczucie przygnębienia, poczucie braku nadziei i obniżona samoocena;

• zmniejszenie zainteresowań i brak odczuwania przyjemności z wykonywania aktywności, które wcześniej sprawiały radość;

• zaburzenia snu, m.in. bezsenność;

• zaburzenia apetytu, prowadzące do utraty wagi lub przyrostu masy ciała;

• trudności w utrzymaniu koncentracji, utrata pamięci i problemy z podejmowaniem decyzji.

Objawy te utrzymują się długotrwale (zgodnie z kryteriami rozpoznania przez minimum 2 tygodnie) i mają silnie negatywny wpływ na wykonywanie codziennych obowiązków przez pacjenta.

Ponadto depresja kliniczna ma zazwyczaj bardziej ogólny charakter i często wymaga bardziej intensywnego i przewlekłego leczenia.

Natomiast choroba afektywna sezonowa, jak sugeruje nazwa, jest ściśle związana z okresem roku. U większości pacjentów występuje podczas pór roku o mniejszej ilości dostępnego światła słonecznego, czyli jesienią i zimą.

Objawy SAD są podobne do wyżej wymienionych symptomów depresji klinicznej, jednak zwykle cechuje je mniejsze nasilenie, krótszy czas trwania i łagodniejszy wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Jakie są czynniki ryzyka depresji sezonowej?

W przypadku depresji sezonowej, czynniki ryzyka mogą różnić się u różnych osób, ale istnieją pewne wspólne elementy, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia.

Wśród nich wyróżniamy:

• sezonowość i warunki klimatyczne - wysokie szerokości geograficzne, o mniejszej ilości światła słonecznego, mogą zwiększać prawdopodobieństwo SAD;

• płeć - kobiety są cztery razy częściej narażone na sezonowe zaburzenie afektywne niż mężczyźni;

• wiek - bardziej narażone są osoby pomiędzy 20. a 30. rokiem życia;

• występowanie w rodzinie depresji sezonowej lub innych zaburzeń nastroju;

• zaburzenia snu, takie jak bezsenność czy nadmierna senność;

• brak regularnej aktywności fizycznej i zaburzenia odżywiania;

• stresujące wydarzenia, traumy, aktualne problemy życiowe;

• nadmierne spożywanie alkoholu oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Obecność czynników ryzyka choroby afektywnej sezonowej u danej osoby nie determinuje pewnego zachorowania.

Niemniej jednak osoby z wieloma predyspozycjami mogą być bardziej podatne i powinny być świadome objawów, a także skonsultować się z lekarzem lub specjalistą w dziedzinie zdrowia psychicznego, jeśli zauważają zmiany w swoim samopoczuciu i nastroju.

Jakie mogą być przyczyny depresji sezonowej?

Przyczyny sezonowej depresji nie są jednoznaczne, ale istnieją pewne czynniki, które mogą wpływać na jej wystąpienie. Jednym z nich jest niedobór światła słonecznego, występujący w okresie jesienno-zimowym. Może on oddziaływać na regulację rytmu dobowego, a co za tym idzie na samopoczucie człowieka i sen.

Ponadto światło słoneczne warunkuje wydzielanie melatoniny, której brak może spowodować senność i apatię. Co więcej, z niedoborem światła słonecznego wiąże się obniżenie poziomu serotoniny, należącej do neuroprzekaźników. Nierównowaga tych substancji, biorących udział w komunikacji w obrębie układu nerwowego, jest jedną z teorii tłumaczących powstawanie zaburzeń depresyjnych.

Również poziom witaminy D ma wpływ na nastrój i funkcjonowanie mózgu, a właśnie brak ekspozycji na słońce może skutkować niedoborami tej witaminy.

Depresja "jesienna" jest wynikiem złożonej interakcji wielu czynników, w tym biologicznych, psychospołecznych i genetycznych. Nie jest to jednoznacznie zrozumiane zaburzenie, ale wiele badań naukowych pomaga lepiej zrozumieć jej mechanizmy i skuteczne strategie leczenia.

Objawy depresji sezonowej - jak ją rozpoznać?

Objawy sezonowej depresji mogą różnić się u różnych osób, ale do najczęściej występujących objawów zaliczamy:

• obniżony nastrój, dojmujące uczucie smutku, poczucie braku nadziei i sensu życia, odczuwanie stałego przygnębienia;

• poczucie winy, obniżona samoocena, wycofanie z kontaktów międzyludzkich;

• przewlekłe zmęczenie i brak energii, które mogą skutkować trudnościami w wykonywaniu codziennych czynności;

• zwiększenie apetytu, szczególnie na węglowodany, co może prowadzić do przyrostu masy ciała;

• zaburzenia snu pod postacią bezsenności lub nadmiernej senności;

• ograniczona zdolność do koncentracji, podejmowania decyzji oraz wykonywania codziennych obowiązków;

• osłabienie odczuwania przyjemności z czynności, które wcześniej przynosiły radość, zmniejszenie zainteresowań;

• utrata libido i problemy w kontaktach seksualnych;

• zmiany nastroju pod postacią drażliwości, tendencji do zachowań agresywnych i zwiększenia poziomu poirytowania;

• zmniejszona motywacja do działania i podejmowania nowych wyzwań;

• w ciężkich przypadkach mogą pojawić się nawet myśli samobójcze.

Należy podkreślić, że objawy depresji sezonowej zazwyczaj występują w określonej porze roku, najczęściej w okresie jesienno-zimowym, a ustępowanie objawów obserwuje się wiosną i wczesnym latem.

Jeśli podejrzewasz, że cierpisz na depresję sezonową lub zaobserwowałeś powyższe objawy u bliskiej osoby, należy skonsultować się z lekarzem lub specjalistą w dziedzinie zdrowia psychicznego w celu postawienia rozpoznania i wdrożenia właściwego leczenia.

Sezonowość i depresja - dlaczego objawy pojawiają się zimą?

Choroba afektywna sezonowa to specyficzna forma depresji, która charakteryzuje się m.in. obniżonym nastrojem w okresie jesienno-zimowym i często wiąże się z brakiem dostępu do naturalnego światła. Ze względu na skrócone dni, dostęp do promieni słonecznych staje się znacznie ograniczony jesienią oraz zimą, co stanowi jeden z głównych czynników wpływających na pojawienie się SAD.

Fizjologicznie światło słoneczne oddziałuje na produkcję hormonów, takich jak serotonina i melatonina, których zadaniem jest regulacja nastroju oraz rytmu dobowego. Zaburzenia w wydzielaniu melatoniny mogą skutkować zaburzeniami snu i w efekcie wywołać nadmierną senność oraz zmęczenie w ciągu dnia. Z kolei spadek poziomu serotoniny może prowadzić do uczucia przytłoczenia i smutku.

Depresja sezonowa to złożone zaburzenie, które może być związane z wieloma czynnikami biologicznymi i psychospołecznymi. Jednak ograniczenie dostępu do światła jest kluczowym elementem jej występowania. Warto pamiętać, że SAD można diagnozować oraz leczyć, a odpowiednie terapie mogą pomóc w złagodzeniu jej objawów i poprawić jakość życia w okresach jesienno-zimowych.

Jaki wpływ na jakość życia ma depresja sezonowa?

"Jesienna" depresja objawia się uczuciem przytłoczenia i smutku wraz ze spadkiem energii oraz utratą zainteresowania życiem. W konsekwencji może to spowodować trudności w czerpaniu radości z codziennych aktywności i negatywnie wpłynąć na satysfakcję z życia.

Jeśli pacjent cierpi na SAD, doświadcza również często problemów z koncentracją i podejmowaniem decyzji, co poprzez obniżenie wydajności w pracy i nauce może skutkować silnym stresem oraz frustracją.

Osoby dotknięte tą chorobą często izolują się od innych i napotykają trudności w zachowaniu zdrowych relacji, co może skutkować zwiększeniem poczucia osamotnienia. Dodatkowo na jakość życia wpływają także zaburzenia snu, zwiększenie apetytu (szczególnie na węglowodany) oraz brak motywacji do aktywności fizycznej.

W jaki sposób można zdiagnozować depresję sezonową?

Nie jest dostępny żaden dedykowany test, pozwalający rozpoznać depresję sezonową. Niemniej jednak do postawienia diagnozy konieczne jest spełnienie kryteriów zaburzeń depresyjnych nawracających oraz cyklicznego charakteru okresów obniżonego nastroju.

Nie ustalono czasu, który musi upłynąć między kolejnymi epizodami depresyjnymi, jednak najczęściej do pogorszenia samopoczucia dochodzi każdego roku w okresie jesienno-zimowym.

Jeśli podejrzewasz u siebie SAD lub inne rodzaje zaburzeń depresyjnych, należy skonsultować się ze specjalistą zajmującym się zdrowiem psychicznym, aby potwierdzić rozpoznanie i wdrożyć odpowiednie postępowanie terapeutyczne pod nadzorem lekarza.

Jak wygląda leczenie depresji sezonowej?

Fototerapia

Z uwagi na kluczową rolę, jaką odgrywa światło słoneczne w rozwoju sezonowej depresji, za uznaną metodę uważana jest fototerapia. Polega na naświetlaniach światłem o określonych parametrach podczas odbywających się codziennie lub co drugi dzień sesji, a pełny cykl terapii trwa od dwóch do trzech tygodni.

Fototerapia w leczeniu depresji sezonowej uważana jest za bezpieczną metodę, jednak u osób ze stwierdzonymi chorobami narządu wzroku wskazane jest udanie się na konsultację okulistyczną przed jej rozpoczęciem.

Psychoterapia

Leczenie depresji sezonowej może również opierać się na psychoterapii w nurcie poznawczo-behawioralnym, której celem jest przekazanie pacjentowi sposobów radzenia sobie w trudnych momentach. Co więcej, tak jak w innych rodzajach depresji, SAD jest także wskazaniem do leczenia selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Powyższe metody mogą być ze sobą łączone dla uzyskania optymalnych rezultatów leczenia depresji, jednak plan leczniczy i postępowanie terapeutyczne powinny być prowadzone wyłącznie pod nadzorem lekarza.

Czy dieta odgrywa istotną rolę w depresji sezonowej?

Odpowiedni sposób odżywiania ma wpływ zarówno na nastrój, jak i ogólny stan zdrowia psychicznego u danej osoby. Badania sugerują, że posiłki bogate w węglowodany mogą wpłynąć na wydzielanie serotoniny, czyli neuroprzekaźnika biorącego udział w powstawaniu zaburzeń depresyjnych.

Ponadto warto dbać o odpowiednią suplementację witaminy D, ponieważ obniżona ilość promieni słonecznych w okresie jesienno-zimowym może prowadzić do jej niedoboru, zwiększając ryzyko SAD.

Warto zwrócić uwagę, aby dieta była zrównoważona i zapewniała organizmowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Odpowiednie spożywanie białka, tłuszczów, witamin i minerałów może przyczynić się do zachowania równowagi psychicznej, jak i fizycznej.

W jaki sposób można zapobiegać depresji sezonowej?

Depresja "jesienna" jest wyzwaniem, któremu wielu z nas może stawić czoła w okresie obniżonego dostępu do naturalnego światła. Jednak istnieją skuteczne sposoby, które mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka jej wystąpienia lub złagodzeniu objawów.

Jednym z nich jest fototerapia, która może przyczynić się do regulacji rytmu dobowego i doprowadzić do poprawy nastroju.

Co więcej, regularna aktywność fizyczna również ma pozytywny wpływ na samopoczucie psychiczne i może zmniejszyć nasilenie objawów zaburzeń afektywnych. Szczególnie jesienią i zimą warto włączyć do swojej codziennej rutyny spacery na świeżym powietrzu.

Inne czynniki rozwoju sezonowej depresji, które są uznawane za modyfikowalne, stanowią: zdrowa i zrównoważona dieta, dostateczna ilość snu oraz odpowiednie zarządzanie stresem. Mogą one ułatwiać utrzymanie dobrego samopoczucia oraz jakości życia nawet w okresach jesienno-zimowych.

Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, skontaktuj się z lekarzem. Na wizytę u psychiatry nie potrzebujesz skierowania. Możesz skorzystać też z pomocy dostępnej przez telefon:

• Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (środa, czwartek 17:00-19:00) tel. 22 594 91 00, koszt zgodnie ze stawką operatora,

• Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym (poniedziałek-piątek, 14:00-22:00) tel. 116 123, bezpłatny,

• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (czynny 24 h) tel. 116 111.

Bibliografia

Portal Medycyna Praktyczna, [online], [dostęp 21.10.2023r.], dostępny pod adresem: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/262727,depresja-sezonowa

Portal Mayo Clinic, [online], [dostęp 24.10.2023r.], dostępny pod adresem: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/seasonal-affective-disorder/symptoms-causes/syc-20364651

Portal Apteline.pl, [online], [dostęp 21.10.2023r.], dostępny pod adresem: https://apteline.pl/artykuly/depresja-sezonowa-to-nie-to-samo-co-jesienny-smutek-jakie-sa-jej-objawy

Portal Świat Leku, [online], [dostęp 24.10.2023r.], dostępny pod adresem: https://www.swiatleku.pl/article/czym-jest-depresja-sezonowa