Geriatryczna Skala Oceny Depresji. Jak wygląda diagnostyka depresji u osób starszych?

Jakie są objawy depresji u seniorów?

Depresja u osób w wieku podeszłym może przebiegać odmiennie niż w innych grupach wiekowych. Uczucie smutku jest objawem rzadziej zgłaszanym przez osoby starsze niż w średnim wieku. Częściej występuje natomiast lęk, niepokój i bezsenność.

Pacjenci częściej zgłaszają także objawy somatyczne, np. dolegliwości bólowe, niezrozumiałe zmiany w zachowaniu, problemy z pamięcią i koncentracją uwagi oraz zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Dominacja takich symptomów jest charakterystyczna dla depresji maskowanej i może utrudniać postawienie właściwej diagnozy, ponieważ sugeruje inne, somatyczne choroby.

Do typowych objawów depresji należą: obniżenie nastroju, utrata zainteresowań i zdolności odczuwania przyjemności, zamartwianie się, płaczliwość, poczucie pustki, braku energii, bezwartościowości, beznadziejności czy bezsilności.

Pacjentom brakuje motywacji do działania, skarżą się na zmęczenie, mają natrętne myśli, poczucie winy i bycia ciężarem dla innych. Mogą pojawić się nawet myśli samobójcze.

Kolejnym rodzajem depresji występującej częściej u osób starszych jest depresja psychotyczna. W jej przebiegu występują omamy i urojenia. Treść urojeń związana jest zwykle z rzekomymi przewinieniami chorego i ich nadchodzącymi konsekwencjami w postaci kary, a nawet śmierci.

Omamy zazwyczaj są węchowe (np. zapach zgnilizny) i słuchowe (np. głosy potępiające, szydzące, oszczercze).

Zobacz także: Depresja psychotyczna – jakie są jej przyczyny, objawy i jak wygląda leczenie?

Jak wygląda diagnostyka depresji u osób w podeszłym wieku?

Rozpoznanie depresji stawiane jest na podstawie szczegółowego wywiadu przez lekarza, zwykle psychiatrę. W diagnostyce należy uwzględnić specyficzny obraz depresji występujący w podeszłym wieku i ewentualne współistnienie zaburzeń poznawczych.

Nie należy przypisywać smutku, utraty energii i zmniejszenia odczuwania przyjemności procesowi starzenia. Objawy depresyjne nie są naturalną konsekwencją starzenia się.

W toku diagnostyki wyklucza się również te wszystkie przypadki, w których za nieprawidłowy stan psychiczny odpowiada inna przyczyna niż czynniki natury psychologicznej lub psychiatrycznej.

Uwzględnia się nie tylko choroby somatyczne (np. niedoczynność tarczycy), ale także nadużywanie substancji psychoaktywnych (m.in. alkoholu, benzodiazepin lub opioidów).

Pomocnymi narzędziami w selekcji osób, u których występują objawy depresyjne oraz w ewaluacji ich nasilenia są skale i kwestionariusze. Dedykowana osobom starszym jest Geriatryczna Skala Oceny Depresji. Należy jednak pamiętać, że nie zastępuje ona kompletnego badania lekarskiego.

Czym jest Geriatryczna Skala Oceny Depresji?

Geriatryczna Skala Oceny Depresji została opracowana w 1986 roku. Służy ona do oceny natężenia symptomów depresji u starszych osób. Pierwotna wersja zawiera 30 pytań, na które odpowiada sam pacjent.

Ze względu na to, że okazała się ona czasochłonna i dla niektórych pacjentów trudna do wypełnienia, stworzono także wersję z 15 pytaniami. Na każde z nich należy odpowiedzieć "tak" lub "nie".

Poniżej wymienione są pytania zawarte w krótszej wersji. Dotyczą tego, jak pacjent się obecnie czuje – w ciągu ostatnich 2 tygodni.

1. Myśląc o całym swoim życiu, czy jest Pan/i zadowolony/a?

2. Czy zmniejszyły się Pana/i zainteresowania lub aktywność (ilość zajęć)?

3. Czy ma Pan/i uczucie, że Pana/i życie jest puste?

4. Czy często czuje się Pan/i znudzony/a?

5. Czy zwykle jest Pan/i w dobrym nastroju?

6. Czy obawia się Pan/i, że może przydarzyć się Panu/i coś złego?

7. Czy przez większość czasu czuje się Pan/i szczęśliwy/a?

8. Czy często czuje się Pan/i bezradny/a?

9. Czy zamiast wyjść wieczorem z domu, woli Pan/i w nim pozostać?

10. Czy uważa Pan/i, że ma więcej kłopotów z pamięcią niż inni?

11. Czy uważa Pan/i, że wspaniale jest żyć?

12. Czy czuje się Pan/i gorszy/a od innych ludzi?

13. Czy czuje się Pan/i pełen/pełna energii?

14. Czy uważa Pan/i, że sytuacja jest beznadziejna?

15. Czy myśli Pan/i, że większości ludzi wiedzie się lepiej niż Panu/Pani?

Wypełnienie kwestionariusza zajmuje około 5 do 7 minut, co jest korzystne w przypadku pacjentów, którzy łatwo się męczą i mają problemy z koncentracją uwagi.

Na depresję wskazują odpowiedzi "tak" na pytania: 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14 i 15 oraz "nie" na pytania: 1, 5, 7, 11 i 13. Co najmniej 6 takich odpowiedzi wskazuje na depresję, a powyżej 11 – na depresję ciężką.

Co zrobić, jeśli podejrzewam u siebie depresję?

Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, skontaktuj się z lekarzem. Na wizytę u psychiatry nie potrzebujesz skierowania. Możesz skorzystać też z pomocy dostępnej przez telefon:

• Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (środa, czwartek 17:00-19:00) tel. 22 594 91 00, koszt zgodnie ze stawką operatora,

• Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym (poniedziałek-piątek, 14:00-22:00) tel. 116 123, bezpłatny,

• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (czynny 24 h) tel. 116 111.

Bibliografia

Dominika Dudek, Katarzyna Cyranka: Depresja. [W:] Jerzy Gąsowski, Karolina Piotrowicz, Geriatria - wybrane zagadnienia.

Medycyna Praktyczna, Kraków 2020

Radosław Magierski: Depresja u osób w podeszłym wieku, Medycyna po Dyplomie, grudzień 2022

https://podyplomie.pl/medycyna/38375,depresja-u-osob-w-podeszlym-wieku

Geriatric Depression Scale (GDS), artykuł dostępny na stronie Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego [dostęp 12.11.2023]

https://www.apa.org/pi/about/publications/caregivers/practice-settings/assessment/tools/geriatric-depression

Geriatryczna Skala Oceny Depresji – „wersja 15 punktowa” wg Yesavage’a, dostępna na portalu Medycyna Praktyczna [dostęp 12.11.2023]

https://www.mp.pl/medycynarodzinna/skale/282958,geriatryczna-skala-oceny-depresji-wersja-15-punktowa-wg-yesavagea