Jakie są przyczyny depresji?
Pomimo wielu badań przeprowadzonych na temat depresji, nie istnieje jednoznaczna odpowiedź na to pytanie. Uważa się, że etiologia zaburzeń depresyjnych jest wieloczynnikowa i wskazuje, że może mieć podłoże psychologiczne, biologiczne oraz socjologiczne.
Również stosowanie niektórych leków lub nadużywanie substancji psychoaktywnych sprzyja rozwojowi depresji.
Jakie są czynniki biologiczne odpowiedzialne za rozwój depresji?
Naukowcy badający przyczyny epizodu depresyjnego wyróżnili następujące czynniki biologiczne, które mogą mieć wpływ na pojawienie się tego zaburzenia:
ogólny stan zdrowia, czyli istnienie chorób współtowarzyszących - obecność chorób somatycznych, m.in. niedoczynność tarczycy, zaćmy, udaru, padaczki, otyłości, cukrzycy, różnego rodzaju nowotworów, chorób zapalnych jelit i wielu innych, może predysponować do rozwoju depresji;
genetyka - ryzyko rodzinne zachorowania na depresję dla krewnych I stopnia wynosi ok. 10-13 proc. Udowodniono, że zmienność niektórych genów kodujących białka może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka występowania tej choroby.
Należy również pamiętać, że nie istnieje jeden gen odpowiedzialny za depresję. Naukowcy obecnie skłaniają się ku teorii, że istnieje wiele genów, które w wyniku interakcji ze sobą i środowiskiem, mogą przyczyniać się do rozwoju tej choroby.
Jednym z takich przykładów jest zmienność genu BDNF (neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego), a tym samym białka BDNF przez niego kodowanego. Posiadanie specyficznej wersji białka BDNF może przyczyniać się do zwiększonej podatności na depresję.
Zbyt niski poziom białka BDNF również odpowiada za patogenezę choroby Parkinsona. Warto wspomnieć, że regularnie powtarzany wysiłek fizyczny lub trening o średniej bądź dużej intensywności wywołuje wzrost poziomu BDNF w regionach mózgu odpowiedzialnych za aktywność motoryczną, zapobiegając procesom neurodegeneracji, szczególnie u osób starszych;
mikrobiom - bakterie jelitowe i mózg komunikują się przez ścieżkę pośrednią, jak i bezpośrednią, nazywaną osią mikrobiom-jelito-mózg. Zaburzony mikrobiom może prowadzić do stanów zapalnych w jelicie, a w konsekwencji do zaburzeń depresyjnych. Odpowiednia dieta pozwala wzmocnić florę jelitową, a tym samym zapobiegać ryzyku depresji;
przewlekły stan zapalny - cytokiny prozapalne mogą mieć wpływ na rozwój depresji. Cytokiny są to białka wpływające na wzrost, proliferację i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej.
Niemniej jednak nie wszyscy z przewlekłym stanem zapalnym zachorują na depresję. Jest to jeden z czynników, który może predysponować do rozwinięcia choroby.
Pomimo przekonujących dowodów na temat związku zapalenia z depresją, to porównywanie wyników między badaniami jest trudne ze względu na zróżnicowane metody oceny depresji i jej czynników ryzyka;
chroniczny stres i dysfunkcja osi podwzógrze-przysadka-nadnercza - przewlekły stres, a tym samym stale podwyższony poziom kortyzolu (czyli hormonu stresu) może przyczyniać do zwiększonego stężenia cząsteczek, mających funkcję prozapalną. Chroniczny stan zapalny może sprzyjać pojawieniu się depresji;
dysfunkcja szlaku kinureninowego - szlak kinureninowy to jeden ze szlaków przemiany tryptofanu, który pod wpływem reakcji chemicznych ulega przemianie m.in. do serotoniny (w 5%) oraz innych istotnych metabolitów.
Szlak ten jest aktywowany przez cytokiny prozapalne, a osoby z wysoką aktywnością szlaku kinureninowego wykazały wyższy stopień nasilenia objawów depresji i anhedonii oraz większą oporność na leczenie przeciwdepresyjne.
Jakie są psychologiczne czynniki przyczyniające się do rozwoju depresji?
Istnieje wiele badań, które pomagają określić determinanty charakteru predysponujące do rozwoju depresji. Badacze wymieniają takie czynniki charakterologiczne jak: negatywny obraz siebie i świata, dużą wrażliwość na odrzucenie, neurotyczność, skłonność do ruminacji oraz inne.
Badacze podkreślają szczególne znaczenie ruminacji, które określane są nie tylko jako czynnik ryzyka, ale również jako "pośrednik" depresji. Ruminacje to rodzaj obsesyjnych myśli charakteryzujący się ciągłymi wątpliwościami do jakości i faktu wykonanych czynności.
Jakie są socjologiczne czynniki rozwoju depresji?
Determinanty społeczne to warunki środowiskowe, w których ludzie rodzą się, żyją, uczą się, pracują, bawią itp. Powszechnie wiadomo, że mają one znaczący wpływ na zdrowie psychiczne.
Wśród czynników, które skorelowano z depresją, wyróżnia się między innymi takie determinanty jak: wiek, status społeczny lub ekonomiczny, wsparcie społeczne, trudności finansowe i ubóstwo, niedostatek żywności, wykształcenie, status zatrudnienia, warunki zamieszkania, stan cywilny, rasa, konflikty i prześladowania w dzieciństwie, ekspozycja na przestępczość z użyciem przemocy, nadużycia, dyskryminacja, stygmatyzacja, pochodzenie etniczne i status migranta, warunki pracy, trudne lub znaczące wydarzenia życiowe, analfabetyzm, obciążenie pracą oraz wiele innych.
Podsumowanie czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi depresji
Reasumując, można wymienić następujące czynniki sprzyjające rozwojowi depresji:
narażenie na przemoc fizyczną, seksualną lub emocjonalną;
wiek - osoby starsze są bardziej narażone na depresję, ponieważ częściej prowadzą samotne życie;
leki - niektóre leki, takie jak izotretynoina (stosowana w leczeniu trądziku), lek przeciwwirusowy interferon-alfa i kortykosteroidy, mogą zwiększać ryzyko depresji;
konflikty - u osób mających biologiczną podatność na depresję, konflikty z bliskimi osobami mogą być czynnikiem wyzwalającym depresję;
śmierć lub utrata - smutek lub żal po śmierci, utracie bliskiej osoby, choć jest naturalny, może zwiększyć ryzyko depresji;
płeć - kobiety mają około dwukrotnie większe ryzyko depresji niż mężczyźni. Zmiany hormonalne, które zachodzą u kobiet w różnych okresach ich życia, mogą odgrywać znaczącą rolę.
Obecnie mówi się, że statystyka występowania zaburzeń depresyjnych u mężczyzn może być niedoszacowana. Dzieje się tak, ponieważ mężczyźni wstydzą się przyznać do objawów depresyjnych. Warto wspomnieć, że próby samobójcze wśród mężczyzn częściej są skuteczne;
geny - wywiad rodzinny obciążający w kierunku depresji zwiększa ryzyko zachorowania. Prawdopodobnie istnieje wiele różnych genów, które wywierają niewielki wpływ, zamiast jednego genu, który przyczynia się do ryzyka choroby. Genetyka depresji nie jest tak prosta ani oczywista jak w przypadku chorób czysto genetycznych;
ważne wydarzenia - nawet pozytywne wydarzenia, takie jak rozpoczęcie nowej pracy, ukończenie studiów czy ślub, mogą prowadzić do depresji. Tak samo jak przeprowadzka, utrata pracy lub dochodu, rozwód czy przejście na emeryturę;
inne problemy osobiste - problemy, takie jak izolacja społeczna wynikająca z innych zaburzeń psychicznych lub wykluczenie społeczne z rodziny lub grupy, mogą zwiększać ryzyko epizodu depresyjnego;
inne choroby - czasami depresja pojawia się wraz z poważną chorobą lub może być wywołana innym stanem medycznym;
uzależnienie od substancji - niemal 30% osób uzależnionych choruje także na epizod depresyjny lub zaburzenia depresyjne nawracające. Nawet jeśli narkotyki lub alkohol tymczasowo poprawiają nastrój, ostatecznie nasilą depresję.
Uwaga! Wymienione wcześniej czynniki ryzyka nie są wszystkimi możliwymi czynnikami ryzyka.
