Ból stawów - choroby, przyczyny, objawy, leczenie. Co na bóle stawów?

Bóle stawów - podstawowe informacje

Ból stawów jest jedną z częstszych dolegliwości, z jakimi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Może on wynikać zarówno z patologii samego stawu, jak i przyczyn dotyczących całego organizmu. Nasilenie bólu również może być zróżnicowane - od łagodnego po bardzo silne.

Dolegliwości bólowe mogą dotyczyć jednego, izolowanego stawu, kilku lub wielu stawów równocześnie. Ostry ból może wynikać z urazu czy napadu dny moczanowej.

Z kolei przewlekły ból stawów może być konsekwencją stanu zapalnego, rozwoju schorzeń autoimmunologicznych lub chorób tkanki łącznej, wśród których wymieniamy, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty układowy (SLE).

Staw kolanowy jest szczególnie narażony na uszkodzenia, ponieważ spoczywa na nim ciężar całego ciała, a także podlega działaniom sił zewnętrznych, np. podczas biegania lub skakania. Z kolei w chorobach ogólnoustrojowych często dochodzi do zajęcia drobnych stawów rąk i stóp.

Podstawą postępowania w przypadku przewlekającego się bólu stawów lub pojawienia się niepokojących objawów jest poszukiwanie przyczyny tych dolegliwości. Leczenie ma nie tylko zmniejszyć ból, ale również zapewnić powrót pacjenta do pełnej sprawności, obejmującej regularną aktywność fizyczną.

Zobacz także: Ból kolana - choroby, przyczyny, objawy, leczenie

Jakie mogą być przyczyny bólu stawów?

Częste przyczyny bólu stawów, szczególnie wśród młodych pacjentów, obejmują zwykle uszkodzenia mechaniczne powstałe w wyniku nadmiernej aktywności fizycznej i uszkodzenia torebki stawowej.

Do przeciążeń stawów może prowadzić również intensywna praca fizyczna oraz zbyt duża masa ciała. Wynikiem uszkodzenia chrząstki stawowej i innych ważnych struktur jest także choroba zwyrodnieniowa stawów, występująca często u starszych osób.

Uszkodzenia i bóle stawów mogą wynikać z obrażeń, które obejmują złamania kości wchodzących w skład stawu lub jego zwichnięcia.

Innym aspektem jest występowanie stanu zapalnego w okolicy stawu oraz w obrębie tkanek miękkich okołostawowych. Choroby zapalne, w których przebiegu występuje ból stawów, to między innymi:

• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);

• toczeń rumieniowaty układowy (SLE);

• łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS);

• reaktywne zapalenie stawów występujące zwykle po infekcji przewodu pokarmowego, układu moczowego lub zakażeniu dróg moczowych;

• młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów;

• polimialgia reumatyczna;

• dna moczanowa;

• choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna).

Jakie są typowe objawy związane z bólem stawów?

Objawy zapalenia stawu to przede wszystkim ból i obrzęk. Niezależnie od przyczyny, ból stawów może być izolowany, obejmujący tylko jeden staw lub uogólniony, zajmując wiele okolic w całym ciele. Dolegliwości bólowe mogą być również symetryczne, o tej samej lokalizacji po obu stronach ciała, lub niesymetryczne - jednostronne.

Ze względu na charakter, ból stawów możemy podzielić na dwa główne rodzaje:

• mechaniczny - związany z ruchomością stawu, jego nasilenie jest największe przy inicjowaniu danej czynności, np. wstając z krzesła, jednak nie występuje w spoczynku;

• zapalny - ból jest najsilniejszy rano, po nocnym odpoczynku, może również powodować problemy ze snem. Zwykle dolegliwości ustępują w miarę zwiększania aktywności w ciągu dnia.

Istotne jest, aby zwrócić uwagę, czy bólowi stawów nie towarzyszą takie objawy jak ograniczenie zakresu ruchu czy sztywność poranna. Możliwe jest także pojawienie się symptomów chorób ogólnoustrojowych, w których przebiegu dochodzi do zapalenia stawów.

Niepokojące objawy zapalenia stawu obejmują występowanie gorączki, niezamierzonej utraty masy ciała, nadmierne zmęczenie oraz zwiększenie potliwości w ciągu nocy.

Jeżeli masz wątpliwości odnośnie swojego stanu zdrowia lub pojawiły się u Ciebie niepokojące objawy, skontaktuj się z lekarzem. Możesz również skorzystać z możliwości odbycia konsultacji online, bez konieczności wychodzenia z domu, na stronie Erecept.pl.

Ból stawów a ból mięśni

Bóle mięśni często towarzyszą schorzeniom dotyczących stawów. Dolegliwości bólowe mięśni, tak jak w przypadku stawów, mogą wynikać z nadmiernego obciążenia lub zbyt intensywnego treningu. W niektórych przypadkach są konsekwencją urazów oraz procesów zapalnych.

Warto zauważyć, że mięśnie i stawy ściśle współpracują w wykonywaniu ruchu, dlatego problemy w jednym obszarze mogą wpływać na drugi. Co więcej, osłabienie mięśni okołostawowych może prowadzić do dodatkowego przeciążenia stawu, co z kolei może nasilać ból stawowy.

Jakie badania wykorzystuje się w diagnostyce bólu stawów?

Odpowiednio przeprowadzona diagnostyka bólu stawów pozwala na poznanie przyczyny dolegliwości i wdrożenie właściwego leczenia. Warto też wiedzieć, jakie szkodliwe czynniki wyeliminować, aby odzyskać pełen zakres ruchu oraz sprawność organizmu.

W pierwszej kolejności specjalista przeprowadza zwykle badanie podmiotowe, czyli wywiad lekarski. Ma on na celu określenie czasu trwania problemów, rozległości procesu, obecności potencjalnych czynników ryzyka, charakteru bólu oraz objawów towarzyszących.

Kolejnym krokiem ścieżki diagnostycznej jest badanie fizykalne oraz ocena parametrów laboratoryjnych. Lekarz często zleca wykonanie badania morfologii krwi oraz wskaźników stanu zapalnego (OB, CRP). Ważne jest, aby na pobranie krwi udać się na czczo, unikając wcześniejszego wysiłku fizycznego.

Następny etap w drodze do rozpoznania stanowią badania obrazowe, z których najważniejsze to RTG oraz USG chorego stawu. W szczególnych sytuacja konieczne może być wykonanie nakłucia jamy stawowej, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

W przypadku podejrzenia układowych chorób tkanki łącznej (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy) pomocne mogą się okazać oznaczenia obecności specyficznych przeciwciał we krwi.

Jakie są możliwości leczenia bólu stawów?

Leczenie bólu stawów ma na celu zarówno ustąpienie uciążliwych dolegliwości, jak i przywrócenie możliwie najwyższej sprawności pacjentowi, w przypadku gdy wystąpiło ograniczenie ruchomości. Co więcej, odpowiednie leczenie bólu stawów wymaga poszukiwania jego przyczyny.

W przypadku utrzymującego się przez dłuższy czas bólu i obrzęku stawu, a także występowania objawów ogólnych, takich jak gorączka czy utrata masy ciała, zaleca się konsultację z lekarzem. Specjalista ten może postawić odpowiednią diagnozę i wprowadzić właściwe leczenie, jeżeli uzna to za konieczne.

Ból stawów, który jest długotrwały, nie ustępuje po zastosowaniu leków, odpowiedniej fizjoterapii czy delikatnych ćwiczeń, może być wskazaniem do postępowania chirurgicznego.

Często wykorzystywane metody operacyjne to artroskopia (naprawa lub usunięcie uszkodzonych elementów stawu), artrodeza (usunięcie chrząstki i usztywnienie stawu) oraz endoprotezoplastyka (wymiana stawu na sztuczny).

Postępowanie niefarmakologiczne

Niezmiernie istotne w przypadku schorzeń dotyczących stawów jest postępowanie niefarmakologiczne. Specjalista powinien edukować pacjenta na temat przyczyn oraz czynników ryzyka zwyrodnienia stawów.

Zalecana jest redukcja masy ciała w przypadku pacjentów z nadwagą lub otyłością, umiarkowana aktywność fizyczna, odpowiednio dobrana fizjoterapia, jak i zaopatrzenie ortopedyczne (np. kule, stabilizatory stawowe, ortezy) wspomagające chorego w okresie rekonwalescencji.

Leczenie przeciwbólowe i objawowe

Podstawę postępowania przeciwbólowego stanowią niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i paracetamol, stosowane doustnie lub miejscowo w postaci żelów czy maści.

Przykładowe NLPZ, które można wykorzystywać w celu złagodzenia dolegliwości bólowych to ibuprofen, ketoprofen, diklofenak czy naproksen. Leki te wpływają pozytywnie na jakość życia pacjenta, jednak nie hamują postępu choroby.

Jeśli nie uzyskano satysfakcjonującej poprawy po zastosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, należy rozważyć włączenie do terapii tramadolu lub duloksetyny - preparatów dostępnych wyłącznie na receptę.

W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów, u niektórych pacjentów korzystne może być zastosowanie glikokortykosteroidów podawanych dostawowo. Są one wskazane, gdy NLPZ lub inne leki przeciwbólowe nie przynoszą efektów, szczególnie w przypadku wystąpienia wysięku w obrębie stawu.

U pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów można rozważyć iniekcje kwasu hialuronowego do stawu kolanowego. Popularne są także preparaty zawierające siarczan chondroityny, glukozaminę czy diacereinę, jednak nie wykazano ich skuteczności.

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów

Postępowanie terapeutyczne w RZS ma na celu uzyskanie remisji objawów lub ograniczenie aktywności choroby do minimum. W tym schorzeniu również zalecane są niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz wstrzyknięcia dostawowe glikokortykosteroidów, jednak podstawę stanowi grupa leków modyfikujących przebieg choroby.

Leki modyfikujące przebieg choroby poprzez swoje działanie zapobiegają niszczeniu powierzchni stawowych lub opóźniają te procesy, dlatego rozpoczęcie ich przyjmowania powinno być zalecane od razu po postawieniu diagnozy.

W leczeniu RZS stosuje się najczęściej metotreksat, również leflunomid czy sulfasalazynę. Dostępne są także leki celowane i biologiczne, do których należą m.in. tofacytynib, baricytynib, adalimumab, etanercept, infliksymab, rytuksymab.

Leki modyfikujące przebieg RZS dostępne są tylko na receptę. Specjalista podczas konsultacji oceni indywidualnie stan zdrowia pacjenta i dobierze odpowiedni plan postępowania.

Domowe sposoby łagodzenia bólu stawów

Najważniejsze w radzeniu sobie z dolegliwościami bólowymi stawów jest odnalezienie ich przyczyny. Istnieją jednak metody łagodzenia bólu, które można zastosować samodzielnie, we własnym domu. Oto kilka sposobów, które warto wypróbować:

• zimne okłady - szczególnie pomocne w przypadku przeciążenia mechanicznego stawu, jednak nie należy wykonywać ich dłużej niż przez 15 minut;

• ciepłe kąpiele - odpowiednia temperatura wody, do której można dodać niektóre zioła, pozwala na rozgrzanie tkliwych miejsc i może łagodzić objawy;

• preparaty do wcierania - na rynku dostępne są olejki eteryczne i inne naturalne produkty, które pozwalają na delikatne znieczulenie miejsca, w którym są aplikowane;

• zdrowa, zbilansowana dieta - w przypadku schorzeń stawów warto wzbogacić swoją dietę o kwasy omega, kolagen, wapń oraz fosfor.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Ból stawów może wynikać nie tylko z urazu czy przeciążenia, ale bywa również objawem poważnych chorób dotyczących całego organizmu. Z tego względu w przypadku wystąpienia niepokojących objawów nie należy zwlekać ze zgłoszeniem się na wizytę u lekarza.

Alarmujące mogą być dolegliwości, które nie ustępują w ciągu kilku dni lub towarzyszą im takie symptomy jak:

• obrzęk stawu, zaczerwienienie skóry w jego okolicy, nadmierne ucieplenie;

• ograniczenie ruchomości i trudności z poruszaniem się;

• poranna sztywność stawów, szczególnie jeśli trwa ponad 30 minut;

• poczucie nadmiernego zmęczenia, gorączka, ból mięśni, niezamierzona utrata masy ciała;

• ból występujący w nocy i wybudzający ze snu.

Jak zapobiegać wystąpieniu bólu stawów?

Bez względu na wiek, zaleca się rozpoczęcie profilaktyki chorób układu ruchu jak najwcześniej, jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów. Takie podejście ma nie tylko na celu przeciwdziałanie dolegliwościom bólowym, ale również umożliwienie zachowania pełnej ruchomości aż do późnej starości.

Oto kilka wskazówek dotyczących dbania o stawy:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała;

• wykonywanie łagodnych ćwiczeń fizycznych, zwłaszcza tych wzmacniających mięśnie wokół stawów;

• regularne uprawianie sportów, unikając nadmiernego obciążania stawów, zwłaszcza kolan;

• utrzymywanie właściwej postawy ciała podczas pracy i podnoszenia ciężkich przedmiotów;

• zachowywanie zrównoważonej diety, bogatej w białko, wapń i kolagen, które są istotne dla zdrowia stawów.

Wczesne podejmowanie działań na rzecz zdrowia stawów przynosi korzyści, zmniejszając ryzyko ewentualnych uszkodzeń w przyszłości. Ponieważ stawy umożliwiają nam codzienne poruszanie się, istotne jest, aby możliwie jak najdłużej utrzymać ich sprawność.

Zobacz także: Ból pleców - przyczyny i leczenie. Jak utrzymać zdrowy kręgosłup?

Bóle stawów - podsumowanie

Problemy z bólem stawów stanowią częste powody wizyt pacjentów w gabinecie lekarskim. Istnieje wiele potencjalnych przyczyn tych dolegliwości, takich jak urazy, przeciążenia czy uogólnione choroby tkanki łącznej.

Diagnoza przyczyny bólu stawów oraz eliminacja ewentualnych czynników wyzwalających są kluczowe dla skutecznego postępowania w tych przypadkach. Warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli pojawiają się alarmujące objawy, takie jak gorączka, chudnięcie czy ograniczenie zakresu ruchomości.

Podstawą postępowania są metody niefarmakologiczne oraz skuteczne leczenie przeciwbólowe. W niektórych przypadkach konieczna może być również interwencja chirurgiczna. W leczeniu chorób takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) stosuje się specyficzne leki hamujące postęp choroby.

Bibliografia

"Interna Szczeklika 2020/21 - Mały Podręcznik", Wydanie XII, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020

"Ból stawów: przyczyny, objawy i leczenie", dr n. med. Zofia Guła, dr hab. n. med. Mariusz Korkosz, Medycyna Praktyczna, [online], [dostęp 27.02.2024], dostępny pod adresem:

https://www.mp.pl/pacjent/objawy/64576,bol-stawow

"Joint Pain", Portal Cleveland Clinic, [online], [dostęp 27.02.2024], dostępny pod adresem:

https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/17752-joint-pain

"Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza)", dr med. Zofia Guła, dr hab. med. Mariusz Korkosz, Medycyna Praktyczna, [online], [dostęp 27.02.2024], dostępny pod adresem:

https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza

"Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie", dr med. Zofia Guła, dr hab. n. med. Mariusz Korkosz, Medycyna Praktyczna, [online], [dostęp 27.02.2024], dostępny pod adresem:

https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow